İçeriğe atla

Başlangıç meridyeni

Koordinatlar: 0°G 0°D / -0°K 0°D / -0; 0 (Equator)
Meridyen üzerindeki noktalar 0° doğu
Ekvator üstünde bulunan ülkeler (kırmızı), baş meridyen üstünde bulunan ülkeler (mavi)

Başlangıç meridyeni, boylamı 0° olarak tanımlanan, başlangıç meridyenidir.

Başlangıç meridyeni ve onun karşıt meridyeni (antimeridiyen) olan 180. meridyen (180° boylamı) dünyayı tümüyle saran hayalî bir çember oluştururlar ve bu çemberin doğusunda kalan bölge Doğu Yarımküre, batısında kalan bölge Batı Yarımküre olarak adlandırılır. Başlangıç meridyeni için günümüzde kabul edilen yaygın kanı Londra'nın Greenwich kasabasından geçtiği yönündedir. Uluslararası meridyen ya da Greenwich meridyeni gibi adlarla da anılır.

Coğrafya

Kuzey Kutbu'ndan başlayarak Güney Kutbu'na ulaşan baş meridyen aşağıdaki yerlerden geçer:

Tarihi

İlk çağda Batlamyus haritasında başlangıç meridyeni olarak Kanarya Adaları tehcih edilmiştir. 6. yy haritalarında İskenderiye, Bağdat bazen de Yeşil Burun Adaları'ndan geçirilmiştir. 17. yüzyılda Ferro Adası'ndan (Kanarya Adalarının en batısında) geçen meridyen, baş meridyen kabul edilmiştir. Okyanus içindeki adadan boylam farkını bulmak zor olduğundan pek çok ülke kendi başkentinden geçen meridyeni baş meridyen kabul etmiştir. Almanya Berlin, İngiltere Greenwich (Londra yakınlarında), Fransa Paris'ten geçen meridyeni esas almıştır.[1]

Uluğ Bey başlangıç olarak Kamçatka Yarımadası meridyenini kullanmıştır. Osmanlı muvakkitlerinden Mustafa ibn-i Ali Kanarya Adalarını başalangıç kabul etmiştir.

1884 yılında aralarında Osmanlı Devleti'nin de bulunduğu 25 ülkeden 41 temsilci Washington'da "Uluslararası Meridyen Konferansı" için toplanmıştır. Bu toplantıda 22 oy ile Greenwich 0 meridyeni olarak seçilmiştir. Osmanlı temsilcisi uluslararası ilişkilerde kullanmak şartı ile ortak saatin kabulu yönünde oy kullanmıştır. O zamanlarda dünya denizcilerinin %70'inin Greenwich zaman dilimini kullanması, burasının baş meridyen seçilmesinde etkili olmuştur.[1]

Bizans zamanında Ayasofya'nın karşısında, Sultan Ahmet Meydanında bulunan Milyon taşı baş meridyen kabul edilirdi. Bu taş Konstantinopolis'e gelen tüm yolların başlangıç noktası, diğer şehirlere uzaklığın hesaplandığı sıfır noktası idi.[1]

Osmanlılar yüzyıllar boyunca Ayasofya üzerinden geçen meridyeni Arz-ı İstanbul veya Arz-ı Halife nitelemesiyle baş meridyen kabul etmiştir. Ortak meridyen seçildikten sonra haritalar Greenwich merkezli çizilmeye başlanmış fakat Osmanlı topraklarını gösteren haritalarda Ayasofya meridyeni esas alınmaya devam edilmiştir. 1932 yılndaki Takvim, saat ve ölçülerde değişiklik inkılabı ile Greenwich merkez alınmaya başlanmıştır.[1]


Koordinatlar
(yaklaşık) 		Ülke, bölge ya da deniz Notlar
90°0′K 0°0′D / 90.000°K 0.000°D / 90.000; 0.000 (Arctic Ocean)Kuzey Okyanusu
81°39′K 0°0′D / 81.650°K 0.000°D / 81.650; 0.000 (Greenland Sea)Grönland Denizi
72°53′K 0°0′D / 72.883°K 0.000°D / 72.883; 0.000 (Norwegian Sea)Norveç Denizi
61°0′K 0°0′D / 61.000°K 0.000°D / 61.000; 0.000 (North Sea)Kuzey Denizi
53°45′K 0°0′D / 53.750°K 0.000°D / 53.750; 0.000 (United Kingdom) Birleşik KrallıkMeridyenin en kuzeyindeki kara parçası Turnstall, East Yorkshire yakınlarındadır.
50°47′K 0°0′D / 50.783°K 0.000°D / 50.783; 0.000 (English Channel)Manş Denizi
49°19′K 0°0′D / 49.317°K 0.000°D / 49.317; 0.000 (France) Fransa
42°41′K 0°0′D / 42.683°K 0.000°D / 42.683; 0.000 (Spain) İspanya
39°56′K 0°0′D / 39.933°K 0.000°D / 39.933; 0.000 (Mediterranean Sea)AkdenizValensiya Körfezi
38°52′K 0°0′D / 38.867°K 0.000°D / 38.867; 0.000 (Spain) İspanya
38°38′K 0°0′D / 38.633°K 0.000°D / 38.633; 0.000 (Mediterranean Sea)Akdeniz
35°50′K 0°0′D / 35.833°K 0.000°D / 35.833; 0.000 (Algeria) Cezayir
21°50′K 0°0′D / 21.833°K 0.000°D / 21.833; 0.000 (Mali) Mali
14°59′K 0°0′D / 14.983°K 0.000°D / 14.983; 0.000 (Burkina Faso) Burkina Faso
11°6′K 0°0′D / 11.100°K 0.000°D / 11.100; 0.000 (Togo) TogoYaklaşık 600m
11°6′K 0°0′D / 11.100°K 0.000°D / 11.100; 0.000 (Ghana) GanaYaklaşık 16 km
10°57′K 0°0′D / 10.950°K 0.000°D / 10.950; 0.000 (Togo) Togo
10°36′K 0°0′D / 10.600°K 0.000°D / 10.600; 0.000 (Ghana) GanaVolta Gölü'nden geçerek 7°48′K 0°0′D / 7.800°K 0.000°D / 7.800; 0.000 (Lake Volta)
5°37′K 0°0′D / 5.617°K 0.000°D / 5.617; 0.000 (Atlantic Ocean)Atlas OkyanusuEkvator'dan geçerek 0°0′K 0°0′D / 0.000°K 0.000°D / 0.000; 0.000 (Equator)
60°0′G 0°0′D / 60.000°G 0.000°D / -60.000; 0.000 (Southern Ocean)Güney Okyanusu
68°54′G 0°0′D / 68.900°G 0.000°D / -68.900; 0.000 (Antarctica)AntarktikaKraliçe Maud Toprakları ( Norveç tarafından sahiplenilmiştir) 90°0′G 0°0′D / 90.000°G 0.000°D / -90.000; 0.000 (South Pole)

Kaynakça

  1. ^ a b c d Yakup Emre (13 Temmuz 2014). "Osmanlı'nın başlangıç meridyeni Ayasofya". dunyabulteni.net. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Greenwich Ortalama Zamanı, Greenwich Saati veya kısaltmasıyla GMT, başlangıç meridyeni üzerinde ortalama güneş zamanı. GMT, Britanya Adaları'nın standart zaman dilimidir. Adını Londra'nın güneydoğusundaki Greenwich banliyösünden alır. Burada bulunan rasathanenin üzerinde bulunduğu kabul edilen meridyen, baş meridyen (0°) kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Boylam</span> (Meridyen)

Boylam, başlangıç meridyeninin doğusundaki veya batısındaki herhangi bir noktanın açısal mesafesi. Boylam anlamında tul derecesi, tul dairesi ve uzunluk dairesi sözleri de kayıtlıdır. Boylamlar, doğu ve batı boylamları olmak üzere ikiye ayrılır; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilir. Dünya üzerindeki aynı boylama sahip noktaların birleşmesi ile oluşan yarım daire şeklindeki varsayımsal yaylara ise meridyen denir. Meridyenler bir kutuptan diğerine uzanır ve Dünya'yı portakal dilimi gibi dilimlere ayırır.

<span class="mw-page-title-main">Coğrafi koordinat sistemi</span> koordinat sistemi

Coğrafi koordinat sistemi, dünya üstündeki herhangi bir yeri, topografik bir nokta olarak tanımlamayı sağlayan bir koordinat sistemi. Küresel koordinat sistemindeki üç bileşenden ikisi kullanılarak belirtilir. Burada aşılması gereken zorluk, dünyanın bir küre değil de jeodezi bağlamında yaklaşık olarak bir elipsoit ya da basık sferoit şeklinde olmasıdır.

Yarımküre, yarım küre, yarıküre ya da yarı küre, Yerküre'nin ekvator vasıtasıyla ikiye bölündüğü farzedildiğinde kuzeyde ve güneyde kalan yarıları ve 0° boylamı ile bölündüğü farzedildiğinde doğuda ve batıda kalan yarılarından her birine verilen isim. Yerküre tam bir küre değil, bir geoit olduğu için Dünya'nın yarımküreleri tam bir geometrik yarımküre değillerdir.

<span class="mw-page-title-main">1. batı meridyeni</span>

1° batı meridyeni, Greenwich'te yer alan baş meridyenin batısında bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Atlas Okyanus'unu, Batı Avrupa'yı, Afrika'yı, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır. Karşıt meridyeni 179. doğu meridyenidir.

<span class="mw-page-title-main">1. doğu meridyeni</span>

1° doğu meridyeni, Greenwich'te yer alan baş meridyenin doğusunda bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Atlas Okyanus'unu, Batı Avrupa'yı, Afrika'yı, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır. Karşıt meridyeni 179. batı meridyenidir.

<span class="mw-page-title-main">179. batı meridyeni</span>

179° batı meridyeni, Greenwich'te yer alan baş meridyenin batısında bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Asya'nın en doğu noktalarını, Pasifik Okyanusu'nu, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır. Karşıt meridyeni 1. doğu meridyenidir.

<span class="mw-page-title-main">180. meridyen</span> Greenwichten geçen baş meridyenin 180° doğusunda ya da batısında yer alan boylam

180. meridyen, Greenwich'ten geçen baş meridyenin 180° doğusunda ya da batısında yer alan boylamdır. Uluslararası tarih değiştirme çizgisinin temeli olarak kabul edilir. Çoğunlukla Pasifik Okyanusu'nun açık sularından geçse de Antarktika ve birkaç ülkeden geçer. Tarih değiştirme çizgisi ülkelerin üzerinden geçirilmemeye çalışıldığı için bu çizgiyle birebir eş değildir.

<span class="mw-page-title-main">179. doğu meridyeni</span>

179° doğu meridyeni, Greenwich'te yer alan baş meridyenin batısında bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Asya'nın en doğu noktalarını, Pasifik Okyanusu'nu, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır. Karşıt meridyeni 1. Batı meridyenidir.

<span class="mw-page-title-main">90. batı meridyeni</span>

90° Batı meridyeni, Greenwich'te yer alan başlangıç meridyeninin batısında bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Asya'nın en doğu noktalarını, Pasifik Okyanusu'nu, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır.

<span class="mw-page-title-main">40. doğu meridyeni</span>

40. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'e 40° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 40. doğu meridyeni Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Asya, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.

<span class="mw-page-title-main">30. doğu meridyeni</span>

30. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 30 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 30°D meridyeni, Kuzey kutbu, Kuzey Okyanusu, Avrupa, Türkiye, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden geçer.

<span class="mw-page-title-main">38. doğu meridyeni</span>

38. doğu meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'e 38° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 39. doğu meridyeni Kuzey Kutbu, Kuzey Okyanusu, Asya, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.

<span class="mw-page-title-main">35. doğu meridyeni</span>

35. doğu meridyeni Başlangıç meridyeni Greenwich'e 35° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 35. doğu meridyeni Kuzey Kutbu, Kuzey Okyanusu, Asya, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.

<span class="mw-page-title-main">34. doğu meridyeni</span>

34. doğu meridyeni Başlangıç meridyeni Greenwich'e 34° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 34. doğu meridyeni Kuzey Kutbu, Türkiye, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.

<span class="mw-page-title-main">32. doğu meridyeni</span>

32. doğu meridyeni Başlangıç meridyeni Greenwich'e 32° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 32. doğu meridyeni Kuzey Kutbu, Türkiye, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.

<span class="mw-page-title-main">31. doğu meridyeni</span>

31. doğu meridyeni Başlangıç meridyeni Greenwich'e 31° açısal uzaklıkta, doğu tarafında yer alır. 31. doğu meridyeni Kuzey Kutbu, Türkiye, Avrupa, Afrika, Hint Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinde uzanan boylam çizgisidir.

<span class="mw-page-title-main">2. batı meridyeni</span>

2° batı meridyeni, Greenwich'te yer alan baş meridyenin batısında bulunan boylamdır. Kuzey Kutbu'ndan başlar ve Kuzey Okyanusu'nu, Atlas Okyanus'unu, Batı Avrupa'yı, Afrika'yı, Güney Okyanusu'nu ve Antarktika'yı geçerek Güney Kutbu'nda sonlanır. Karşıt meridyeni 178. doğu meridyenidir.

<span class="mw-page-title-main">18. batı meridyeni</span>

17. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 17 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 17°B meridyeni, Kuzey kutbu, Grönland, İzlanda, Kuzey Okyanusu, Afrika, Kanarya Adaları, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.

<span class="mw-page-title-main">25. batı meridyeni</span>

25. batı meridyeni, Başlangıç meridyeni Greenwich'ten 25 açısal derece doğuda yer alan, kuzey kutbundan güney kutbuna uzanan hayali çizgi. 25°B meridyeni, Kuzey kutbu, Grönland, Yeşil Burun Adaları, Kuzey Okyanusu, Güney Okyanusu, Antarktika üzerinden uzanır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.