Büyük kerkenez

Büyük kerkenez
Korunma durumu
Asgari endişe altında (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia Şube: Chordata Sınıf: Aves Takım: Falconiformes Familya: Falconidae Alt familya: Falconinae Cins: Falco Tür: F. rupicoloides
İkili adlandırma
Falco rupicoloides Smith, 1829
Alt türler
F. r. arthuri Gurney, 1884 F. r. fieldi Elliot, 1897 F. r. rupicoloides Smith, 1829

Büyük kerkenez (Falco rupicoloides) ya da ak gözlü kerkenez doğangiller (Falconidae) familyasından bir gündüz yırtıcı kuş türüdür. Kerkenezler içinde en büyüklerindendir. Afrika'nın güneyinde ve doğusunda açık alanlarda yaşar.

Erişkin kuşların hem üst hem de alt tüyleri genel olarak soluk pas rengindedir. Sırt, kanatların üstü ve paçalar siyah çizgilidir. Göğüste ve kafada koyu çizgiler bulunur ama bayağı kerkenez ile küçük kerkenez de olduğu gibi yanak çizgileri yoktur. Kalça ve kuyruk siyah çizgili gri renktedir ve kuyruğun ucu beyazdır. Uçarken, kanatların altında bulunan beyaz tüyler koyu renkli gövde ile kontrast oluşturur. Gözün iris bölümü bu kuşu benzer türlerden ayıran özelliği olarak beyaz renklidir. Gaga asıl olarak mavimsi gridir ve gaganın tabanı ile ayaklar sarı renklidir. Genç kuşların kuyrukları gri yerine pas rengidir, paçaları çizgili ve gözleri koyu renklidir.

Büyük kerkenezin boyu 29–37 cm, kanat açıklığı ise 68–84 cm. arasındadır. Güneyde bulunan alt türü F. r. rupicoloides 181-334 g. ağırlığındadır. F. r. arthuri varyasyonu daha küçüktür ve 165-252 g. ağırlığındadır. Kuzeyde yaşayan F. r. fieldi alt türü de küçüktür ve diğerlerinden daha soluk renklidir.

Bu tür genellikle ses çıkarmaz ama çığlıkları tiz seslidir ve tekrarlardan oluşur.

Açık ve çorak alanlarda, otlaklarda, savan ve yarı çöllerde yaşar. Çoğunlukla akasyalarla bir arada bulunur. Genellikle bitki boyu 50 cm. geçen yerleri tercih eder. Deniz seviyesinden 2150 metre rakıma kadar bulunur ama özellikle 800 ila 1800 m. rakım arasında yaşar.

Güneye doğru gidildikçe yaygın olarak bulunan büyük kerkenez, kuzeye doğru daha az görülür. F. r. rupicoloides varyasyonu Namibya, Botsvana, Zimbabve, Angola'nın Zambiya'nın bazı kesimleri ile güney ve doğuda bulunan sulak alanlar haricinde Güney Afrika'nın çoğunda ürer. F. r. Arthuri Kenya ve Tanzanya'nın kuzeyinde bulunurken F. r. fieldi Etiyopya, Eritre, Somali'nin kuzeyi ve muhtemelen Kenya'nın güneyinde yaşar.

Yaşadığı alanların toplamı 3,5 milyon km²'yi bulur. Popülasyon istikrarlıdır ve 100.000-200.000 çift arasındadır. Kuşların çoğu üredikleri yerlerden ayrılmaz ama bazıları göçebedir.

Büyük kerkenez genellikle kaya ya da ağaç gibi yüksek ve etrafı açık tüneklerden avlanır. Diğer kerkenezler gibi havada avının üzerinde kanat çırparak asılı durarak da avlanır. Genelde çekirge, termit, kın kanatlılar ve solifugae gibi omurgasızlar ile beslenir.^[1] Kertenkelelerin yanı sıra bazen küçük kuşları, memelileri ve yılanları da avladığı görülür. Asıl olarak avını yerde yakalar. Alevlerden kaçan böcekleri ve diğer canlıları yakalamak için yangınlara gelir.

Üreme mevsimi bölgeler arasında farklılık gösterir. Güneyde Temmuz ile Nisan aylarında sürer ama Eylül ile Aralık ayları arasında daha çok üreme yaptıkları görülür. Kenya ve Tanzanya'da tüm yıl boyunca üreme görülür ancak Nisan ile Temmuz arasında yoğunluktadır. Somali'de üreme mevsimi Nisan ile Ağustos ayları arasındadır.

Büyük kerkenezler, kuluçka için alaca karga ile Kap kargası gibi başka kuşların eski yuvalarını kullanır. Tipik bir yuva yerden 2 ila 20 m arasında yükseklikte bir ağaçta, bazen de elektrik ya da telgraf direği üzerindedir. Genellikle üç ila dört olmak üzere iki ila yedi arasında yumurta yumurtlar. Kuluçkaya genellikle dişi yatar ve süresi 22-23 gündür. Yavrular 30-34 gün arasında palazlanır ve palazlandıktan sonra en az 26 gün daha ebeveynlerine bağımlıdırlar.

• "Falco rupicoloides". The IUCN Redlist of Threatened Species Version 2011.2^TM. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 2011. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
• Ferguson-Lees, James (2001). Raptors of the World. Londra: Christopher Helm. 
• "Species account: White-eyed Kestrel Falco rupicoloides". Global Raptor Information Network. 2007. 22 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
• Sinclair, Ian (2003). Birds of Africa south of the Sahara. Cape Town: Struik. 
• Zimmerman, Dale A. (1999). Birds of Kenya & Northern Tanzania. Londra: Christopher Helm. 
• Kemp, A.C. (1989). "The Diet Of Greater Kestrels Falco Rupicoloides Near Pretoria, South Africa". Ostrich. 60 (2). ss. 65-68. 

Vikitür'de konuyla ilgili taksonomik bilgiler bulunur:

Falco rupicoloides

Wikimedia Commons'ta Büyük kerkenez ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• "Greater kestrel (Falco rupicoloides)". ARKive Images of Life on Earth. Wildscreen. 14 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011. 
• "Greater Kestrel (Falco rupicoloides)". The Internet Bird Collection. Lynx Eds. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011.