İçeriğe atla

Başkalaşım

Kurbağa başkalaşımının farklı evrelerini gösteren bir çizim

Başkalaşım ya da metamorfoz, özellikle böcekler için kullanılan bir terim olup canlının tırtıl düzeyinden yetişkin düzeye geçişine denir.

Insecta sınıfı içerisinde sınıflandırılan canlılar, genel olarak başkalaşım geçirip geçirmemelerine bağlı olarak üç gruba ayrılırlar;

  1. Ametabolus böcekler: Bu gruba böcek olmayan altı ayaklı (hexapod) canlılardan bir kısmı girer. Bu gruptaki canlıların larva ve yetişkin halleri çiftleşme organlarının yokluğu dışında aynıdır ve başkalaşım geçirmezler.
  2. Hemimetabolus böcekler: Bu gruba pek çok böcek grubu girmektedir. Larva yetişkinlik aşamasına kademeli olarak geçer ve koza aşaması yoktur.
  3. Holometabolus böcekler: Kelebekler ve pek çok böcek sınıfının dahil olduğu bu grupta yaşam döngüsü, tırtıl, koza ve yetişkin aşamalarından oluşur.

Başkalaşım geçiren canlılar: kelebek, kene, kurbağa, sinek, arı vb.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İpek böceği</span> Bir tür böcek

İpek böceği. Kelebek yumurtalarını dut yaprakları üzerine bırakır, yumurtladıktan üç dört gün sonra ölür. Baharda taze dut yaprakları üzerindeki yumurtalardan larva halinde çıkan tırtıllar sık tüylü ve siyahtır. Büyük bir iştahla devamlı dut yaprağı yerler ve dört beş defa gömlek değiştirerek bir birbuçuk ayda 7 veya 8 santime ulaşırlar. Büyüdükçe renkleri açılır ve tüyleri kaybolur. İyice büyüyüp de hücrelerine yerleşince üst dudağındaki delikten iplik halinde zamk gibi bir sıvı çıkararak kozasını yapmaya başlar. Tırtıl önce kozanın dış kısmını sonra kendi vücudunun etrafını örmeye devam eder ve görünmez olur. Eğer kendi haline bıraklırsa iki üç hafta içinde kelebek haline gelerek ördüğü kozayı parçalar ve dışarı çıkar. Bu yüzden kozayı parçalamadan kozalar sıcak suya atılır veya sıcak su buharına tutularak tırtıl öldürülür. Böylece ipek kozaları elde edilir. Bu kozalardan da tel şeklindeki ipek lifleri çıkarılıp ham ipek üretilir.

<span class="mw-page-title-main">Böcek</span> eklembacaklılar sınıfı

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

<span class="mw-page-title-main">Entomoloji</span> böcekleri inceleyen bilim dalı

Entomoloji böceklerin bilimsel çalışmasıdır ve zoolojinin bir dalıdır. Geçmişte böcek terimi daha az spesifikti ve tarihsel olarak entomolojinin tanımı, örümceğimsiler, çok bacaklılar ve kabuklular gibi diğer eklembacaklı gruplarındaki hayvanların incelenmesini de içerirdi. Bu daha geniş anlam, gayriresmi kullanımda hala karşılaşılabilir.

<span class="mw-page-title-main">İpek</span>

İpek, ipekböceğinin ürettiği yumuşak, parlak bir liftir. İpekböceği bir tırtıldır ve bu lifi kendine koza örmek için üretir. İnsanlar bu liften iplik yapar ve kumaş dokurlar.

<span class="mw-page-title-main">Kelebek</span>

Kelebek, böceklerin, pul kanatlılar veya kelebekler (Lepidoptera) takımının kanatlı fertlerine verilen genel ad. 150.000 kadar türü bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Koza</span> Tam metamorfoz geçiren böcek grubunun krizalit hali

Koza, tam metamorfoz geçiren böcek grubunun krizalit hâlidir. Büyümesini tamamlayan tırtıl, yetişkin forma geçiş süresinde ağdan bir koruma tabakası oluşturur ve vücut gelişimleri bu tabakanın içinde tamamlanır. Tırtılın girdiği bu aşama başkalaşım sürecinin başarılı bir şekilde gerçekleşmesi için oldukça kritik bir dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Mesozoa</span>

Mesozoa, solucan benzeri parazitik canlıları kapsayan hayvanlar şubesidir.

Çok hücrelilerde üreme, eşeyli ya da eşeysiz olarak gerçekleşir.

<span class="mw-page-title-main">Larva</span> Belirli hayvanlarda başkalaşım öncesinde genç form

Larva, özellikle aşağı omurgalıların ve böceklerin embriyonik gelişimi sırasında görülen yapı. Döllenmiş yumurtanın oluşmasından koryon zarının çatlamasına kadar geçen gelişim evresi.

<span class="mw-page-title-main">Sinek</span> Böcek takımı

Diptera veya Sinek, Holometabola üsttakımına bağlı bir hayvan takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çam keseböceği</span>

Çam kese böceği, Thaumetopoeidae familyasından pul kanatlı zararlı böcek türü.

<span class="mw-page-title-main">Omurgasızlar</span> bir omurgası olmayan hayvanlara verilen genel bir ad

Omurgasızlar, omurgası olmayan hayvanlara verilen genel bir addır. Omurgasız olarak adlandırılan canlıların yapılarında hiçbir iç iskelet bulunmaz. Bazı omurgasız hayvanların vücudunu destekleyen bir dış iskelet bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Tırtıl</span> Gündüz ve gece kelebeklerinin larvası

Tırtıl gündüz ve gece kelebeklerinin larvasıdır. Göğüs bölümlerinde üç çift bacakları vardır. Tırtıl büyüdüğünde kelebek olacağını gösteren hiçbir ipucu vermediğinden, larvaya iyi bir örnektir. Çoğu tırtılın uzun gövdesi 13 bölümden oluşur. Başın ardındaki ilk üç bölüm, kelebeğin kanatlarının ve bacakların bağlandığı göğüs bölümüne dönüşecektir. Bu bölümlerdeki bacaklar sert ve parlaktır. Etli, yumuşak ve küt uçları yüzeylere tutunmayı sağlayan küçük kancalarla donanmış öbür bacaklar, tırtıl kelebek olduğunda kaybolur. Tırtılların kancalı bacakları beş çiftten az olabilir ama hiçbirinde beş çifti aşmaz.

<span class="mw-page-title-main">Güve</span>

Güve, Lepidoptera (pulkanatlılar) takımından çeşitli kelebek türlerine verilen genel ad. Halk arasında buğday, odun, kumaş ve kürk gibi şeylere musallat olmaları ile bilinirler.

<span class="mw-page-title-main">Krizalit</span>

Krizalit, bazı böceklerde tırtılın kendi çevresine ördüğü koza içindeki devinimsiz, kelebeğe ya da böceğe dönüşme evresindeki durumu. pupa olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Narenciye kırlangıçkuyruğu</span>

Narenciye kırlangıçkuyruğu, kırlangıç kelebekleri olarak da anılan Papilionidae familyasından Sahra Altı Afrika'ya özgü bir kelebek türü. Tırtılı narenciye ağaçlarına zarar verdiği için bu kelebek türü haşere olarak sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Iphiclides podalirius</span>

Erik kırlangıçkuyruğu, Papilionidae familyasından bahçelerde, çayırlık ve açık ormanlık alanlarda yaşayan bir kelebek türü. Çakal eriği türünün bulunduğu yerlerde ve özellikle meyve bahçelerinde rastlanır.

<span class="mw-page-title-main">Adli entomoloji</span>

Adli entomoloji veya adli böcek bilimi ya da biyokriminal entomoloji, adli tıbba yardımcı olan ya da onun yetersiz kaldığı durumlarda, ceset üzerinde bulunan böcek ve diğer eklembacaklıların ergin ve larvalarından, maktulün ("cesedin") ölüm zamanını doğruya yakınlıkta ya da yaklaşık olarak tahmin etmeye çalışan bir bilim dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Nimfa (biyoloji)</span>

Nimfa; biyolojide, bazı omurgasızların özellikle böceklerin yetişkin aşamaya ulaşmadan önce kademeli metamorfoz geçirdiği olgunlaşmamış formuna verilen isimdir. Tipik bir larvanın aksine, bir nimfa genel olarak zaten yetişkin böcek haline benzemektedir. Bir nimf deri değiştirirse pupa haline asla girmez. Bunun yerine nihai deri değiştirme yetişkin böcek haliyle sonuçlanır.

<span class="mw-page-title-main">Sinir kanatlılar</span> böcek grubu

Sinir kanatlılar (Neuroptera), karıncaslanlarını, mantispidleri ve akrabalarını içeren bir böcek takımıdır. Bu grup yaklaşık 6.000 türden oluşmaktadır. Sinir kanatlılar, Sialidae, Corydalidae gibi familyaları da içerir. Neuropterida kladı içerisinde Megaloptera ve Raphidioptera gruplarıyla kardeş taksondur.