Baba Behbud
| Baba Behbud | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 1897 Şuşa, Yelizavetpol Guberniyası, Rus İmparatorluğu |
| Ölüm | 10 Temmuz 1970 İstanbul,  Türkiye |
| Defin yeri | Feriköy Mezarlığı |
| Bağlılığı |  Azerbaycan Cumhuriyeti (1918-1920) Türkiye (1920-1955) |
| Hizmet yılları | 1918-1955 |
| Rütbesi |  Albay |
| Birimi |  Azerbaycan Cumhuriyeti Kara Kuvvetleri  Türk Kara Kuvvetleri |
| Çatışma/savaşları | Askeran savaşı Karabağ isyanı (1920) Türk Kurtuluş Savaşı (1920-1923) Şeyh Said İsyanı (1925) Ağrı ayaklanmaları (1926-1930) |
| Ödülleri |  |
Baba Behbud — veya Baba Behbudov — Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusunun subayı, Türk Silahlı Kuvvetleri albayı.
Askeran savaşına, Nisan işgalinden sonra Karabağ'da işgale karşı olan ayaklanmalara katıldı.
Türk Kurtuluş Savaşı'na katıldı. 35 yıl Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yaptı.
Hayatı ve eğitimi
Baba Behbudov 1897'de Şuşa'da doğdu.[1] Azerbaycan Cumhuriyeti kurulduktan sonra Mayıs 1918'de Gence'de açılan askeri okula girdi.[1]
Askeri hizmeti
Azerbaycan Cumhuriyeti'nde
Askeri okulu bitirdikten sonra Karabağ Süvari Alayı'nda subay olarak göreve başladı.[2] Subay olarak 1918 yılı sonlarından itibaren Karabağ'daki Ermeni ayrılıkçıları etkisiz hale getirmek amacıyla Şuşa ve çevre bölgelerde görev yaptı.[3] Ocak 1919'da yapılan teftişte Baba Bey'in görev yaptığı süvari alayı, gösterdikleri cesaretten dolayı Harbiye Nazırı'ndan bizzat teşekkür aldı.[2]
21 Mart 1920'de Ermeni-Taşnak kuvvetleri Askeran'da bulunan Cavanşir piyade alayının mevzilerine aniden saldırarak Askeran geçişini ele geçirdiler ve isyan başlattılar.[4] 26 Mart 1920'de Azerbaycan ordusu, Askeran yönünde Dron'un birliklerine karşı geniş çaplı bir operasyon başlattı. Baba bey Behbud da milli ordunun bir subayı olarak süvari alayında muharebelere katılmıştır.[3] Askeran'da başlayan şiddetli muharebeler, Azerbaycan ordusunun zaferiyle sonuçlandı. Nisan ortasına kadar süren muharebelerde düşman kuvvetleri tamamen yok edildi.[5]
Cumhuriyetin işgalinden sonra Azerbaycan'ın çeşitli yerlerinde Bolşeviklere karşı ayaklanmalar başladı. Baba Bey, 3-4 Haziran 1920 gecesi Nuru Paşa önderliğindeki Karabağ ayaklanmasına Karabağ Süvari Alayına bağlı olarak katıldı. İsyancılar 6 Haziran'da Şuşa'da Sovyet hükûmetini devirdi ve Şuşa Devrim Komitesi üyelerini tutukladı.[6] Albay Zeynalov, Karabağ'daki milli askeri kuvvetlerin genel komutanlığına atanır. 10 Haziran 1920'de Kızıl Ordu güçleri tüm cephe boyunca isyancılara saldırdı. Kızıl Ordu, savaşta zırhlı araçlar ve askeri uçaklar kullandığı için bu saldırıda sayısal olarak üstün olduğu için isyancılar onlara karşı savaşamadı ve geri çekilmek zorunda kaldı.[7] Karabağ isyanının bastırılmasından sonra Baba Behbudov, Albay Nuh Bey Sofiev komutasındaki Azerbaycan Cumhuriyeti ordusunun süvari ve piyade alaylarından sağ kalan askerlerle birlikte Garyagin ve Cebrayil istikametine çekildi. Aras Nehri'ni geçerek İrana girdiler.[8]
Türkiyede
Sovyet işgaline karşı ayaklanmanın yenilgisinden sonra Azerbaycan Cumhuriyeti Ordusu'nun kalan askerlerinin bir kısmı Zengezur'u geçerek Nahçıvan'a, bir kısmı da Hudaferin yönünden İran'a daha sonraysa Türkiye'ye gittiler.[9] Azerbaycan ordusuna komuta eden Nuh bey Sofiyev Türkiye sınırlarına yaklaşırken komutayı Samet bey Rafibeyli'ye devretti. Samet Bey önderliğinde önce Doğubayazıta, ardından Haziran-Temmuz aylarında Hasankale ve Erzurum'a ulaştılar.[10] Topçu bataryaları ve piyade müfrezeleri de diğer tümenlere katıldılar.[11] Bir süre Erzurum'da kaldıktan sonra Türkiye Büyük Millet Meclisinin kararı ile bir süvari, bir piyade alayı ve bir topçu bataryasından oluşan 1.200 kişilik Azerbaycan birliği Kazım Karabekir Paşanın komutasındakı Doğu Ordusu (XV. Kolordu) saflarına kabul edildi. Firudin Bey Daryal, 1200 kişilik Azerbaycan birliğinin 56 subayından biriydi.[12]
Karabağ Süvari Alayı'nın tümen komutanı olan Baba Bey, bir süre 12'nci Tümen'de, daha sonra da 9'uncu Tümen'de savaştı.[2] 15. Süvari Alayında tümen komutanı olarak görev yaptı. 1920 sonbaharından 1921 başına kadar Doğu hareketine katıldı. Sarıkamış, Kars, Iğdır, Kağızman ve Gümrü'nün geri alınması için yapılan savaşlara katıldı.
Daha sonra Türkiye'nin batısını Yunan işgalinden kurtarmak için başlatılan "Büyük Taarruz" harekâtlarına katıldı.[13] 9 Eylül 1922'de birliğiyle İzmir'e giren ilk süvarilerden biri oldu. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra orduda kalarak askerliğini sürdürdü. 1923 yılında Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki hizmetlerinden dolayı "İstiklal" madalyasıyla ödüllendirildi.[14]
Savaştan sonra 1925'te Şeyh Saitnın bastırılmasına, 1926'da Birinci Ağrı Harekâtı, 1927'de İkinci Ağrı Harekâtlarına katıldı.[2]
1928 yılında Türk vatandaşlığını aldıktan sonra İstanbul'da Yüksek Harp Okulu'na girdi. 1933'te yüzbaşı, 1940'ta binbaşı, 1944'te yarbay ve 1948'de albay rütbesiyle ödüllendirildi. Daha sonra Ankara'daki süvari alayı komutanlığına atandı.[15] 1955'te emeklilik yaşına gelince emekli oldu.[2] Emekli olduktan sonra dil bilgisi ve tecrübesini dikkate alarak Türkiye Milli Güvenlik Teşkilatında göreve başladı.[16]
21 Haziran 1934'te Türkiye'de kabul edilen Soyadı Kanunundan sonra[17] "Behbud" soyadını aldı.
Mühaciretdeki faaliyyeti
Türkiye'de kaldığı süre boyunca Azerbaycanlı mühacirlerle temasa geçti. Türkiye'de Azerbaycan Kültür Derneği'nin kuruluş ve faaliyetlerine yakından katıldı.
25 Mayıs 1958'de Yunus Hazarlı'nın başkanlığı ile İstanbul'da derneğin yıllık kongresi yapıldı. Yapılan seçimler sonucunda Dernek Denetleme Kurulu üyeliğine Baba Bey Behbud seçildi.[18] 1957 ve 1958'de Azerbaycanlı muhacirlerin çıkardığı "Azerbaycan" dergisinde, silah arkadaşları General Cihangir Berker[19] ve Albay Aslan Berkan'ın ölümlerine ilişkin yazıları yayınlandı.[16]
Ailesi
Baba Bey'in babası Karabağlı Behbudov soyundan olan Mustafa Bey, annesi ise Mina Hanım'dır. Ağca adında bir ablası ve Afer adında bir ikiz kardeşi vardı.[2]
Baba Bey Behbud, Kars'ta görev yaparken Belkıs Ekinci ile tanıştı. Daha sonra İstanbul'da bir aile hayatı kurdular. Bu evlilikten çocukları olmamıştır. Belkıs'ın küçük kardeşi Günay evlat edinildi.[20]
Ölümü
Baba Bey Behbud, 10 Temmuz 1970'te İstanbul'da öldü.[21] Şişli Camii'nde kılınan cenaze namazının ardından özel bir törenle Feriköy Mezarlığı'na defnedildi.[2]
Ödülleri
— 1923 yılında Türk Kurtuluş Savaşı'ndaki hizmetlerinden dolayı "İstiklal" madalyasıyla ödüllendirildi.[20]
Kaynakça
Özel
- ^ a b Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakı: Çapar nəşriyyatı. s. 67. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ a b c d e f g Dilqəm Əhməd (2018). Bir ildən yüz ilə. İstanbul: TEAS Press. s. 32. ISBN 978 9952 310 47 4.
- ^ a b Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 69. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Şəmistan Nəzirli (8 Ağustos 2017). "İyirminci ildə Qarabağ döyüşləri" (Azerice). anl.az. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023.
- ^ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası / ƏSGƏRAN DÖYÜŞÜ (1920). VIII. Bakü: AMEA "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2018. Archived from the original on 7 Nisan 2020. Erişim tarihi: 15 Şubat 2023.
- ^ Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 70. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası (PDF). II. Bakü: Lider nəşriyyat. 2005. s. 134. 18 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2022.
- ^ Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 71. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 196. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023.
- ^ Abdulhamit Avşar (2007). Türkiyənin İstiqlal müharibəsində Azərbaycan türkləri: Türkiyə arxiv sənədləri və mətbuatında: 1919-1922. Bakü: AzAtaM. s. 45. 27 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2023.
- ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 197. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023.
- ^ Vasif Qafarov (25 Nisan 2015). "Azərbaycanlıların Türkiyəyə etdiyi yardımı Osmanlı arxivlərindən öyrənmək olar" (Azerice). Azərbaycan qəzeti. 11 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
- ^ Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 72. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 73. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. s. 199. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2023.
- ^ a b Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 74. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ "Soy adı kanunu" (PDF), T.C. Resmî Gazete, Ankara, s. 1, 2 Temmuz 1934, 3 Mart 2022 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi
- ^ Dilqəm Əhməd (28 Şubat 2022). "10 il içində 52 dəfə üsyan etmiş, yüz minlərlə qurban vermişik" (Azerice). teleqraf.com. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2023.
- ^ Orxan Cəbrayıl (26 Ekim 2017). "İstiqlal savaşçısının izi ilə - Türk ordusunun azərbaycanlı generalı Cahangir Bərkər" (Azerice). modern.az. 13 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2023.
- ^ a b Ədalət Tahirzadə, Orxan Cəbrayıl (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. s. 75. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- ^ Zöhrə Fərəcova (24 Nisan 2022). "Behbudovlar" (Azerice). azerbaijan-news.az. 28 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2023.
Genel
- Adalet Tahirzade, Orhan Cebrayil (2022). Qurtuluş Savaşının azərbaycanlı zabitləri. Bakü: Çapar nəşriyyatı. ISBN 978-9952-5513-4-1.
- Mehman Ağayev (2008). Kurtuluş Savaşı Yıllarında Türkiye Azerbaycan İlişkileri (PDF). İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık. ISBN 9789752552364. 18 Ocak 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2023.
