İçeriğe atla

Bağdat Muharebesi (2003)

Bağdat'ın işgali sırasında imha edilmiş bir ABD tankı
Irak yönetimi Bağdat'ın havadan bombalanmasını engellemek için petrol kuyularını yakarak görüşü engellemeye çalışmıştır (2 Nisan 2003)
Bombardıman sonucu hasar gören Bağdat'taki Baas Partisi Merkez binası

Bağdat Muharebesi ya da Bağdat'ın işgali, 2003 yılı Nisan ayı başlarında Irak’ın işgali kapsamında başkent Bağdat'ın yoğunluklu olarak ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından askeri olarak işgal edilmesini ifade eder.

İşgalin başlamasından yaklaşık üç hafta sonra ABD 3. Piyade Alayı öncülüğündeki silahlı kuvvetler başkente girer. İzleyen günlerde 14 Nisan tarihinde ABD zafer ilan edecek ve 1 Mayıs günü Amerika Birleşik Devletleri başkanı George W. Bush zafer konuşması yapacaktır.

İşgal sırasında Bağdat, halkın temel ihtiyaçları için kullandığı altyapı sistemini tamamen ortada kaldıran yoğun bombardımana maruz kalır. Şehrin kültürel ve ekonomik altyapısı işgal döneminde ağır şekilde yağmalanır.

Bağdat'ın işgali sırasındaki muharebelerde çok sayıda Irak askeri ve direnişçisi öldürülecek, ABD Ordusu ise görece az kayıpla işgali tamamlayacaktır.

Hazırlık

19 Mart 2003 günü başlayan bombardımanla ABD Silahlı Kuvvetleri Saddam Hüseyin'i öldürmeye çalışsa da başarılı olamaz. 21 Mart günü sınırlı sayıdaki hedeflere hava saldırısı yapıldıktan sonra Irak'a karşı esas ağır hava bombardımanı başlar. Bu dönemde 1700 sorti yapan ABD, İngiltere, Avustralya ve Kanada Hava Kuvvetlerine bağlı savaş uçaklarının yanı sıra 504 adet Cruise füzesi kullanılacaktır. Ayrıca işgalin başlamasıyla beraber milyonlarca Arapça bildiri Irak üzerine havadan atılmıştır.[1]

Kuvvet dengesi

Bağdat'ın işgali ABD Kara Kuvvetlerine bağlı 3. Piyade Alayı ve Deniz Kuvvetlerine bağlı 1. Alay tarafından yürütülür. Birliklere M1 Abrams tankları, Bradley destek araçları ile M113 zırhlı personel taşıyıcılar eşlik eder. Havada ise ABD Hava Kuvvetleri envanterindeki tüm uçaklar kullanılmıştır. Irak tarafında ise Bağdat bölgesini 36 bin asker savunmaktaydı. Irak Ordusu Sovyet yapımı T-72 ana muharebe tankının yanı sıra topçu ve hava savunma birliklerine sahipti.

Bağdat Uluslararası Havaalanı

4 Nisan 2003 tarihinde ilk ABD birlikleri Bağdat Uluslararası Havaalanına intikal eder. Havaalanının tüm savaş boyunca en iyi savunulan yer olduğu çıkan çatışmalardan anlaşılacaktır. ABD Ordusu tarafından çok yoğun saldırılara maruz kalan Irak askerlerinin direnişinin sonucunda ABD Ordusu çok sayıda kayıp vermiştir.[2] Ele geçirilen havaalanı bundan sonraki lojistik harekâtlar için üs konumunu alacaktır.

Çevirme harekâtı

5 Nisan günü ABD Kara Kuvvetleri zırhlı birlikleri Thunder Run adı verilen bir çevirme harekâtı başlatır. Irak direnişinin etrafından dolaşarak güney bölgesinden şehre giren zırhlı birlikler kayıpsız bir şekilde havaalanına ulaşmayı başarır. İlk başarıdan sonra zırhlı birliklerin ana gövdesi aynı güzergâhtan şehre yaklaşır, ancak savunma cephesinin tahkim edilmiş olma ihtimaline karşı rota değiştirilerek batıya ilerlenir. Bu sayede bugün Yeşil Bölge olarak bilinen bölge ele geçirilmiş olur.

Tharthar Sarayı

7 Nisan günü ABD askerleri Dicle Nehri kenarındaki devlet başkanlığı saraylarından Tharthar Sarayını ele geçirir. Saddam rejiminin önde gelen isimlerinin burada ele geçirileceği sanılsa da komplekste önde gelen liderlerden hiçbirisi yoktur. Buna rağmen Saddam'ın saraylarından birisinin ele geçirildiği haberinin yankısı büyük olur. Bağdat şehrinin düştüğü ve Saddam rejiminin devrildiği haberleri hızla yayılır.

Yağma

ABD askerlerinin şehirdeki hakimiyeti artınca şehirde büyük oranda Iraklı siviller tarafından yapılan kitlesel yağma olayları yaşanır. Yağmalama olaylarının önüne geçmek için silahlanan halkın milis kuvvetleri oluşturduğu görülür. ABD askerlerinin de yer aldığı yağmada Irak Ulusal Müzesi, Saddam Sanat Merkezi, Bağdat Üniversitesi, Al-Raşit Oteli, Al-Mansur Oteli, Babil Oteli başta olmak üzere çok sayıda kamu kurumu ve fabrika yağmalanır.[3] Özellikle çok önemli tarihî eserleri barındıran Irak Ulusal Müzesinin yağmalanması uluslararası kamuoyunda yankı yapacak ve müzenin denetimini sağlamayan ABD Silahlı Kuvvetleri büyük tepki alacaktır. İşgali takip eden ilk günlerde Bağdat Hayvanat Bahçesindeki 700 hayvandan sadece 35 tanesi hayatta kalacak, kafeslerinde su ve yiyecek olmayan canlılar ölüme terkedilecektir.[4]

Siyasi iktidar

ABD askerlerinin devlet başkanlığı saraylarını ve önemli kamu kurumlarını işgal ettiği 9 Nisan günü Saddam Hüseyin Bağdat'ın kuzeyindeki Al A'Zamiyah bölgesinde sokağa çıkar ve şaşkınlık içindeki Irak halkının sevinç gösterileriyle karşılanır. İşgale karşı savaşı yönettiği sığınağından çıkarak Bağdat sokaklarında görünmesinin sebebi hala bilinmemektedir. Halkıyla son kez bir araya bu şekilde gelen Saddam'ın görüntüleri el-Arabiye televizyonu tarafından tüm dünyaya yayınlanır. Saddam'ın beraberinde korumaları, Baas Partisi ileri gelenleri ve en az bir oğlu ile yardımcıları bulunmaktaydı.

9 Nisan 2003 günü Bağdat resmen ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmesine rağmen şehirde çatışmalar sürmekte ve kontrol tam anlamıyla sağlanamamış durumdadır. Saddam ve diğer yöneticilerin durumu bilinmemektedir.

Irak halkının şaşkınlık içerisinde seyrettiği işgale ilk ani tepkisi tarafsızlık olmuştur. Saddam rejiminin devrilmesinin Irak halkı tarafından sevinçle karşılandığı yönünde yaşanan başta Firdevs Meydanı Olayı olmak üzere olayların ABD tarafından tezgâhlandığına dair kuvvetli iddialar bulunmaktadır.

Firdevs Meydanı Olayı

Firdevs Meydanındaki Saddam heykeli sökülürken

Firdevs Meydanındaki 7 metre yüksekliğindeki Saddam Hüseyin heykeli ABD Silahlı Kuvvetlerine bağlı askerler ve ağır ekipman sayesinde devrilir. Olay sırasında çok az Iraklının ABD lehine gösteri yapması ve bu kişilerin sonradan benzer olaylarda yeniden görülmesi uluslararası kamuoyu tarafından sorgulanmıştır. Gazeteci Robert Fisk Firdevs Meydanında yaşananları Iwo Jima fotoğrafından sonra önceden hazırlanmış en iyi fotoğrafçılık örneği olarak tanımlamıştır.[5] İşgal döneminde Saddam rejimine dair çok sayıda sembol, anıt ve benzeri yapı tahrip edilmiştir.

Saddam Hüseyin

ABD askerleri Saddam'ın halk arasında göründüğü bölgeye askerî operasyon yaparak Saddam başta olmak üzere rejimin önde gelen liderlerini yakalamaya çalışsalar da bölgede ciddi bir direnişle karşılaştılar. 1 ABD askerinin öldürüldüğü ve 20 askerin de yaralandığı ve saatler süren çatışmalardan sonra bölgede ne Saddam ne de diğer bir lider ele geçirilemedi.

Basın

İşgal sırasında çoğu yabancı basın mensubu Filistin Otelinde kalarak işgali dünyaya aktardı. Fotoğrafta İspanyol gazeteci Olga Rodriguez otel odasının balkonunda görülüyor (Mart 2003)

Sürmekte olan savaş sırasında basın kurumları bulundukları olağanüstü koşullar gereği tarafsız davranmadıkları görülmüştür. Irak Enformasyon Bakanı Muhammad Saeed al-Sahhaf verdiği çelişkili bilgilerle güvenilirliğini yitirecektir. Bazı batılı basın mensupları ise ABD Silahlı Kuvvetlerinin çeşitli birlikleriyle beraber hareket edecek ancak “embedded” gazetecilik olarak adlandırılan bu tarz habercilik yanlılıkla itham edilecektir.[6] Bunun dışında görev yapan basın mensupları ise yoğunlukla ABD silahlarına hedef olacaktır. 8 Nisan 2003 günü ABD karşıtı yayın yapan El Cezire televizyonunun Bağdat'taki ofisi havadan karaya atılan iki füzeyle vurulur. Olay sırasında ofis binasının çatısından canlı yayın yapan Tareq Ayyoub adlı Ürdünlü muhabir ölürken Zouhair al-Iraqi adlı Iraklı kameraman da yaralanır.[7] Aynı gün Bağdat'ta yabancı basın messuplarının yoğunluklu olarak bulunduğu Filistin Oteli bir ABD tankının top ateşine maruz kalır. Saldırı sonucu 15.katta bulunan Reuters mensubu Ukraynalı kameraman Taras Protsyuk ile 14.katta bulunan İspanyol Telecinco televizyonu mensubu José Couso hayatını kaybeder.[8] Yine aynı gün Birleşik Arap Emrliklerine bağlı Abu Dhabi uydu haber merkezi de saldırıya maruz kalır. Aynı gün üst üste gelen saldırılar, işgali tarafsız yayınlamaya çalışan basın mensuplarına karşı ABD'nin bir gövde gösterisi olarak değerlendirilmekte ve önceden planlandığı iddia edilmektedir.[9]

Kaynakça

  1. ^ 30 Nisan 2003 tarihli rapor 4 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 4 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ II. Dünya Savaşından sonra verilen ilk Onur Madalyası havaalanındaki çatışmalarda öldürülen Başçavuş Paul Ray Smith'e verilir.
  3. ^ 12 Nisan 2003 tarihli 10 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. San Francisco Chronicle haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ 16 Nisan 2003 tarihli 31 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. BBC haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  5. ^ Amy Goodman, The Exception to the Rulers Exposing Oily Politicians, War Profiteers, and the Media That Love Them adlı eserin içinde [1] 11 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  6. ^ Bakınız: İliştirilmiş gazetecilik
  7. ^ Bakınız: Tareq Ayyoub Olayı
  8. ^ İlgili democracynow.org haberi 17 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir
  9. ^ Olaylarla ilgili 27 Mayıs 2003 tarihli 2 Eylül 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Committee to Protect Journalists haberi (İngilizce) 6 Eylül 2010 tarihinde erişilmiştir

Konuyla ilgili yazılan eserler

  • Ernesto Gomez Abascal, Bağdat Görevi, Nazım Kitaplığı, 2006 ISBN 9758271806

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Irak Savaşı</span> ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin, Irakı işgaliyle başlayan savaş (2003-2011)

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetleri'nin bir askerî harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan ve devam eden savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı. 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.

Irak İslam Yüksek Konseyi veya eski adıyla Irak İslam Devrim Yüksek Konseyi Irak'ta faaliyet gösteren siyasi bir parti. Geleneksek destekçileri Şii görüşüne sahip çıkanlardır. Konseyin lideri 2003 yılı Ağustos ayında suikast sonucu öldürülene dek Ayetullah Muhammed Bekir el-Hakim'di. Ondan sonra kardeşi Abdül Aziz el-Hakim, onun ölümünden sonra ise Abdül Aziz el-Hakim'in oğlu Ammar el-Hakim konsey liderliğinde geçmiştir. Parti 2010 Irak parlamento seçimlerine dek Irak'taki en büyük ve etkili siyasi parti olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çok Uluslu Güç - Irak</span>

Çokuluslu Güç (Irak) Irak Savaşı’nın ardından Irak’ın işgal edilmesinde görev alan ve komutasının ABD’de olduğu silahlı kuvvet. Kuvvet, 15 Mayıs 2004 tarihinde ülkedeki işgalin denetimini Combined Joint Task Force 7 adlı yapıdan almış ve 1 Ocak 2010 tarihinde de ABD Silahlı Kuvvetlerine teslim etmiştir.

Irak Direnişi ABD Silahlı Kuvvetleri öncülüğündeki yabancı silahlı kuvvetler tarafından gerçekleştirilen Irak’ın işgalinin ardından işgal kuvvetlerine, işgal kuvvetlerinin sayesinde iktidara gelmiş olan yönetime karşı silahlı mücadele yürüten, destek veren Iraklı ve yabancı tüm unsurları kapsar. Direniş, ABD önderliğindeki Çokuluslu Güç birliklerinin yanı sıra, iş birliği yaptığı gerekçesiyle diğer Iraklı gruplarla da savaşmaktadır. Direniş, çeşitli farklı taktikler kullansa da asimetrik savaş gereğince genelde gerilla taktiklerine başvurmaktadır.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1441 sayılı kararı, 8 Kasım 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan ve Irak'taki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan karardır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Ulusal Müzesi</span>

Irak Ulusal Müzesi Irak'ın başkenti Bağdat'da yer alan bir müzedir. Mezopotamya uygarlıklarına dair çok önemli eserlerin sergilendiği müze 2003 yılında Irak’ın işgalinin ardından ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından yağmalanmıştır. Irak Başbakanı Nuri El Maliki tarafından 23 Şubat 2009 tarihinde yeniden açıldığında bünyesindeki eserlerin yarısından fazlasının çalınmış olduğu ortaya çıkmıştır. Eserlerin yeniden müzeye kazandırılması için Birleşmiş Milletler başta olmak üzere çok sayıda kuruluş çalışmalar yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Jessica Lynch</span> Amerikalı Mor Kalp Nişanı sahibi

Jessica Dawn Lynch ABD Silahlı Kuvvetleri İstihkâm Kolordusuna bağlı eski onbaşı. Lynch 2003 yılında Irak’ın işgaline katılmış ve 23 Mart 2003 tarihinde bağlı bulunduğu birlik pusuya düşürüldüğünde Irak Ordusuna bağlı kuvvetler tarafından yaralı ele geçirilmiştir. 1 Nisan günü ABD Özel Kuvvetlerine bağlı askerler tarafından kurtarılmış ve kurtarılışı basında büyük yankı uyandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Firdevs Meydanı Olayı</span>

Firdevs Meydanı Olayı, 2003 yılındaki Irak’ın işgali sırasında başkent Bağdat'taki Firdevs Meydanındaki Saddam Hüseyin heykelinin ABD Silahlı Kuvvetlerine bağlı askerlerin öncülüğünde sökülmesi ve tahrip edilmesidir. Olayın siyasi ve simgesel önemi büyüktür. Olayın ardında ABD tarafından tezgâhlanan bir siyasi oyun olduğu iddiaları dile getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">2004 Irak KBR konvoyu pusu olayı</span>

2004 Irak KBR konvoyu pusu olayı, ağırlıklı olarak ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından gerçekleştirilen Irak’ın işgalinin ardından 9 Nisan 2004 günü Irak Direnişi mensupları tarafından Bağdat Uluslararası Havaalanı yakınlarındaki ABD kökenli Kellogg Brown & Root (KBR) firmasına ait askerî lojistik konvoyuna düzenlenen saldırıdır.

<span class="mw-page-title-main">Um Kasr Muharebesi</span>

Um Kasr Muharebesi, 2003 yılında Irak'ın işgali sırasında 21-25 Mart 2003 tarihleri arasında gerçekleşen ilk büyük muharebedir. İşgalin başlamasından sonra önemli bir liman olan Um Kasr ABD, Birleşik Krallık ve Polonya Silahlı Kuvvetleri tarafından ele geçirilmeye çalışıldı. İşgalci kuvvetler Um Kasr'da bir direnişle karşılaştılar.

<span class="mw-page-title-main">Nasıriye Muharebesi</span>

Nasiriye Muharebesi, 2003 yılındaki Irak işgali sırasındaki önemli muharebelerdendir. Irak'ın güneyindeki Nasiriye kentinde Irak Ordusu ile ABD Deniz Kuvvetlerine bağlı birlikler arasındaki muharebede Fırat Nehri üzerindeki önemli köprülerin ve Saddam Kanalının kontrolü için yoğun çatışma yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">I. Felluce Muharebesi</span>

I. Felluce Muharebesi, 2003 yılındaki Irak’ın işgalinin ardından ABD Silahlı Kuvvetlerinin 2004 yılı Nisan ayında Irak Direnişi'nin elinde bulunan Felluce şehrini almaya çalıştığı başarısız askeri girişimdir.

Scott Helvenston Olayı, Irak’ın işgal edilip Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinin ardından Irak’ın Felluce kentinde görev yapan ABD kökenli Blackwater silahlı güvenlik şirketi mensuplarının 31 Mart 2004 tarihinde Irak Direnişi üyeleri tarafından pusuya düşürülüp öldürülmesi olayıdır. Öldürülen kişilerin cesetlerinin yakılması ve yollarda teşhir edilmesi dünya kamuoyunda büyük yankı uyandırmış ve olay ABD Silahlı Kuvvetlerinin şehre saldırmasına bahane olarak gösterilmiştir.

Hayfa Caddesi Olayı, Irak’ın işgal edilerek Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinden sonra 12 Eylül 2004 tarihinde Bağdat'taki Hayfa Caddesinde meydana gelen ve çok sayıda sivilin yanı sıra bir basın mensubunun ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından öldürüldüğü olaydır.

<span class="mw-page-title-main">Tommy Franks</span> Amerikalı general

Tommy Ray Franks ABD Silahlı Kuvvetlerinde emekli general. En son yaptığı görev ABD Merkez Komutanlığı'dır. Bu görevi General Anthony Zinni'den 6 Temmuz 2000 tarihinde devraldı. Bu görevini 7 Temmuz 2003 tarihinde emekli oluncaya kadar görevini sürdürdü. 11 Eylül Saldırılarının ardından 2001 yılında Afganistan'daki Taliban rejimine karşı düzenlenen işgale ve 2003 yılındaki Irak'ın işgaline komuta etti. Pulitzer Ödüllü gazeteci Thomas Ricks'e göre ABD tarihindeki en başarısız 4. komutandır.

Bedir Tugayı veya Bedir Örgütü başkanlığını Hadi el-Emiri'nin yaptığı Iraklı siyasi partidir. Önceden Irak İslam Devrim Konseyi'nin silahlı kolu konumundayken 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ayrı bir siyasi parti olarak örgütlenmiş ve üyeleri yeni Irak ordusuyla polis örgütüne girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Necef Muharebesi (2004)</span>

Necef Muharebesi, 2003 yılında gerçekleşen Irak’ın işgaliyle Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesinin ardından 2004 yılı Ağustos ayında ABD Silahlı Kuvvetleri ve Iraklı destekçileri ile Irak Direnişi içinde yer alan Mukteda El Sadr’a bağlı Mehdi Ordusu arasında Necef kentinde yaşanan çarpışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">II. Felluce Muharebesi</span>

II. Felluce Muharebesi veya harekât kod adlarıyla Phantom Fury veya Al-Fajr harekâtı, I. Felluce Muharebesinin başarısız olmasının ardından ABD Silahlı Kuvvetlerinin Birleşik Krallık askerlerinin desteğiyle Felluce'deki Irak Direnişine saldırdıkları çarpışmalardır. 8-16 Kasım 2004 tarihleri arasındaki muharebe sırasında ABD tarafından desteklenen Irak Geçici Yönetimi de direnişçilere karşı yapılan harekâtı onaylamıştır. Muharebe 1968 yılında Vietnam Savaşı'ndaki Huế Muharebesi'nden sonra ABD Silahlı Kuvvetlerinin dahil olduğu en kanlı çarpışma olarak değerlendirilir.

Tarık Eyyub Olayı, Irak’ın işgali sırasında 8 Nisan 2003 tarihinde başkent Bağdat’taki El Cezire televizyonu merkezine ABD Hava Kuvvetleri tarafından düzenlenen hava saldırısını anlatır. Saldırı sonucu Filistinli gazeteci Tarık Eyyub hayatını kaybedecektir. El Cezire televizyonunun yeri ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından bilinmekte olduğu için olay bir kazadan çok muhalif bir basın kurumuna saldırı olarak tanımlanmaktadır.

Nisur Meydanı Olayı, Irak’ın işgalinin ardından başkent Bağdat'taki Nissour Meydanına ABD kökenli silahlı özel güvenlik şirketi Blackwater mensuplarının Iraklı sivillere saldırarak 17 kişiyi öldürdüğü olaydır. Olay, Bağdat'ın batısındaki bir toplantıya giden ABD Dışişleri Bakanlığı yetkililerinin konvoyunu koruyan özel güvenlik şirketi üyeleri tarafından gerçekleştirilmiştir. Olayın ardından silahlı özel güvenlik şirketlerinin varlığı sorgulanmış, Blackwater şirketi kurumsal adını Xe Services olarak değiştirmek zorunda kalmış ve şirketin Irak'ta çalışma izni askıya alınmıştır.