İçeriğe atla

Başak Yıldız Akıntısı

Başak Yıldız Akıntısı
Stellar streams (artist's impression)
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızBaşak
Sağ açıklık (α)12sa 24d
Dik açıklık (δ)-01° 09′
Galaksi sınıfıdSph kalıntıları
Yüzey parlaklığı (SB)32,5
Görünür boyut (V)30° × 10°
Özellikler
Grup veya kümeSamanyolu, Yerel Grup
Helyo dikey hız ()~ 130 km/s
Mesafe30 kly

Başak Yıldız Akıntısı veya Başak Aşırı Yoğunluğu (İngilizce: Virgo Stellar Stream veya Virgo Overdensity), 2005 yılında keşfedilen ve Başak takımyıldızında bulunan bir yıldız akıntısı için önerilen isimdir.[1][2] Akıntının, Samanyolu ile birleşme sürecinde olan bir cüce küremsi gökadanın kalıntıları olduğu düşünülmektedir. Gece gökyüzünde kapladığı alan bakımından Dünya'dan görülebilen en büyük gökadadır.

Akıntı, Sloan Dijital Gökyüzü Araştırması'ndan elde edilen fotometrik veriler kullanılarak keşfedilmiştir. Bu veriler, belirli karakteristik yıldız türlerinin renkleri ve parlaklıkları yardımıyla mesafelerini tahmin eden "fotometrik paralaks" adı verilen bir yöntemle Samanyolu'nun üç boyutlu bir haritasını oluşturmak için kullanılmıştır.[3] Başak takımyıldızında yeni bir gökadaya dair ilk öneri 2001 yılında QUEST araştırmasından elde edilen verilerle yapılmıştır. Bu araştırma, Venezuela'daki Llano del Hato Ulusal Astronomi Gözlemevi'nde bulunan bir metrelik Schmidt teleskobu ile RR Lyrae değişen yıldızlarını aramıştır. Sağ açıklığı yaklaşık 12,4 saat olan bir kümelenmede beş yıldız bulunmuş ve astronomlar bu kümelenmenin Samanyolu tarafından "yutulmakta" olan küçük bir gökadanın parçası olduğunu öne sürmüşlerdir.[4]

Akıntı yüz derece kareden fazla bir alanı, hatta muhtemelen bin derece karelik bir alanı kaplar (herhangi bir anda görülebilen yarım kürenin yaklaşık yüzde beşi ya da dolunayın kapladığı alanın 5000 katı). Güneş Sistemi'ne olan yakınlığı ve bu nedenle kapladığı tam açıya rağmen, akıntı yalnızca birkaç yüz bin yıldız içerir. Gökadanın düşük yüzey parlaklığı (muhtemelen 32,5 mag/arcmin2 kadar düşük), SDSS'den önceki araştırmalarda tespit edilmesini zorlaştırmış olabilir. Akıntıdaki yıldız sayısı bir yıldız kümesinden çok fazla değildir ve keşfeden ekibin bir üyesi tarafından Samanyolu ile kıyaslandığında "oldukça zavallı bir gökada" olarak tanımlanmıştır.[5] Yıldızlarının çoğu yüzyıllardır bilinen ve normal Samanyolu yıldızları olarak kabul edilen yıldızlardır, fakat normal Popülasyon I yıldızlarından daha düşük bir metalliğe sahiptirler.

Akıntı Samanyolu içinde, Güneş'ten yaklaşık 10 kiloparsek (30.000 ışık yılı) uzaklıkta yer alır ve üç boyutta en az 10 kpc genişliğinde bir uzay bölgesine yayılmaktadır. Gökyüzü düzleminde, 1994 yılında bir yıldız araştırmasının benzer bir fotometrik analiziyle bulunan Yay Eliptik Cüce Gökadası'na yakındır.[6] Yay Cücesi, Samanyolu ile birleşmekte olan bir başka küçük gökadadır, fakat akıntıdan yaklaşık dört kat daha uzakta olduğundan, fiziksel olarak ilişkili olmaları olası değildir. Bununla birlikte Başak Yıldız Akıntısı'nın, Yay Cücesi'nin Samanyolu etrafında dönerken parçalanmasıyla geride kalan bir kalıntı olması mümkündür.[7] Başak Yıldız Akıntısı, 2002 yılında keşfedilen[8] ve Büyük Köpek Cüce Gökadası'nın Samanyolu ile birleşmesine atfedilen Tekboynuz Halkası'na da benzemektedir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ The Sloan Digital Sky Survey Reveals A New Milky Way Neighbor 10 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., SDSS basın bülteni, 9 Ocak 2006
  2. ^ Sonia Duffau ve diğerleri, 2006, Spectroscopy of QUEST RR Lyrae Variables: the new Virgo Stellar Stream, The Astrophysical Journal, Cilt 636, Sayı 2, s. L97-L100 (ADS[]; arXiv:astro-ph/0510589
  3. ^ Mario Juric ve diğerleri, Ekim 2005, The Milky Way Tomography with SDSS, The Astrophysical Journal, (arXiv:astro-ph/0510520)
  4. ^ Katherine Vivas ve diğerleri, 2001, The QUEST RR Lyrae Survey: Confirmation of the Clump at 50 Kiloparsecs and Other Overdensities in the Outer Halo, The Astrophysical Journal, Cilt 554, Sayı 1, ss. L33-L36.
  5. ^ "Stellar chemistry: Sloan Survey identifies new dwarf galaxy inside Milky Way". Space Daily. 10 Ocak 2006. 7 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2018. 
  6. ^ Ibata, R.A., ve diğerleri, 1994, A Dwarf Satellite Galaxy in Sagittarius, Nature, Cilt 370, Sayı 6486, s. 194.
  7. ^ The origin of the Virgo tidal stream 8 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., David Martínez-Delgado, Workshop on Dwarf Galaxies as Astrophysical and Cosmological Probes, 17 Mart 2006. (PDF)
  8. ^ Newberg, H. J. ve diğerleri, 2002, The Ghost of Sagittarius and Lumps in the Halo of the Milky Way, The Astrophysical Journal, Cilt 569, Sayı 1, s. 245-274

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Samanyolu</span> Güneş Sistemini de içeren galaksi

Samanyolu veya Kehkeşan, Güneş Sistemi'ni içeren bir galaksidir. Dünya'dan görünümünü açıklayan tanımıyla: gece gökyüzünde görülen ve çıplak gözle tek tek ayırt edilemeyen yıldızlardan oluşan puslu bir ışık şerididir. Yerel Küme'nin bir parçası olan çubuklu sarmal türdedir. Gözlemlenebilir evrende bulunan sayısız galaksiden sadece bir tanesidir. 23 Ekim 2015 Cuma günü Ruhr-Universität Bochum üyesi Alman astronomlar tarafından 46 milyar piksellik "855.000X54.000" çözünürlükte Samanyolu galaksisi haritası yayınlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Galaksi merkezi</span>

Gökada merkezi, Samanyolu Gökadası'nın dönüş merkezidir. Dünya'dan uzaklığı, Samanyolu'nun parlak noktası; Yay, Yılancı ve Akrep takımyıldızları yönünde, 25,000 ışık yılı dir. Samanyolu'nun gökada merkezinde, Sagittarius A* süper büyük kütleli kara delik olduğu şüphesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Kova Cüce Gökadası</span> cüce galaksi

Kova Cüce Gökadası, Kova takımyıldızı sınırları içerisinde yer alan ve ilk olarak 1959 yılında DDO araştırmasıyla kataloglanan bir cüce düzensiz gökadadır. Yerel Grup üyesi olmakla birlikte, son derece izole bir konumdadır. Mevcut konumu ve hızı temel alınarak Samanyolu veya Andromeda Gökadası'na geçmişte yakın bir temasın olmadığı bilinen Yerel Grup üyelerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Başak Süperkümesi</span>

Başak Süperkümesi veya Yerel Süperküme, Samanyolu ve Andromeda gökadaları ile diğerlerini de içeren Başak Kümesi ve Yerel Grup'u barındıran süperkümedir. Çapı yaklaşık 33 megaparsek olan bu süperkümede en az 100 adet gökada grubu ve kümesi bulunmaktadır. Gözlemlenebilir evrendeki yaklaşık 10 milyon süperkümeden biri olan Başak Süperkümesi, Balıklar-Balina Süperküme Kompleksi adı verilen bir gökada iplikçiği içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Yerel Grup</span> Samanyolunu da kapsayan ve 35in üzerinde üyesi bulunan gökadalar grubu

Yerel Grup, Samanyolu Gökadası'nı da barındıran bir gökada grubudur. Çapı yaklaşık olarak 3 milyon parsek (10 milyon ışık yılı; 9×1019 kilometre) ve toplam kütlesi ise 2×1012 güneş kütlesi (4×1042 kg) civarındadır. "Dambıl" şeklinde iki gökada topluluğundan oluşur. Samanyolu ve ona bağlı cüce gökadalar bir lobu, Andromeda Gökadası ve ona bağlı cüce gökadalar ise diğer lobu oluşturur. Bu iki topluluk birbirinden yaklaşık 800 kiloparsek (3×10^6 ly; 2×1019 km) uzaklıktadır ve birbirlerine doğru 123 km/s hızla hareket etmektedir. Yerel Grup, daha büyük olan Başak Süperkümesi'nin bir parçasıdır ve bu da Laniakea Süperkümesi'nin bir parçası olabilir. Samanyolu bazı gökadaları gizlediği için Yerel Grup'taki tam sayı bilinmemekle birlikte, en az 80 üyesi olduğu tahmin edilmektedir ve bunların çoğu cüce gökadalardır.

<span class="mw-page-title-main">Cüce galaksi</span> İçinde birkaç milyar yıldıza ev sahipliği yapan galaksilere verilen addır

Bir cüce galaksi, yaklaşık 1000 ila birkaç milyar yıldızdan oluşan galaksilere verilen isimdir; Samanyolu'nun 200-400 milyar yıldızına kıyasla bu sayı oldukça sınırlıdır. Samanyolu'nun yakın çevresinde yer alan ve 30 milyardan fazla yıldız içeren Büyük Macellan Bulutu kimi zaman bir cüce galaksi olarak sınıflandırılırken, kimileri de onu tam anlamıyla bir galaksi olarak kabul etmektedir. Cüce galaksilerin oluşum ve faaliyetlerinin daha büyük galaksilerle olan etkileşimlerden büyük ölçüde etkilendiği düşünülmektedir. Gök bilimciler şekillerine ve bileşimlerine göre çok sayıda cüce galaksi türü tanımlamaktadır.

Büyük Köpek Cüce gökadası gökyüzünde Büyük Köpek takımyıldızıyla aynı bölgede yer alır. Gökada, çoğunluğu kırmızı dev yıldızlardan oluşan yaklaşık 1 milyar civarında yıldız içermektedir.

Büyük Ayı Cüce Galaksisi I Büyük Ayı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 330.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Beth Willman ve diğer astronomlardan oluşan bir ekip tarafından 2005 yılında keşfedilmiştir. Samanyolu'nun uydu galaksisidir.

<span class="mw-page-title-main">Ejderha Cüce Gökadası</span> galaksi

Cüce Ejderha Gökadası Ejderha takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 260.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Lowell Gözlemevi'nden Albert Wilson tarafından 1954 yılında keşfedilmiştir. Yerel Grup'un bir parçası ve Samanyolu'nun uydu gökadasıdır. Gökada düzleminin 34.6° yukarısında yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aslan II (cüce galaksi)</span> cüce galaksi

Aslan II Aslan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 690.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Robert G. Harrington ve Albert George Wilson tarafından 1950 yılında keşfedilmiştir. 2008 yılının Ekim ayı itibarıyla Samanyolu'nun bilinen 24 uydu gökadasından birisidir. 2007 yılına kadar olan çalışmalarla gökadanın çekirdek yarıçapının 178 ± 13 pc ve gelgit kuyruğu yarıçapının 632 ± 32 pc olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Aslan IV (cüce galaksi)</span> galaksi

Aslan IV Aslan takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 520,000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Yerel Grup'un bir üyesidir ve 2006 yılında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Aslan T (cüce galaksi)</span>

Aslan T, Aslan takımyıldızında yaklaşık olarak 1.365.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce gökadadır. Yerel Grup'un bir üyesidir ve 2006 yılında keşfedilmiştir. Aslan T, bir geçiş nesnesi olarak (T) sınıflandırılır, cüce küremsi (dSph) ve cüce düzensiz (dIrr) arası bir gökadadır. Yarı-ışık yarıçapı 180 parsektir.

<span class="mw-page-title-main">Çoban I (cüce galaksi)</span> galaksi

Çoban Cüce Gökadası Çoban takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 200.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Samanyolu'nun uydu gökadasıdır ve 2006 yılında keşfedilmiştir. Toplam aydınlatma gücü 100.000 L☉ ve mutlak büyüklüğü -5,8 ile normal bir fotoğrafta görülemeyecek kadar soluktur. Gökadanın yapısı Samanyolu'nun etkisi nedeniyle çok bozulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Galaksilerarası yıldız</span>

Bir Galaksiler arası yıldız, kümeler arası yıldız, haydut yıldız veya göçmen yıldız olarak da bilinir, herhangi bir gökadaya kütleçekim bakımından bağlı olmayan bir yıldızdır. 1990'da büyük tartışma konusu olsa da, artık diğer yıldızlar gibi galaksilerde oluştukları ama gökadaların çarpışması veya bir yıldız sisteminin bir kara deliğe çok yakınlaşması sonucu oluştukları genel kabul görmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Cüce sarmal galaksi</span> bir sarmal gökadanın cüce türüdür

Cüce sarmal gökada, bir sarmal gökadanın cüce türüdür. Cüce gökadalar; düşük aydınlatma güçleri, küçük çapları, düşük yüzey parlaklıkları ve düşük hidrojen kütleleri ile karakterizedir. Bu tip gökadalar, düşük yüzey parlaklığına sahip gökadaların (LSB) bir alt sınıfı olarak düşünülebilir.

<span class="mw-page-title-main">Cüce küremsi galaksi</span> çok az toz ve çok yaşlı bir yıldız popülasyonu olan, küçük ve zayıf aydınlatma gücüne sahip gökadalar

Cüce küremsi gökada, çok az toza ve çok yaşlı bir yıldız popülasyonuna sahip, küçük ve zayıf aydınlatma gücündeki bir gökada türüdür. Çok düşük yüzey parlaklıklarından dolayı nispeten yeni keşfedilmişlerdir. Yerel Grup söz konusu olduğunda öncelikle Samanyolu ve M31'in yakınlarında bulunurlar. Görünüşü ve özellikleri bakımından cüce eliptik gökadalara benzeseler de, yaklaşık olarak küremsi şekilli ve genellikle daha düşük aydınlatma gücüne sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Aşırı dağınık galaksi</span> son derece düşük parlaklığa sahip gökada

Aşırı dağınık gökada, ilk örneği 1984 yılında Allan Sandage ve Bruno Binggeli tarafından yakınlardaki Başak Kümesi'nde keşfedilen, son derece düşük aydınlatma gücüne sahip bir gökadadır. Bu gökadalar, 2015'te yeniden adlandırılmadan önce uzun yıllar boyunca incelenmiştir. Düşük aydınlatma gücü, yıldız oluşumuna neden olan gaz eksikliğinden kaynaklanmakta ve bu da bu gökadaların çok eski yıldız popülasyonlarının rezervuarı olmasına sebep olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Aslan A (cüce gökada)</span> gökada

Aslan A (Leo A, aynı zamanda Leo III olarak da bilinir), Yerel Grup'un parçası olan bir düzensiz gökadadır. Dünya'dan 2,6 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alır ve 1942 yılında Fritz Zwicky tarafından keşfedilmiştir. Gökadanın tahmini kütlesi (8,0 ± 2,7) × 107 güneş kütlesidir ve en az %80'i karanlık maddeden oluşur. Yerel Grup'taki en izole gökadalardan biridir ve birkaç milyar yıl boyunca herhangi bir etkileşim veya birleşme belirtisi göstermez. Bununla birlikte Aslan A, yıldızlarının %90'ından fazlasının 8 milyar yıldan daha yakın bir süre önce oluşması nedeniyle düzensiz gökadalar arasında neredeyse benzersizdir ve bu da oldukça sıra dışı bir evrimsel geçmişe işaret eder. RR Lyrae değişenlerinin varlığı, gökadanın 10 milyar yıla kadar yaşlı bir yıldız popülasyonuna sahip olduğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Tukan Cüce Gökadası</span> Tukan takımyıldızındaki cüce gökada

Tukan Cüce Gökadası, Tukan takımyıldızında yaklaşık olarak 2,8 milyon ışık yılı uzaklıkta, çok yaşlı yıldızlardan oluşmuş ve diğer gökadalardan oldukça izole bir cüce gökadadır. 1990 yılında Mount Stromlo Gözlemevi'nden R.J. Lavery tarafından keşfedildi. Samanyolu'nun ters tarafında ve diğer Yerel Grup gökadalarının tam karşısında konumlanması onu bilim insanları için önemli bir araştırma konusu haline getirir.

<span class="mw-page-title-main">Uydu galaksi</span> kütleçekimsel etki nedeniyle daha büyük bir gökadanın yörüngesinde dönen yoldaş gökada

Uydu gökada, daha büyük kütleli ve parlak bir konak gökadanın kütleçekimsel potansiyeli içinde bağlı yörüngelerde hareket eden daha küçük bir yoldaş gökadadır. Tıpkı Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerin Güneş'e kütleçekimsel olarak bağlı olması gibi, uydu gökadalar ve bileşenleri de konak gökadalarına bağlıdır. Çoğu uydu gökada cüce gökada olsa da, büyük gökada kümelerinin uydu gökadaları çok daha büyük bir kütleye sahip olabilir. Samanyolu'nun etrafında en büyüğü Büyük Macellan Bulutu olmak üzere elliye yakın uydu gökada dönmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.