İçeriğe atla

Badem (Akdeniz foku)

Badem veya Fok Badem, Türkiye'de popüler olmuş dişi Akdeniz fokudur.[1][2]

Hayatı

Badem, 1.5 aylıkken Aralık 2006'da susuz ve terk edilmiş bir şekilde Didim'deki bir plajda bulundu. Buluğunda 115 cm ve 22 kilo olan Badem'in 5 gündür süt içmediği tespit edilmişti. Bulunduktan sonra Foça'daki Deniz Canlıları Rehabilitasyon Merkezi'ne götürüldü. Bakımı Mustafa Koç tarafından finanse edilen Badem, Mustafa Koç'un kızları tarafından isimlendirildi.[3] Hollanda Fok Hastanesinin en tecrübeli bakıcısı Badem'i tedavi etmesi için Foça'ya getirildi. Badem'in yaşaması için özel beslenme programı hazırlandı. İlk önce midesine sarkıtılan hortumla balık püresi ile beslendi, 60 günün sonunda balık kılçıkları da yemeye başladı. Veteriner kontrolüyle yediklerine 8 vitamin ve antibiyotik eklendi. Sonrasında tam palamut ve fileto balıkla beslenen Badem, avlanma yeteneklerinin gelişmesi için havuzuna konulan canlı balıkları da yedi. Sonraki dönemde yılan balıkları ve ahtapotlarla beslendi. Badem, 5 ay sonra 144 cm boya ve 72 kilo ağırlığa erişti.[4] 28 Nisan 2007'de Datça'da doğal hayata bırakılan Badem, kendisi bırakan dalgıçları takip ederek kıyaya döndü. İnsanlardan çekinmeyen Badem, 2007 yılının sonları ve 2018 yılında birçok kez Yunan adaları, Bozburun ve Datça gibi Ege'nin sahil kentlerinde görüntülendi. Balıkçılar ve sahil restoran sahiplerinin ifadesine göre, Badem günün en az 10 saati sahilde uyuyor ve geceleri balık avlamaya çıkıyordu.[5]

Başına aldığı darbeler sonucu sol gözü iltihaplanınca tedavisi için Marmaris İlçesi Karacasöğüt Köyü'ndeki bir koya getirildi. 50 metre boyunda ve 5 metrelik beslenme alanına sahip bir kafeste yaşadı. Bu süreçte Badem'in bakımını SAD üyesi ve gönüllü bakıcı İrfan Yıldırım üstlendi. 2010 yılında Mustafa Koç, 75 bin lira harcayarak Badem için 40 metrekare genişliğinde ve 8 metre derinliğe sahip özel ağlarla kaplanmış bir kafes yaptırdı.[6] Üç yaşına geldiğinde Badem'in boyu 2 metreyi geçmiş ve ağırlığı 190 kilogram olmuştu.[7] 7 Ocak 2010 tarihinde yaban hayatına alıştığı gerekçe gösterilerek çiftleşmesi için tekrar doğaya salındı.

2011'de Badem için 4 metre çapında suni mağara yapıldı.[8]

Badem, 2011 yılında Gökova'da canlı balıklarla beslenerek yaşıyordu. Mülki idare amirliği, canlı balıkların 'denizi kirlettiği' gerekçe göstererek Badem'in beslenmesiyle ilgilenen Sahil Güvenlik ve Datça Belediyesi'ne ceza vereceklerini söyledi. Bu yüzden Badem ölü balıklarla beslenmeye başladı. Ölü balıklarla beslendiği için 2011 yılının sonlarında ölü doğum yaptı.[9]

Badem, son olarak Nisan 2012'de Ula Körfezi'nde görüldü.[10] Sonraki yıllarda öldürüldüğü ve yavrusunun bölgede görüntülendiği gibi haberler yapıldıysa da bu haberler doğrulanmadı.[11][12]

Tepkiler

Birçok kez şiddet gören Badem'in sırtında sopa kırıldı, taşlandı ve ağzına börek tıkıldı.[13]

3 Nisan 2008 tarihli bir videoda, Badem'in Veteriner Avni Gök tarafından sopayla vurularak tedavi edilmeye çalışılması sosyal medyada tepki çekti.[14]

8 Haziran 2008 tarihinde Kemerköy Termik Santrali'nde çalışan bir memur, denizde zıpkınla balık avlarken Badem'i görmesi halinde Badem'i zıpkınla öldürmekle tehdit etti.[15]

Saldırıları

Genellikle yazın insanları ısırdığı rapor edilen Badem,[16] 26 Mayıs 2008'de bir turisti,[17] 27 Ağustos 2008'de Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Koruma Planlaması Kültür Yatırım ve Girişimleri Teşvik Daire Başkanı'nı[18] ve 19 Aralık 2010'da bir kadını ısırdı.[19]

Mirası

2012 yılında Badem'in heykeli Datça Belediyesi tarafından Elbruz Denge'ye yaptırıldı. Heykel, limandaki park alanına yerleştirildi.[20]

21 Ocak 2016 tarihinde hayatını kaybeden Mustafa Koç'un anısına Mustafa Koç'un Bademle yan yana yüzerken tasvir eden 550 kiloluk bir heykel yaptırıldı.[21] Ağustos 2016'da Bodrum açıklarındaki Kara Ada'nın Poyraz Koyu'nda su altına yerleştirilen bronz kaplama heykel, 72 günde 6.000 kişi tarafından ziyaret edildi. 8 metre derinlikteki heykelin yer aldığı koy, 30'a yakın dalış okulunun rotalarına dahil edildi.[22]

2021 yılında nesli tükenmekte olan ulusal yaban hayatı ortaklığıyla gerçekleştirilen ‘En İyi Avrupa Pulu’ yarışmasında PTT, Badem'in yer aldığı posta puluyla yarışmaya katıldı. Posta pulundaki fotoğraf, 2007 yılında SAD-AFAG koordinatörü ve doğa fotoğrafçısı Cem Orkun Kıraç tarafından çekilmişti. İnternet oylamasıyla kazananı belirlenecek yarışma, 9 Eylül 2021 tarihine kadar devam etmektedir.[23]

Kaynakça

  1. ^ Heikell, Heikell, Rod, Lucinda (2018). Turkish Waters and Cyprus Pilot. Imray, Laurie, Norie and Wilson Ltd. s. 223. ISBN 1786791447. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  2. ^ Masseti, Marco (2012). Atlas of terrestrial mammals of the Ionian and Aegean islands. Walter de Gruyter. s. 233. ISBN 3110254581. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  3. ^ Gökhan Tan (21 Mart 2012). "Milli fok Badem". habervesaire.com. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  4. ^ "Sadece 'Badem'e sahip çıkmamış". milliyet.com.tr. 28 Ocak 2016. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  5. ^ "Fok "Badem" Gökova'ya döndü". cnnturk.com. 25 Şubat 2008. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  6. ^ "Fok Badem'e 75 bin liralık kafes". turkiyeturizm.com. 4 Ocak 2010. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  7. ^ "Ören'de Ortaya Çıkan Badem'in İlk İşi Güneşlenmek Oldu". bianet.org. 26 Ağustos 2009. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  8. ^ "Fok Badem için özel mağara". ntv.com.tr. 24 Ağustos 2011. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  9. ^ "Yavru Badem'i nasıl öldürdük?". ntv.com.tr. 14 Şubat 2012. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  10. ^ "Kayıp fok Badem". milliyet.com.tr. 15 Mart 2013. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  11. ^ "Öldürülen fok Badem mi?". gazetevatan.com. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  12. ^ "Dünyada 600 tane var, biri Akyaka'da". ntv.com.tr. 4 Haziran 2015. 31 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  13. ^ "Badem'in ağzına börek tıkılmaktan taşlanmaya varan hikayesi". t24.com.tr. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  14. ^ Mustafa Sarıipek (18 Şubat 2012). "Pes! Döve döve eğitmişler". hurriyet.com.tr. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  15. ^ "Fok Badem'e ölüm tehdidi". radikal.com.tr. 8 Haziran 2008. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  16. ^ "En 'sosyal' fok balığı Badem". sabah.com.tr. 28 Ocak 2012. 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  17. ^ "Fok balığı turisti ısırdı". yenisafak.com. 26 Mayıs 2008. 26 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  18. ^ "Fok 'Badem' müdürü ısırdı". turkiyeturizm.com. 27 Ağustos 2009. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  19. ^ "Fok Badem bir kişiyi ısırdı!." cnnturk.com. 19 Aralık 2010. 22 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  20. ^ Mehmet Çil (15 Ağustos 2012). "Datça'ya Fok Badem heykeli dikildi". hurriyet.com.tr. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  21. ^ "Mustafa Koç'un Anısına Yaptırılan Heykel Sualtında Yaşatılacak". ajanimo.com. 29 Temmuz 2016. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  22. ^ "Mustafa Koç ve fok bademin su altındaki heykeline ziyaretçi akını". posta.com.tr. 11 Ekim 2016. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  23. ^ Ece Çelik (27 Mayıs 2021). "Badem 'En İyi Pul' yarışmasında". hurriyet.com.tr. 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Akdeniz foku</span> Phocidae familyasından fok türü

Akdeniz foku, fokgiller (Phocidae) familyasından monotipik Monachus cinsinde sınıflandırılan, yeryüzünde sadece doğu Akdeniz sahilleri ile Batı Afrika'nın bir tek sahilinde yaşayan fok türü.

<span class="mw-page-title-main">Balık</span> solungaç taşıyan, tetrapod olmayan ve suda yaşayan omurgalı hayvan

Balıklar poikloterm olan, neredeyse sadece suda yaşayan ve solungaçları ile solunum yapan, soğuk kanlı, yürekleri çift gözlü, çoğunun vücudu pullu, genellikle yumurta ile üreyen omurgalı hayvanlardır. Bazı türler canlı doğurarak ürer. Mesela tatlı su balıklarından Lepistes'in yumurtaları anne karnında çatlar ve canlı doğum gerçekleşir. Çiklitgillerde ise kuluçka süresi dişinin ağzında gerçekleşir. Ağzında yumurtaları çeviren, mantarlaşmasını engelleyen dişi yumurtalar çatlayana hatta yavrular serbestçe yüzmeye başlayana kadar onları ağzındaki kesesinde korur. Balıklar su yaşamındaki en önemli varlıklardan bir tanesidir. Nehir, göl, akarsu, okyanus ve denizlerde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Datça</span> Muğlanın ilçesi

Datça, Türkiye'nin Muğla ilinde bir ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Güllük, Milas</span>

Güllük, Türkiye'nin Ege Bölgesi'nde, Muğla ilinin büyükşehir yapılmasını takiben Milas ilçesi ve belediyesine bağlı olarak mahalle statüsüne geçmiş bir sahil yerleşim bölgesidir.

<i>Carcharodon charcharias</i> Suda Yaşayan Orta Tehlikeli Bir Hayvan

Büyük beyaz köpek balığı, Lamnidae familyasından bir köpek balığı türü.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Aksoy</span> Türk heykeltıraş

Mehmet Aksoy, Türk heykeltıraş.

<span class="mw-page-title-main">Köpekbalığı</span> kıkırdaklı balıklar (Chondrichthyes) sınıfının Elasmobranchii alt sınıfını oluşturan iki üst takımdan biri olan Selachimorpha

Köpek balığı (Selachimorpha), kıkırdaklı balıklar (Chondrichthyes) sınıfının Elasmobranchii alt sınıfını oluşturan iki üst takımdan biri olan Selachimorpha içinde sınıflanan balıkların ortak adı.

<span class="mw-page-title-main">Güzelyalı, Konak</span> İzmirin Konak ilçesine bağlı bir mahalle

Güzelyalı, İzmir ilinin Konak ilçesine bağlı bir mahalledir. İlçenin batıya uzanan sahil kesiminde yer alır. İnönü Caddesi ve Mustafa Kemal Sahil Bulvarı arasında kalır. Mithatpaşa Caddesi bu iki caddeye paralel olarak mahalle içinden geçmektedir. 2022 itibarıyla 17.512 kişilik nüfusa sahip olan mahalle Konak'ın en kalabalık mahallesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sadettin Bilgiç</span>

Mehmet Sadettin Bilgiç, , Türk siyasetçidir.

Mimar Sinan Anıtı, Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Binası bahçesinde yer alan büyük Türk mimarı Sinan'ın mermer heykeli. İlk Mimar Sinan anıtıdır.

<span class="mw-page-title-main">Onur Anıtı</span> Samsunun İlkadım ilçesindeki atlı Atatürk heykeli

Onur Anıtı, Samsun'un İlkadım ilçesindeki Atatürk Parkı'nda yer alan ve şehrin simgesi hâline gelen anıttır. Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktığı noktaya dikilen anıt Kurtuluş Savaşı'nın başlangıcı sayılan bu anı simgelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mustafa Koç</span> Türk iş insanı

Mustafa Vehbi Koç, Türk iş insanıdır. 2003-2016 yılları arasında Koç Holding Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini yürütmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Roma Yolu</span>

Ankara Roma Yolu ya da Cardo Maximus, Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde Ulus Şehir Çarşısı'nın temel kazısı sırasında ortaya birtakım eserlerin çıkması üzerine Prof. Dr. Cevdet Bayburtluoğlu denetiminde 1995 yılında yapılan kazılarda ortaya çıkan Geç Roma Dönemi'ne ait yol. 2006 yılında Ankara Valiliği otopark inşaatı sırasında yolun devamı bulunmuş, çıkan eserlere rağmen inşaat durmamıştır. Bugün yapının çok az bir bölümü ortaya çıkarılmıştır. 216 metre uzunluğundaki yol, 6.7 metre genişliğe sahiptir ve yolun kenarlarında yayalar için yapılmış 20 cm yükseklikte 1.5 metrelik kaldırım blokları vardır. Yol günümüzdeki seviyenin 2 ile 3.32 metre altında kalmaktadır.

Bakireler Anıtı, Türkiye'nin İstanbul ilinin Maltepe ilçesinde yer alan bir anıttır. Küçükyalı'da yer alır. 1953'te Süreyya Plajı'nın 50 metre açığında deniz içerisine yapıldı. Anıt, altı sütun üzerine yerleştirilmiş, çapı 3,5 metre olan bir kubbeden ve ortasındaki Venüs heykelinden oluşmaktadır. 1990'larda sahil yolu projesi sırasında anıtın içindeki heykel çalındı. 2010'ların başında denizin doldurulması nedeniyle anıt kara tarafında kaldı. Anıtın bir tasviri, Maltepe Belediyesi logosunda yer almaktadır. Ayrıca ilçedeki Türkan Saylan Kültür Merkezi'nin mimarisi, anıttan esinlenilerek tasarlanmıştır. 24 Ağustos 2023 tarihinde İBB Belediye'si tarafından yeni yerine taşınmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kültür balıkçılığı</span>

Kültür balıkçılığı, okyanus ve deniz sularında gıda veya diğer amaçlar için sucul canlıların yetiştirilmesi, okyanusların kapalı bölümlerinde, deniz suyunun doldurulduğu tanklar ve göletlerde yapılan özel yetiştiriciliktir. Tuzlu su havuzlarında balık ve karides gibi kabuklu su ürünleri, istiridye, deniz yosunu yetiştirme işi de kültür balıkçılığının bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kurtuluş Yolu</span>

Kurtuluş Yolu, Mustafa Kemal'in Samsun'a çıktığı Tütün İskelesi'nden Amasya'ya yolculuk ettiği Samsun sınırları içerisindeki güzergâh.

<span class="mw-page-title-main">Atatürk Maskı (Antalya)</span> Antalya, Türkiyede bir heykel

Atatürk Maskı, Türkiye'nin Antalya şehrinde bulunan ve Mustafa Kemal Atatürk'ün yüzünün beton kabartması olan heykeldir. Açılışı iki kez ertelenen anıt, Atatürk'ün 70. ölüm yıldönümü olan 10 Kasım 2008'de açıldı. Altın renginde boyanan anıtın yapımında çimento, demir ve kum kullanıldı. 35 metre yüksekliği ile Türkiye'nin en yüksek üçüncü heykeli olan anıtın genişliği ise 25 metredir. Kepez Kent Ormanı'nın girişinde konumlanan anıtın yanında yapay bir şelale bulunmaktadır. Atatürk'ün "Hiç şüphesiz ki Antalya, dünyanın en güzel yeridir." sözü de heykelin yanında kabartma olarak yer almaktadır. Ocak 2019'da yaşanan fırtınalarda boyası akan heykelde kırıklar da oluştu. Temmuz 2019'da heykelde başlayan onarım çalışmaları dört ayda tamamlandı.

<span class="mw-page-title-main">Artvin Atatürk Heykeli</span> Artvin, Atatepede yer alan heykel

Artvin Atatürk Heykeli, Artvin kent yerleşiminin güneyindeki Atatepe'de yer alan, Mustafa Kemal Atatürk'ün Dumlupınar'da kayaların üzerinde yürüdüğü anı canlandıran heykeldir.

<span class="mw-page-title-main">Sebastian Coe</span> İngiliz siyasetçi ve eski atlet

Sebastian Newbold Coe, Lord unvanlı İngiliz siyasetçi ve Olimpiyat madalyalı eski atlet.

<span class="mw-page-title-main">Saraylı tatlısı</span>

Saraylı tatlısı, Damat Tatlısı, Çıtır Baklava, Muğla saraylısı bir çeşit şerbetli tatlıdır. Baklavaya çok benzer. Muğla'da yapılan bir tatlıdır. Genellikle içine ceviz konur. Osmanlı mutfağına ait bir tatlıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.