Litvanya, resmî adıyla Litvanya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki Baltık bölgesinde yer alan bir ülkedir. Baltık Devletlerinden biri olup Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alır. Kuzeyde Letonya, doğu ve güneyde Belarus, güneyde Polonya ve güneybatıda Rusya ile sınırı vardır. Batıda ise İsveç ile deniz sınırı bulunur. Litvanya, 65.300 km²'lik bir alanı kaplar ve 2,86 milyon nüfusa sahiptir. Ülkenin başkenti, aynı zamanda en büyük şehri de olan Vilnius'tur. Diğer büyük şehirler sırasıyla Kaunas, Klaipėda, Šiauliai ve Panevėžys'dir. Litvanlar, etnolinguistik olarak Balt halklarının bir parçasıdır ve Hint-Avrupa dil ailesinin Baltik kolunda hayatta kalan birkaç dilden biri olan Litvanca dilini konuşurlar.
Litvanya Büyük Düklüğü, Avrupa'da 13. yüzyıl ile 1795 arasında varlığını sürdürmüş bir devlettir. Aukštaitija bölgesindeki çok tanrılı Baltık kabilelerinden biri olan Litvanlar tarafından kuruldu. Daha sonra Kiev Knezliği'nin büyük bir kısmını ve diğer Slav topraklarını ele geçirdi. Böylece bugünkü Belarus, Letonya, Litvanya'nın tamamı ile Moldova, Polonya, Rusya ve Ukrayna'nın bir kısmını kapsar hâle gelmişti. 15. yüzyılda en geniş sınırlara ulaştığında Avrupa'daki en geniş sınırlara sahip ülke konumundaydı. Etnisite ve din açısından çeşitliliğin var olduğu ülkede, kültür unsurları oldukça geniş bir yelpaze oluşturuyordu.
Litvanya-Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti veya Lit-Bel (Lit-Bel), 1919'da yaklaşık beş ay boyunca günümüz Belarus ve Doğu Litvanya topraklarında var olan Sovyet sosyalist cumhuriyetti. Eski Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti ile Beyaz Rusya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin birleşmesiyle kuruldu. Sovyet-Polonya Savaşı sırasında Polonya ordusunun Doğu Litvanya topraklarını ele geçirmesiyle birlikte cumhuriyet dağıldı.
Sovyetler Birliği'nin Litvanya'ya verdiği ültimatom, Sovyetler Birliği'nin 14 Haziran 1940 gece yarısından önce Litvanya'ya verdiği ültimatom. Resmi bir bahane kullanarak Sovyetler, belirtilmemiş sayıda Sovyet askerinin Litvanya topraklarına girmesini ve yeni bir Sovyet yanlısı hükûmet kurulmasını istedi.Ültimatom ve daha sonra Litvanya'nın Sovyetler Birliği'ne dahil edilmesi, Doğu Avrupa'nın Ağustos 1939'daki Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'ndaki Alman ve Rus etki alanlarına bölünmesinden kaynaklıydı. Bu bölünme neticesinde Litvanya, Letonya ve Estonya ile birlikte Rus alanına düştü. Ekim 1939'daki Sovyet-Litvanya Karşılıklı Yardım Anlaşmasına göre Litvanya, Vilnius Bölgesi'nin bir kısmı karşılığında Litvanya'daki çeşitli üslere 20.000 Sovyet askerinin yerleştirilmesine izin vermeyi kabul etti. Etki alanında hakimiyetini tesis etmek için düzenlenen Sovyet eylemleri Finlandiya ile yaşanan Kış Savaşı nedeniyle ertelendi ve Almanya'nın Batı Avrupa'da hızlı ilerlemeler kaydettiği 1940 baharında yeniden başladı. Bağımsızlık tehdidine rağmen, Litvanya makamları beklenmedik durumları planlamak için etkisiz ve ültimatom için hazırlıksızdı. Karşılıklı Yardım Anlaşmasına göre ülkede görevli olan Sovyet birlikleri ile etkili askeri direniş sağlamak imkânsızdı. Bu sebeple 15 Haziran 1940 tarihinde Litvanya, ültimatomu koşulsuz olarak kabul etti ve bağımsızlığını yitirdi. Sovyetler, dünyaya bunun askeri bir işgal veya ilhak olmadığını, Sovyetler Birliği'ne katılmak isteyen yerel halk tarafından başlatılan meşru bir sosyalist devrim olduğunu lanse etmeye çalıştı. Bu sebeple Sovyetler yarı yasal prosedürleri izleyerek: hükûmet kurumlarının kontrolünü ele aldılar, yeni bir kukla hükûmet olan Halk Seimas'ını kurdular. Halk seiması yapmış olduğu ilk oturumunda Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasını ilan etti ve Sovyetler Birliği'ne kabul edilmek için dilekçe sundu. Dilekçe, 3 Ağustos 1940'ta Sovyetler Birliği Yüksek Sovyeti tarafından resmen kabul edildi. Aynı zamanda, Letonya ve Estonya'da neredeyse aynı süreçler gerçekleşmekteydi. Litvanya, 11 Mart 1990'da Litvanya Devletinin Yeniden Kuruluşu Kanunu ilan edilene kadar bağımsızlığını geri kazanamamıştır.
Litvanya Konseyi ya da 11 Temmuz 1918'den sonraki adıyla Litvanya Devlet Konseyi, 18-23 Eylül 1917 tarihleri arasında gerçekleşen Vilnius Konferansı'nda seçilen konseydir. Konseyin ilk üyeleri farklı yaş, sosyal statü, meslek ve siyasi ilişkilere sahip yirmi kişiden oluşuyordu. Litvan halkı adına yürütme yetkisi verilen konsey, bağımsız bir Litvanya devleti kurmakla görevlendirildi. 16 Şubat 1918'de konsey üyeleri Litvanya Bağımsızlık Yasası'nı imzaladı ve Litvanya'yı demokratik ilkelere dayanan bağımsız bir devlet olarak ilan etti. 16 Şubat, "Litvanya Devlet Restorasyon Günü" olarak kutlanmaya başlandı. Konsey, 1918 sonbaharına kadar ülkede Alman Ordusu'na bağlı askerî birliklerin bulunmasına rağmen bağımsızlık ilan etmeyi başardı. 1919 baharında konsey üyeleri sayısı yaklaşık iki katına çıktı. Konsey, ilk kez 15 Mayıs 1920'de toplanan Litvanya Kurucu Meclisi etkin oluncaya kadar çalışmalarını sürdürdü.
Vilnius Konferansı veya Vilnius Ulusal Konferansı, 18-23 Eylül 1917 tarihleri arasında Vilnius'ta bir araya gelen, Rus İmparatorluğu, Polonya Krallığı ve Alman İmparatorluğu'ndan bağımsızlık sağlayıp ayrı bir Litvanya devleti kurma amacıyla toplanan konferanstır. Konferans bağımsız bir Litvanya'nın ilan edilmesi misyonuyla görevlendirilen yirmi üyeli Litvanya Konseyi'ni seçti. Litvan halkının iradesine sahip olduğunu savunan konferans bu doğrultuda konseye ve kararlarına yetki verdi. Konferans Litvanya'nın bağımsızlığa giden yolda temel yol gösterici ilkeleri oluştururken Litvanya'nın siyasi yapısı ile ilgili her türlü konuya daha sonra seçilecek olan Litvanya Kurucu Meclisi'nin karar vereceğini savundu.
Aleksandras Stulginskis Litvanya'nın 1920-1926 yılları arasında görev yapan ikinci Cumhurbaşkanı. Stulginskis, selefi Cumhurbaşkanı 1926'da Antanas Smetona tarafından yönetilen ve Stulginskis'in halefi Kazys Grinius'u göreve getiren bir askerî darbeye kadar Litvanya Cumhurbaşkanı olarak görev yaptı.
Jonas Basanavičius, Litvanyalı bağımsızlık aktivisti politikacı, doktor, yazar. Litvanya'nın bağımsızlığı için çok sayıda çalışma yürüttü. Litvanya Bağımsızlık Yasası imzacıları oturumunun başkanı idi.
Litvanya Kurucu Meclisi, 1920 yılında, 1922 Litvanya Anayasası'nı hazırlamak ve kabul etmek için demokratik olarak seçilen meclis.
Litvanya Krallığı, I. Dünya Savaşı'ndan sonra Litvanya'da kurulan kısa ömürlü bir anayasal monarşi. Alman İmparatorluğu'nun devletinin fiilen uydu devleti olmuştu, ancak hukuki anlamda bağımsızdı.
Litvanya Cumhuriyeti Anayasası Litvanya Cumhuriyeti'nde kabul edilen tüm yasalar için temel olan anayasa. 25 Ekim 1992'de yapılan referandumda onaylanmıştır.
Litvanya Bağımsızlık Yasası, Litvanya Devleti Bağımsızlık Yasası veya 16 Şubat Yasası, 16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi'nin demokratik ilkelerle yönetilecek bağımsız bir Litvanya devletinin kuruşunu ilan ettiği belgedir. Yasa metni Jonas Basanavičius başkanlığındaki konseyin yirmi temsilcisi tarafından imzalandı. Belge Vilnius Konferansı, 11 Aralık, 8 Ocak ve 16 Şubat tarihli kararlar dahil olmak üzere bu konudaki bir dizi çalışmanın sonucuydu. Yasa ilan edilene kadar geçen zaman uzun ve inişli çıkışlıydı, Alman İmparatorluğu Konsey'e bağımsızlık değil bir Almanya-Litvanya ittifakı kurulmasına yönelik açıklama yapması için baskı yaptı. Konsey, askerî birlikleri Litvanya'da bulunan Almanya makamları ile Litvanya halkının talepleri arasında dikkatli davranmak zorunda kaldı.
Justinas Staugaitis Litvanyalı bir Roma Katolik piskoposu, politikacı, eğitimci ve yazar. Litvanya'nın Bağımsızlık Yasası'nı imzalayan yirmi kişiden biri.
Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Litvanya'daki bir Hristiyan demokratik siyasi partisiydi.
Litvanya'nın Nazi Almanyası tarafından işgali, 22 Haziran 1941'de Nazilerin Sovyetler Birliği'ni işgalinden, 28 Ocak 1945'te Memel Savaşı'nın sonuna kadar sürdü. İlk başta Almanlar, Alman gelişinden önce Litvanya'yı işgal eden baskıcı Sovyet rejiminden kurtarıcılar olarak karşılandı. Bağımsızlığı yeniden kurma veya bir miktar özerklik kazanma umuduyla Litvanyalılar Geçici Hükümetlerini örgütlediler. Bir süre sonra ise Litvanyalıların Almanlara karşı tutumları pasif direnişe dönüştü.
Stanisław Narutowicz (
Steponas Kairys (
Vilnius Üniversitesi, Baltık ülkelerindeki en eski üniversitesi. Bu anlamda Prag, Kraków'da Pécs, Budapeşte, Bratislava ve Königsberg'in üniversitelerinden önce kurulmuştur. 16. yüzyılda "dünyanın en doğusunda kurulan üniversite" sıfatındaydı. Bugün Litvanya'nın en kapsamlı üniversitesidir.
1926 Litvanya Darbesi, Litvanya'da demokratik olarak seçilmiş hükûmetin yerine Antanas Smetona liderliğindeki muhafazakar ve otoriter bir hükûmetle sonuçlanan askeri bir darbedir. Darbe, 17 Aralık 1926'da gerçekleşti ve büyük ölçüde ordu tarafından düzenlendi; Smetona'nın rolü günümüzde tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Darbe, dönemin en muhafazakar partisi olan Litvanya Milliyetçi Birliğini iktidara getirdi. LMB, 1926'dan önce oldukça yeni ve önemsiz bir milliyetçi partiydi. 1926'da üye sayısı yaklaşık 2000 kişiydi ve parlamento seçimlerinde sadece üç sandalye kazanmıştı. Zamanında Seimas'ın en büyük partisi olan Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi orduyla işbirliği yaptı ve darbeye anayasal meşruiyet sağladı, ancak yeni hükûmette önemli bir görevi kabul etmedi ve Mayıs 1927'de çekildi. Ordu, iktidarı sivil hükûmete devrettikten sonra, siyasi hayatta doğrudan bir rol oynamayı bıraktı.
Litvan mutfağı, Litvanya'nın serin ve nemli kuzey iklimine uygun ürünleri içerken bir mutfak kültürü gösterir. Arpa, patates, çavdar, pancar, yeşil sebzeler, çilek ve mantar yerel olarak yetiştirilmektedir ve süt ürünleri ülkenin uzmanlık alanlarından biridir. Kışın yiyecekleri saklamak için çeşitli turşulama yöntemleri kullanılır. Çorbalar son derece popülerdir ve yaygın olarak sağlıklı beslenmenin anahtarı olarak kabul edilir. İklim ve tarım uygulamalarını Kuzey Avrupa ile paylaştığı için, Litvanya mutfağının Baltık komşuları ve genel olarak kuzey ülkeleri ile pek çok ortak noktası bulunur. Uzun süren tarım ve yiyecek arama gelenekleri, ülkenin tarihi boyunca çeşitli etkilerle birlikte Litvanya mutfağını oluşturmuştur.
Seimas başkanı Jonas Basanavičius'un portresi.
100. Vilnius Büyük Seimas'ı Yıldönümü şerefine adanmış Litvanya litası hatıra sikkesi.