İçeriğe atla

Babil astronomisi

MÖ 164'te Halley kuyruklu yıldızının kaydedildiği bir Babil tableti

Babil astronomisi, Mezopotamya'nın tarihinin ilk dönemlerinde gök cisimlerinin incelenmesi veya kaydedilmesiydi. Kullanılan sayısal sistem olan altmışlık sistem, modern ondalık sistemdeki on sayısının aksine altmışa dayanıyordu. Bu sistem alışılmadık derecede büyük ve küçük sayıların hesaplanmasını ve kaydedilmesini kolaylaştırıyordu.[1]

MÖ 8. ve 7. yüzyıllarda Babil astronomları, gök bilimine yeni bir deneysel yaklaşım geliştirdiler. Evrenin ideal doğasıyla ilgilenen inanç sistemlerini ve felsefelerini, incelemeye ve kaydetmeye; tahmine dayalı gezegen sistemlerinde dâhili bir mantık kullanmaya başladılar. Bu, astronomi ve bilim felsefesine yapılmış dikkate değer bir katkıydı ve bu nedenle bazı modern bilim insanları bu yaklaşımı bilimsel bir devrim olarak adlandırmıştır.[2] Astronomiye yönelik bu yaklaşım Yunan ve Helenistik astrolojide benimsenmiş ve daha da geliştirilmiştir. Klasik Yunan ve Latin kaynakları, astronomi ve diğer divinasyon biçimlerinde uzmanlaşmış rahip-yazıcılar olarak kabul edilen filozoflar için sıklıkla "Keldaniler" terimini kullanmaktadır. Babil astronomisi modern astrolojinin yolunu açmıştır ve Helenistik Dönem olan 2. yüzyılda Yunan-Roma imparatorluğu boyunca yayılmasının sebebidir. Babilliler gezegenlerin geçişlerini izlemek için altmışlık sistemi kullanmış, 360 derecelik gökyüzünü 30 dereceye bölerek ekliptik boyunca yıldızlara 12 burç atamışlardır.

Babil astronomisinden günümüze çoğunlukla astronomi günlükleri, efemerisler ve usul metinleri içeren çağdaş kil tabletlerden oluşan parçalar ulaşmıştır, dolayısıyla Babil gezegen teorisine dair mevcut bilgiler bölük pörçük durumdadır.[3] Bununla birlikte, günümüze ulaşan parçalar Babil astronomisinin “astronomik olayların rafine bir matematiksel tanımını vermeye yönelik ilk başarılı girişim” olduğunu ve “Helenistik dünyada, Hindistan'da, İslam dünyasında ve Batı'da bilimsel astronominin sonraki tüm çeşitlerinin ... temelde kesin olarak Babil astronomisine bağlı olduğunu” göstermektedir.[4]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Özel

  1. ^ Friberg 2019.
  2. ^ Brown 2000, s. 5–6,.
  3. ^ Aaboe 1958, s. 209.
  4. ^ Aaboe 1974, s. 21.

Genel

Konuyla ilgili yayınlar

  • Jones, Alexander. "The Adaptation of Babylonian Methods in Greek Numerical Astronomy." Isis, 82(1991): 441-453; reprinted in Michael Shank, ed. The Scientific Enterprise in Antiquity and the Middle Ages. Chicago: Univ. of Chicago Pr., 2000. 0-226-74951-7ISBN 0-226-74951-7
  • Neugebauer, Otto. Astronomical Cuneiform Texts. 3 volumes. London:1956; 2nd edition, New York: Springer, 1983. (Commonly abbreviated as ACT).
  • Toomer, G. J. "Hipparchus and Babylonian Astronomy." In A Scientific Humanist: Studies in Memory of Abraham Sachs, ed. Erle Leichty, Maria deJ. Ellis, and Pamela Gerardi, pp. 353–362. Philadelphia: Occasional Publications of the Samuel Noah Kramer Fund 9, 1988.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Astroloji</span> Sözdebilim

Astroloji, gök cisimlerinin ve astronomik fenomenlerin, insan karakteri ve kaderi üzerine etkilerinin olduğu önermesini konu alan, bilimsel gerçekliğe sahip olmayan sözdebilimdir.

<span class="mw-page-title-main">Açık kümeler dizini</span> Vikimedya liste maddesi

Bu dizin, Güneş Sistemi'nden uzaklığına göre sıralanmış olan açık yıldız kümelerinin bir listesidir. Açık küme, aynı dev moleküler bulut içinde oluşan ve yerçekimsel olarak birbirlerine bağlı olan birkaç bin yıldızın oluşturduğu bir gruptur. Samanyolu gökadasında 1,000'den fazla açık küme bilinmektedir ancak gerçekte bu rakam on katına kadar çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Antik Yunan astronomisi</span>

Yunan astronomisi klasik antik dönemde Yunan dilinde yazılmıştır ve antik Yunan, Helenistik, Greko-Romen ve geç dönem antik çağlarını kapsar. Yunanca, Helenistik dönemden Büyük İskender'in fethini takip eden süreçte bilimin dili haline geldiği için antik Yunan astronomisi coğrafi sınırları aşmıştır. Bu yüzden Helenistik astronomi olarak da adlandırılır. Helenistik ve Roma dönemleri boyunca Yunan olan veya olmayan birçok astronom, çalışmalarını Yunan geleneklerini kullanarak Ptolemaios krallığındaki İskenderiye kütüphanesini de içeren büyük bir enstitüde yürütüyordu.

<span class="mw-page-title-main">Orta Çağ İslam dünyasında astronomi</span>

İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı sırasında, İslam dünyasında yapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmış eserlerden oluşur. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'da daha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Enuma Anu Enlil</span> Babil astrolojisinin tabletleri

Enuma Anu Enlil yaklaşık 7000 adet Babil Omen'inden oluşan çivi yazılı metinlerdir. Metinlere ismini veren Anu ve Enlil eski mezopotamya tanrılarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Mısır astronomisi</span>

Mısır astronomisi, tarih öncesi zamanlarda, Predinastik Dönem'de gelişmeye başladı. M.Ö. 5. binyılda yapılan Nabta Playa'daki taş dairelerin tasarımında astronomik hizalamalardan esinlenilmiş olabilir. Tarihi Hanedan Dönemi M.Ö. 3. binyılda başladığında, 365 günlük periyot sistemi zaten Mısır takviminde kullanılıyordu ve Nil'in yıllık su baskınlarının belirlenmesinde yıldız gözlemi önemli bir yer tutuyordu.

Astronomik kronoloji veya astronomik tarihleme, astronomik olgularla ilişkili tarihsel olayların veya yapıtların tarihlendirilmesine yönelik teknik bir yöntemdir.

<span class="mw-page-title-main">Babil matematiği</span> matematik

Babil matematiği, Sümerlerin ilk günlerinden, MÖ 539'da Babil'in düşüşünü izleyen yüzyıllara kadar Mezopotamya halkı tarafından geliştirilen veya uygulanan tüm matematiktir. Babil matematik metinleri bol miktarda bulunur ve iyi düzenlenmiştir. Zaman açısından iki farklı gruba ayrılırlar: biri Eski Babil döneminden, diğeri ise MÖ son üç ya da dört yüzyıldan, Seleukoslular döneminden kalmadır. İçerik açısından, iki metin grubu arasında neredeyse hiç fark yoktur. Babil matematiği, karakter ve içerik olarak yaklaşık iki bin yıl boyunca sabit kaldı.

<span class="mw-page-title-main">YBC 7289</span> yaklaşık √2 değerini gösteren antik kil tablet

YBC 7289, birim karenin köşegeninin uzunluğu olan 2'nin kareköküne altmışlık (seksagesimal) düzende doğru bir yaklaşım içermesiyle dikkat çeken bir Babil kil tabletidir. Bu sayı, "antik dünyada ... bilinen en büyük hesaplama doğruluğu" olan altı ondalık basamağa eşdeğer doğrulukta verilmiştir. Tabletin, MÖ 1800-1600 yılları arasında Güney Mezopotamya'da bir öğrencinin eseri olduğuna inanılmaktadır. J. P. Morgan tarafından Yale Babil Koleksiyonu'na bağışlanmıştır.

Otto Eduard Neugebauer, astronomi tarihi ile Antik Çağlarda ve Orta Çağ'da uygulanan diğer kesin bilimler üzerine yaptığı araştırmalarla tanınan Avusturyalı-Amerikalı bir matematikçi ve bilim tarihçisiydi. Kil tabletlerini inceleyerek, eski Babillilerin matematik ve astronomi hakkında daha önce fark edildiğinden çok daha fazlasını bildiklerini keşfetti. Ulusal Bilimler Akademisi, Neugebauer'i "çağımızın müspet bilimler tarihinin, belki de bilim tarihinin en özgün ve üretken bilim insanı" olarak adlandırmıştır.

Asger Hartvig Aaboe, antik Babil astronomisi tarihine katkılarıyla tanınan bir bilim tarihçisi ve matematikçiydi. Babil astronomi çalışmalarında, Babillilerin hesaplama şemalarını nasıl tasarladıklarını anlamak için modern matematik açısından analizlerin ötesine geçti.

Gerald James Toomer, antik Yunan ve Orta Çağ İslam astronomisi üzerine çok sayıda kitap ve makale yazmış bir astronomi ve matematik tarihçisidir.

Kültürel astronomi, bazen kültürde astronomi çalışmaları olarak da adlandırılır ve "hem eski hem de modern kültürlerin göksel nesneleri algılama ve bunları dünya görüşlerine entegre etme yollarının çeşitliliğini" araştırmak olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla, mevcut veya eski toplumların ve kültürlerin astronomilerini inceleyen disiplinlerarası alanları kapsamaktadır. Astronominin kullanımı ve eski kültür ve medeniyetlerdeki rolünü inceleyen arkeoastronomi ve "yaşam tarzlarını, astronomik teknikleri ve ritüelleri yeniden inşa etmek amacıyla astronomi, metin incelemeleri, etnoloji ve antik ikonografinin yorumlanmasını birleştiren yakın müttefik bir araştırma alanı" olan etnoastronomi olmak üzere iki disiplinlerarası alandan ortaya çıkmıştır. Aynı zamanda tarihsel astronomi, astronomi tarihi ve astroloji tarihi ile de bağlantılıdır.

Lis Brack-Bernsen, Danimarkalı ve İsviçreli bir matematikçi, bilim tarihçisi ve matematik tarihçisi olup Babil astronomisi üzerine çalışmalarıyla tanınmaktadır. Regensburg Üniversitesi'nde bilim tarihi alanında extraordinary profesör olarak görev yapmaktadır.

Seleukialı Seleukos Antik Yunan'da yaşamış bir filozof ve astronomdur. Mezopotamya'da yerleşik Selefki İmparatorluğu'nun başkenti olan ve Dicle nehri üzerinde yer alan Seleucialı veya diğer iddiaya göre Erythra Denizi üzerinde yer alan Seleukalıdır. Günmerkezlilik teorisinin öncülü olmasıyla ve gelgitlerin nedenlerine ilişkin teorisiyle tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">MUL.APİN</span>

MUL.APİN Babil astronomisi ve astrolojisinin birçok farklı yönünü ele alan bir Babil derlemesine verilen geleneksel isimdir. Üç Yıldız Listesi olarak adlandırılan daha önceki yıldız katalogları geleneğindendir ancak muhtemelen MÖ 1000 civarında derlenmiş, daha doğru gözlemlere dayanan genişletilmiş bir versiyonu temsil etmektedir. Metin 66 yıldız ve takımyıldızın adını listeler ve ayrıca Babil yıldız haritasının temel yapısını belirlemeye yardımcı olan doğuş, batış ve geçiş tarihleri gibi bir dizi ipucu sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Hint astronomisi</span>

Hint astronomisi, Hint alt kıtasında uygulanan astronomiyi ifade eder. Tarihi, tarih öncesi dönemlerden modern zamanlara kadar uzanır. Hint astronomisinin en eski kökleri, İndus Vadisi Uygarlığı dönemine veya daha öncesine kadar tarihlendirilebilir. Astronomi, daha sonra MÖ 1500 veya daha eski tarihlere dayanan Vedaların incelenmesiyle ilişkili "yardımcı disiplinlerden" biri olan Vedanga'nın bir disiplini olarak gelişti. Bilinen en eski metin, MÖ 1400-1200'e tarihlenen Vedanga Jyotisha'dır.

İbrani astronomisi, İbranice yazılmış, İbranice konuşanlar tarafından yazılmış, İbraniceye çevrilmiş veya Yahudiler tarafından Yahudi Arapçası'yla yazılmış herhangi bir astronomi metnini ifade eder. Bu astronomi, başta Tanah olmak üzere, Kutsal Kitap'ta bulunan en eski astronomi ve kozmoloji metinleriyle Talmud gibi Yahudi dini metinleri ve teknik astronomi çalışmalarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Babil astronomi günlükleri</span> Babil çivi yazısı metinleri

Babil astronomi günlükleri, astronomik gözlemlerin ve siyasi olayların sistematik kayıtlarını ve astronomik gözlemlere dayanan tahminleri içeren Babil çivi yazısı metinlerinden oluşan bir koleksiyondur. Ayrıca belirli tarihlerdeki emtia fiyatları ve hava durumu raporları gibi diğer bilgiler de mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Ammi-Şaduqa Venüs tableti</span> Venüsün astronomik gözlemlerine ilişkin Antik Yeni-Asur kayıtları

Ammi-Şaduqa Venüs tableti, MÖ 1. bin yıldan kalma çok sayıda çivi yazılı tablette korunduğu gibi, Venüs'ün astronomik konumlarının bir kaydıdır. Bu astronomik kaydın ilk kez Hammurabi'den sonra dördüncü hükümdar olan Kral Ammi-Şaduqa döneminde derlendiğine inanılmaktadır. Dolayısıyla bu metnin kökeni için iki farklı tarihten söz etmek mümkün olsa da muhtemelen MÖ 17. yüzyılın ortalarına tarihlendirilebilir.