Büyük Meireki Yangını

Büyük Meireki Yangını (明暦の大火, Meireki no taika) miladi takvime göre 2 Mart 1657 tarihinde Japonya'nın başkenti Edo'yu (Bugünkü Tokyo) vuran yangın felaketidir.^[1] Furisode Yangını olarak da bilinen yangın Meireki imparatorluk döneminin 3. yılında gerçekleşmiştir. 3 gün boyunca kenti etkisi altına alan yangında 100 bin kişinin öldüğü sanılmaktadır.

Yangın, o dönemde kullanılan Japon takvimine göre yılın on sekizinci gününde Edo'nun Hongo semtinde başladı ve hızla şehir içinde yayılmaya başladı. Kuzeybatıdan esen güçlü rüzgârlarla beslenerek büyüdü. O dönemin birçok Japon ve Doğu Asya kenti gibi Edo'nun da mimarisinde ahşap yapılar ağırlıklıydı. Şehirdeki ahşap yapılar bir önceki yıl yaşanan kuraklık nedeniyle iyice kurumuştu. Kentin cadde ve sokakları ile yapılar arasındaki boşluklar oldukça dar ve yetersizdi. Bu da çıkan yangının hızla yayılmasına ve çevre yapılara sıçramasına neden oluyordu. Sıkışık binaların ve ahşap yapıların yarattığı sorunlar dönemin Avrupa şehirlerinde de görülmekteydi ve bu yangından 9 yıl sonra İngiltere'nin önemli kentlerinden Londra da Edo gibi alevlere teslim olmuş ve büyük zarar görmüştür. Edo şehri, Hikeşi (火消し, "yangın söndürme") adı verilen düzenli bir itfaiye birliğine sahip olmasına karşın, yalnızca yirmi bir yıl önce kurulmuş olduğu için böylesine büyük çaplı bir olay karşısında yeterince etkili olamamıştır. Hikeşi grubu gerek büyüklük olarak gerekse donanım bakımından bu durum karşısında yetersiz kalmıştır.

İkinci günün akşamı, rüzgârların esiş yönleri değişti ve yangın kentin güney uçlarından geri, merkeze doğru ilerlemeye başladı. Yangın yönünü, kentin tasm merkezinde yer alan Edo Kalesi'ne doğru çevirdiği için kalenin çevresindeki şogunların en yakın yardımcılarına ait evler yandı. Kalenin Honmaru denen şato bölümü kurtarıldıysa da, hizmetli ve uşakların evlerini kapsayan dış bölümler kullanılamaz hâle geldi. Son olarak, üçüncü günde şiddetli rüzgârlar ve alevler dindi ancak şehri kaplayan yoğun duman tabakası kent içinde hareket etmeyi olanaksız kıldı. Bu da ölen kişilerin cesetlerinin toplanmasını, enkaz kaldırma çalışmalarını ve onarım işlemlerini birkaç günlük bir sekteye uğrattı.

Yeni yılın yirmi dördüncü günü, yangın başladıktan altı gün sonra din adamları ve diğer gönüllüler yangında yaşamlarını yitirenlerin cesetlerini Sumida Nehri'nden Honjoya taşımaya başladılar. Burada büyük çukurlar kazıldı ve cesetler gömüldü.

Yapım ve onarım çalışmaları yaklaşık 2 yıl sürdü. Şehrin yeni yapılanmasında cadde ve sokaklar daha geniş tutuldu. Bazı semtler yeniden tasarlanarak inşa edildi. Edo'nun ticaret merkezini onarmak için özel araçlar getirildi. Yerel halk ve samurai yardımcıları devletten onarım harcamaları için kaynak aldılar. Şogun kalesinin onarımı en sona bırakıldı. Onarılan ve yeniden tasarlanan kale çevresi yapılar arasında bu kez set görevi görmesi amacıyla daha geniş aralıklar bırakıldı. Uşak ve kâhyaların evleri şatonun çevresinden biraz daha uzağa inşa edildi ve tapınaklar nehrin kıyılarına taşındı.

Japonya tarihindeki en büyük felaketlerden biri olan bu yangındaki can ve mal kaybı neredeyse 1923 Büyük Kanto Depremi ve Tokyo Bombardımanı'ndakine yakındı. 20. yüzyılda yaşanan bu iki olayda da, Meireki Yangını'nda olduğu gibi yüz binlerce kişi öldü ve şehirler büyük yıkıma uğradı.