Galaksi veya gök ada, kütle çekimi kuvvetiyle birbirine bağlı yıldızlar, yıldızlararası gaz, toz ve plazmanın meydana getirdiği yıldızlararası madde ve şimdilik pek anlaşılamamış karanlık maddeden oluşan maddesel bir sistemdir. Tipik galaksiler 10 milyon ile bir trilyon arasındaki miktarlarda yıldız içerirler ve bir galaksinin içerdiği yıldızların hepsi o galaksinin kütle merkezini eksen alan yörüngelerde döner. Galaksiler uzayda tek yönlü hareket ederler, galaksilerin yörüngeleri yoktur. Galaksiler çeşitli çoklu yıldız sistemlerini, yıldız kümelerini ve çeşitli nebulaları da içerebilirler. Çevresinde gezegenler ve asteroitler gibi çeşitli kozmik cisimler dönen Güneş, Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldızlardan yalnızca biridir.
Samanyolu veya Kehkeşan, Güneş Sistemi'ni içeren bir galaksidir. Dünya'dan görünümünü açıklayan tanımıyla: gece gökyüzünde görülen ve çıplak gözle tek tek ayırt edilemeyen yıldızlardan oluşan puslu bir ışık şerididir. Yerel Küme'nin bir parçası olan çubuklu sarmal türdedir. Gözlemlenebilir evrende bulunan sayısız galaksiden sadece bir tanesidir. 23 Ekim 2015 Cuma günü Ruhr-Universität Bochum üyesi Alman astronomlar tarafından 46 milyar piksellik "855.000X54.000" çözünürlükte Samanyolu galaksisi haritası yayınlanmıştır.
Andromeda Galaksisi, Andromeda Takımyıldızı'nda bulunan sarmal bir galaksidir. Mitolojik bir kavram olan Andromeda'nın Türkçedeki karşılığı, zincire vurulmuş kız anlamına gelmektedir. Ayrıca Messier 31, M31 ve NGC 224 olarak da bilinir. Galaksi, Spitzer Uzay Teleskobu'ndan elde edilen verilere göre bir trilyon yıldıza ev sahipliği yapmaktadır. Samanyolu galaksisi ile arasındaki uzaklık yaklaşık olarak 2,54 milyon ışık yılıdır. 2006 ölçümlerine göre Samanyolu, Andromeda'nın kütlesinin ancak ~80%'ine sahiptir. Andromeda'nın bir diğer özelliği ise çıplak göz ile Dünya'dan görülebilen en uzak gök cismi olmasıdır. Ayrıca Samanyolu'na en yakın büyük galaksidir.
Biçimsel galaksi sınıflandırması, astronomların gökadaları görünüşlerine göre gruplara ayırdıkları bir sınıflandırma sistemidir. Gökadaları görünüşlerine göre sınıflandırmak için kullanılan birkaç şema bulunmaktadır. Bunların en bilineni Edwin Hubble tarafından tasarlanan ve Gérard de Vaucouleurs ile Allan Sandage tarafından genişletilen Hubble düzenidir. Gökada sınıflandırması ve morfolojisi artık büyük ölçüde hesaplama yöntemleri ve fiziksel morfoloji kullanılarak yapılır.
Sarmal galaksi ya da sarmal gökada, orijinal olarak Edwin Hubble tarafından 1936 tarihli çalışması The Realm of the Nebulae'da tanımlanan bir galaksi sınıfını oluşturur. Hubble düzeni'ne göre bir galaksi sınıfıdır ve özellikleri şöyle özetlenebilir:
- Etrafı teker adlı yıldızlar topluluğu tarafından sarılı olan bir merkezî karın veya topağı olur.
- Nispî olarak yüksek seviyede açısal hızı vardır.
Çubuklu sarmal galaksi ya da çubuklu sarmal gök ada, olağan bir sarmal galaksiden farklı olarak merkezinde çubuk biçiminde bir yıldız topluluğuna sahiptir. Ayrıca sarmal kolları bu çubuğun uçlarından uzanırlar. Hâlbuki çubuksuz sarmal galaksilerinde doğrudan merkezden çıkarlar.
Düzensiz gökada, sarmal veya eliptik gökadaların aksine belirgin bir düzgün şekle sahip olmayan gökadalardır. Düzensiz gökadalar, Hubble düzeninin hiçbir düzenli sınıfına girmezler ve genellikle ne bir çekirdek şişkinliği, ne de herhangi bir sarmal kol yapısı izi olmaksızın kaotik bir görünüme sahiptirler.
Küresel yıldız kümesi, galaksi merkezi etrafında uydu gibi dolanan, yıldızların küresel bir bileşimidir. Küresel yıldız kümeleri yerçekimi ile bir arada durabilirler. Yerçekimi sayesinde küresel bir şekle ve göreceli olarak merkeze doğru artan bir madde yoğunluğuna sahiplerdir. Yıldız kümesinin bir alt kategorisi olan küresel yıldız kümesi, Latince bir sözcük olan ve küçük küre anlamına gelen globulus kelimesinden türetilmiştir.
Arşimet spirali ya da aritmetik spiral; iki boyutlu düzlemde, orijinden çıkan ve sabit açısal hızla dönmekte olan bir doğru üzerinde, sabit hızla dışarıya doğru ilerleyen bir noktanın izleyeceği eğridir. İsmini, M.Ö. 3. yüzyılda yaşamış ve Spiraller Üzerine adlı kitabında bu eğrileri incelemiş olan Yunan matematikçi Arşimet'ten alır.
Logaritmik spiral, doğada sık rastlanan bir spiral çeşididir. İlk olarak 17. yüzyılda René Descartes ve Jakob Bernoulli tarafından tanımlanmış ve incelenmiştir. Bernoulli bu eğriye, kendine özgü matematiksel özelliklerinden dolayı, spira mirabilis adını vermiş ve mezar taşına bir logaritmik spiral oyulmasını vasiyet etmiştir.
Avcı Kolu, Samanyolu galaksisinin küçük sarmal bir koludur. Güneş Sistemi ve Dünya, Avcı Kolu'nun içindedir.
Başak Kümesi yaklaşık olarak 59 ± 4 milyon ışık yılı (18.0 ± 1.2 Mpc) uzaklıkta Başak takımyıldızında bulunan Gökada kümesi. Yaklaşık olarak 1300 (2000 ve üzeri de olabilir) gökada içerir Küme daha büyük olan Yerel süperküme'nin kalbini oluşturur ve Yerel grub'un uzak bir üyesidir. Kütlesi yaklaşık olarak 1.2×1015 M☉ olarak hesap edilir ve yarıçapı 2.2 milyon pc'dir.
NGC 6946, Kral ve Kuğu takımyıldızları sınırında yaklaşık olarak 17,93 MIy (5,5 Mpc)uzaklıkta bulunan bir ara sarmal gökadadır. William Herschel tarafından 9 Eylül 1798 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 29 olarak "Tek kolu yoğun olan sarmal gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.
NGC 6744, Tavus takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 25 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir ara sarmal galaksi. James Dunlop tarafından 30 Haziran 1826 yılında keşfedilmiştir. Bu galaksi, yün gibi kabarık sarmal kolları ve uzamış çekirdeğiyle, yakınımızdaki galaksiler içerisinde Samanyolu'na en çok benzeyen galaksiler arasındadır.
Messier 99, Berenis'in Saçı takımyıldızı yönünde yaklaşık 60 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir çubuksuz sarmal gökada.
NGC 4622 Erboğa takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 200 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan karşıdan görülen bir sarmal gökada. John Herschel tarafından 5 Haziran 1834 tarihinde keşfedilmiştir.
NGC 3631 Büyük Ayı takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 59,68 MIy (18,3 Mpc)uzaklıkta bulunan bir çubuksuz sarmal gökadadır. William Herschel tarafından 14 Nisan 1789 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 27 olarak "Tek kolu yoğun olan sarmal gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir.
Topaklanmış sarmal gökada, büyük dizayn sarmal gökadanın işlevsel olarak tersi olan bir sarmal gökada türüdür. büyük dizayn gökadaların iyi tanımlanmış sarmal yapısının aksine topaklanmış gökadalar, sürekliliği olmayan sarmal kollarıyla daha derme çatma gibidir. Sarmalların yüzde otuzu topaklanmış, yüzde onu büyük dizayn ve geri kalanları çoklu-kolludur.
NGC 2217, Yeni Genel Katalog'da yer alan bir çubuklu merceksi galaksidir. Gökyüzünde Büyük Köpek takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 77,62 MIy (23,8 Mpc)uzaklıkta bulunur. İngiliz astronom John Herschel tarafından 1835 yılında 47,5 cm çaplı aynalı tip bir teleskopla keşfedilmiştir. Galaksinin merkez bölgesi, oval biçimli bir halka içinde farklı bir çubuğa sahiptir. Sıkıca sarılmış sarmal kollar neredeyse galaksinin etrafında dairesel bir halka oluştururlar.
Tuhaf Galaksiler Atlası, Halton Arp tarafından üretilen ve tuhaf galaksilerin bulunduğu astronomik bir katalogdur. Atlas içerisinde toplam 338 galaksi gösterilmektedir ve orijinali 1966 yılında Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü tarafından yayımlanmıştır.
