Büyük Roma Yangını

Büyük Roma Yangını, 19 Temmuz 64'te başlayıp yaklaşık bir hafta süren ve başkent Roma'nın üçte ikisinin yanmasına neden olan büyük yangın.

Tarihçi Tacitus'a göre Büyük Roma Yangını 64 yılının 19 Temmuz gecesi Circus Maximus etrafında kümelenen dükkânların arasında başlamıştı.^[1] Birçok Romalının taş duvarları olmayan ahşap evlerde oturmasından dolayı yangın oldukça hızlı biçimde bu bölgelere doğru sıçradı.^[2] Yangın beş gün sonra tekrar güçlenmeden önce neredeyse kontrol altına alınmıştı.^[3] Tarihçi Suetonius, yangının toplam altı gün ve yedi gece boyunca devam ettiğini iddia eder.^[4] Yangın Roma'nın on dört bölgesinden dördünü tamamen, yedi tanesini ise kısmen küle çevirdi.^[5] Yangın aynı zamanda Neron'nun sarayına, Jupiter Stator Tapınağı'na ve Vesta Tapınağı'ndaki ocağa da zarar verdi.^[6]

Büyük Roma Yangını, 64 yılının 18 Temmuz gecesini 19 Temmuz'a bağlayan gece patlak verdi. Yangın, Circus Maximus'un güneydoğu köşesinde çabuk tutuşan mallar satan dükkânlarda başladı.^[1]

Yangının ne kadar büyük olduğu konusu hâlâ tartışmalıdır. Yangının olduğu sıralarda henüz dokuz yaşında olan Tarihçi Tacitus'a göre, çabucak büyümüş ve beş gün boyunca sürmüştü.^[3] Yangın, Roma'nın on dört bölgesinden dördünü tamamen, yedi tanesini ise kısmen küle çevirdi.^[3] Yangının olduğu zamanda yaşayan bir diğer tarihçi olan ve yangından bahsederek geçerken onun hakkında yazan Yaşlı Pliny'dir.^[7] Bu sırada yaşayan diğer tarihçiler Josephus, Dio Chrysostom, Plutarch ve Epictetus, yangından bahsetmezler. Yangının boyutları hakkındaki bir diğer kaynak, Seneca'dan Paul'e giden taklit Hristiyan mektubundaki ara değerlemede, "Altı günde yüz otuz iki ev ve dört mahalle yandı ve yedinci gün durdu." diye bahsedilir.^[8] Bu kaynak, kentin yaklaşık yüzde onunun yandığını belirtir. Roma'da, yaklaşık 1.700 özel mülk ve 47.000 apartman bloğu vardı.

Suetonius ve Cassius Dio'un söylediklerine göre şehir yanarken Neron sahne elbiseleri içerisinde "Sack of Ilium"'u söylemiştir.^[9] Her nedense Tacitus, yangın sırasında Neron'un Antium'da olduğunu aktarır.^[10] Tacitus Tacitus, Nero'nun şehir yanarken lir çalıp şarkı söylemesinin sadece bir söylenti olduğunu söyler.^[] Popüler efsaneler Nero'nun Roma yanarken keman çaldığını söyler ancak bu bir Anakronizm'dir (tarih hatası) çünkü o çağda keman henüz icat edilmemişti ve yaklaşık bin yıl daha da icat edilmeyecekti.^[11]

Tacitus'a göre, Nero yangını duyar duymaz kendi kasasından ödediği yardım çabalarını organize etmek için aceleyle Roma'ya geri döndü.^[10] Yangının ardından Neron, evsizlere sığınak sağlamak için sarayını açtı ve hayatta kalanların açlıktan ölmesini önlemek için gıda tedarikinin düzenli olmasını sağladı.^[10] Yangın sırasında yeni bir şehir geliştirme planı yaptı. Yangından sonra evler birbirinden ayrılarak briketten inşa edildi ve geniş yollar üzerinde cepheleri revaklarla süslendi.^[12] Neron aynı zamanda yangın nedeniyle açılan bir yerde Domus Aurea olarak bilinen bir saray kompleksi inşa ettirdi.^[13] Bu muhteşem saray 300 acrelik (yaklaşık 1.214.056,926 m²) bir alana yayılmıştı ve imparator Neron'un Colossus Neronis olarak bilinen 37 metre yüksekliğindeki bronz bir heykeli girişin hemen yanına dikilmişti.^[14][15] Yeniden yapılanma için gerekli paralar nedeniyle imparatorluğun eyaletlerine vergiler salındı.^[16]

Yangına kimin ya da neyin neden olduğu belirsizdir. Tacitus'un dediğine göre Neron, Hristiyanları tutuklatmış ve mahkûm ettirmişti ancak bu insanların nefreti kundakçılık yapacak kadar fazla değildi."^[17] Hristiyanlar suçlarını itiraf etmişlerdi ancak bu itirafın işkenceyle alınmış yanlış bir itiraf olup olmadığı bilinmemektedir.^[] Suetonius ve Cassius Dio, Neron'u delice bir arzuyla şehri yok etmek isteyen bir kundakçı olarak tasvir ederler.^[18] Her hâlükârda Antik Roma'da kazayla başlayan büyük yangınlar epey yaygındı. Gerçekte Roma, 69 yılında İmparator Vitellius ve^[19] 80 yılında İmparator Titus zamanında bir kez daha yanmıştı.^[20]

Tacitus'a göre halk bir günah keçisi aramıştı ve dedikodular Neron'u sorumlu tuttu.^[] Suçlu olarak Neron, Hristiyanlar olarak bilinen bir tarikatı hedef gösterdi.^[] Başkaları çarmıha gerilip yakılırken Hristiyanların köpeklere atılmasını emretti.^[]

Yangın hakkındaki değişik kaynaklar üç tali kaynaktan gelir: Cassius Dio, Suetonius ve Tacitus. İçerisinde belki de Fabius Rusticus, Cluvius Rufus ve Yaşlı Pliny tarafından yazılmış tarihlerde bulunan birincil kaynaklar günümüze kadar ulaşmamıştır. Bu birincil kaynaklar çelişkili ve fazla abartılı olarak tanımlanırlar.^[1] Bu tarihsel kaynakların gösterdiğine göre Neron ve yangın hakkında en az beş farklı hikâye vardır:

Şehri yerle bir etme arzusuyla dolu olan Neron, sarhoş taklidi yapan adamlarını şehri yakmaya gönderdi. Neron, yangını Palatine Tepesi'ndeki sarayından şarkı söyleyerek ve lir çalarak seyretti.^[21]

Çılgınca bir kaprisle motive olmuş olarak Neron, açıktan açığa adamlarını şehri yakmaya gönderdi. Neron, yangını Esquiline Tepesi'ndeki Maecenas Kulesi'nden şarkı söyleyerek ve lir çalarak seyretti.^[22]

• Neron, adamlarını şehri yakmaya gönderdi. Neron, özel bir sahneden şarkı söyleyerek lirini çaldı.^[23]
• Yangın bir kazaydı ve Neron, Antium'daydı.^[24]
• Yangına daha sonra suçlarını itiraf eden ve Neron tarafından cezalandırılan Hristiyanlar neden olmuştur.^[17]

Aslında yangına tam olarak neyin sebep olduğu konusu hâlâ tartışmalıdır. Halkın çoğu, özellikle zamanında, bunun bir kundakçılık olduğuna inandı ancak yeni kanıtlar, bunun epey gerçekçi bir olasılık olarak sadece bir kaza olduğunu desteklemektedir. Tacitus, geçen yüzyıla kadar kundakçılıkta dikkat edilen en popüler delil olarak yangının rüzgâra karşı yayıldığını gözlemledi. Yeni çalışmaların gösterdiğine göre büyük yangınlar etrafındaki oksijeni tüketir, bu yüzden de daha fazla oksijen bulabilmek için alevler, rüzgâra doğru yayılırlar. ^[]. Tacitus, aynı zamanda doğal olmayan ve belki de kundakçılığın delili olabilecek şekilde yangının daha az tutuşabilir tapınak ve betondan zengin konutlarına doğru sıçradığını gözlemlemiştir. Günümüzde uzmanlar, binanın tamamı tutuşmaz malzemeden yapılmış olsa bile kor ateşin pencerelere doğru gelmesi durumunda mobilyaların kolaylıkla alev alabileceğini bilmektedirler. Bu belki de binanın tamamının yanmasına yol açabilmektedir. Roma binaları, pencerelerinin korunmamış ve havalandırmalarının iyi olması nedeniyle özellikle bu tehlikeye karşı açıktı.

• Optik disk yazma programı Nero Burning ROM (= Neron Roma'yı Yakıyor), adını Büyük Yangınla alakalı bir kelime oyunundan alır ve logosu, alev almış Colosseum resmidir.

• Cassius Dio, Roma Tarihi, Kitap 62 (c. 229)
• Suetonius, On iki Sezar'ın Hayatları, Nero'nun hayatı 38 (c. 121) 25 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Tacitus, Yıllıklar, XV (c. 117)

• "Ölümün sırları":25 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. PBS dizileri Nero'nun Roma'yı yakarak Roma Senatosu'na kurduğu tuzağın ipuçlarını araştırır.
• Tacitus'un Büyük yangını tasvir ettiği İngilizce site 6 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.