Düzensiz gökada, sarmal veya eliptik gökadaların aksine belirgin bir düzgün şekle sahip olmayan gökadalardır. Düzensiz gökadalar, Hubble düzeninin hiçbir düzenli sınıfına girmezler ve genellikle ne bir çekirdek şişkinliği, ne de herhangi bir sarmal kol yapısı izi olmaksızın kaotik bir görünüme sahiptirler.
NGC 1569, Zürafa takımyıldızı bölgesinde yaklaşık olarak 10,95 MIy (3,36 Mpc)uzaklıkta bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. William Herschel tarafından 4 Kasım 1788 tarihinde keşfedildi. Halton Arp tarafından görüntülenmiş ve Arp 210 olarak "Düzensizliklere, emilime ve çözülüme sahip gökadalar" kategorisi altında Tuhaf Gökadalar Atlası'na dahil edilmiştir. Her ne kadar amatör gök bilimcilerin pek ilgisini çekmese de, uzmanlar tarafından yıldızların oluşumları ile ilgili olarak yoğun bir biçimde incelenmektedir. Gökadanın uzaklığı önceleri 7,82 MIy (2,4 Mpc) olarak tahmin edilmekteydi. Ancak 2008 yılında Hubble'ın görüntülerini inceleyen bilim insanları, gökadanın uzaklığını yaklaşık 11 milyon ışık yılı olarak hesapladılar. Böylece gökadanın, IC 342/Maffei 1 Kümesi'nin bir üyesi olduğu gösterildi.
Yerel Grup, Samanyolu Gökadası'nı da barındıran bir gökada grubudur. Çapı yaklaşık olarak 3 milyon parsek (10 milyon ışık yılı; 9×1019 kilometre) ve toplam kütlesi ise 2×1012 güneş kütlesi (4×1042 kg) civarındadır. "Dambıl" şeklinde iki gökada topluluğundan oluşur. Samanyolu ve ona bağlı cüce gökadalar bir lobu, Andromeda Gökadası ve ona bağlı cüce gökadalar ise diğer lobu oluşturur. Bu iki topluluk birbirinden yaklaşık 800 kiloparsek (3×10^6 ly; 2×1019 km) uzaklıktadır ve birbirlerine doğru 123 km/s hızla hareket etmektedir. Yerel Grup, daha büyük olan Başak Süperkümesi'nin bir parçasıdır ve bu da Laniakea Süperkümesi'nin bir parçası olabilir. Samanyolu bazı gökadaları gizlediği için Yerel Grup'taki tam sayı bilinmemekle birlikte, en az 80 üyesi olduğu tahmin edilmektedir ve bunların çoğu cüce gökadalardır.
Galaksi grubu (veya gökada grubu ya da gökada öbeği), kütleçekim etkisiyle birbirlerine bağlı birçok gökadadan oluşan bir topluluktur. Her biri en az Samanyolu kadar parlak olan (Güneş'in parlaklığının yaklaşık 1010 katı), yerçekimsel olarak bağlı yaklaşık 50 veya daha az üyeden oluşan bir galaksi topluluğudur. Birinci dereceden kümelenme olan gruplardan daha büyük galaksi koleksiyonlarına galaksi kümeleri denir.
Bir gökada kümesinde bulunan gökadalar arasındaki etkileşimler nispeten sıklık göstermekte olup, evrimlerinde önemli bir rol oynarlar. Etkileşime geçmiş iki gökada çarpışmasa da “gelgit etkileşimleri”nden dolayı hem birtakım eğrilip bükülme deformasyonlarına uğrar, hem de aralarında bir miktar gaz ve toz alışverişi olur. İki gökada arasında çarpışma, birbirlerinin tam üzerine geldikleri ve birleşmelerine imkân tanımayacak ölçüde bir devim niceliğine sahip oldukları zaman meydana gelir. Bu denli etkileşime girmiş gökadalardaki yıldızlar, birbirleriyle çarpışmadan, birbirlerinin arasından geçerler. Bununla birlikte gaz ve tozları etkileşime geçerler. Bu da, yıldızlararası ortamın bozulup ve parçalanıp sıkışmış hale gelmesiyle "yıldız doğumları"nın patlak vermesine neden olur. Gökadaların çarpışması birinde ya da her ikisinde ciddi anlamda, çubuk, halka veya kuyruk benzeri eğilip bükülme bozulmalarına yol açar.
Büyük kütleli sıkı halo cisimleri veya MACHO (ing-Massive compact halo object), gökada halesindeki baryon kökenli karanlık maddenin en ciddi adayı.
Yontar Grubu, güney gökada kutubu yakınlarında gevşek bir gökada grubu. Grup, Yerel Grup'a en yakın gökada grubudur ve Samanyolu gökadasının merkezine yaklaşık olarak 3.9 Mpc uzaklıkta bulunur.
M94 Grubu Av Köpekleri ve Berenis'in Saçı takımyıldızları bölgesinde yaklaşık 13 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan gevşek ve geniş bir gökada grubudur. Grup, Başak Süperkümesi içerisinde bulunan pek çok gökada kümesinden biridir.
Andromeda Gökadası'nın uydu gökadaları aynı Samanyolu Gökadası uyduları gibidir. Andromeda'nın (M31) yörüngesinde en az 14 cüce gökada bulunur. En parlak ve en büyüğü teleskopla da kolaylıkla görülebilen M32'dir. İkici ve en yakın gökada ise M110'dur. Diğer gökadaları ise görmek kolay değildir.
Küçük Macellan Bulutu (KMB), Samanyolu Gökadası yakınlarında bulunan bir cüce düzensiz gökadadır. D25 izofotal çapı yaklaşık 5,78 kiloparsek olan KMB'nin içinde birkaç yüz milyon yıldız bulunmaktadır. Toplam kütlesi yaklaşık olarak 7 milyar güneş kütlesidir. Yaklaşık 200.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan KMB, Samanyolu'nun en yakın gökada komşularından ve çıplak gözle görülebilen en uzak nesnelerden biridir.
Macellan Bulutları Samanyolu yörüngesinde bulunan ve yerel Grup üyesi olan iki cüce galaksidir:
- Büyük Macellan Bulutu (BMB) (LMC)
- Küçük Macellan Bulutu (KMB) (SMC)
Büyük Köpek Cüce gökadası gökyüzünde Büyük Köpek takımyıldızıyla aynı bölgede yer alır. Gökada, çoğunluğu kırmızı dev yıldızlardan oluşan yaklaşık 1 milyar civarında yıldız içermektedir.
IC 10, Kraliçe takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 2,2 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan bir düzensiz gökadadır.
Macellansı sarmal gökadalar, Sm olarak sınıflandırılan gökadalardır. Bu gökadalar tek kollu bir sarmal yapıya sahiptir ve prototipi SBm tipi bir gökada olan Büyük Macellan Bulutu'ndan sonra bu şekilde adlandırılmışlardır.
Kraliçe Cüce Gökadası (Andromeda VII olarak da bilinir), Kraliçe takımyıldızında yaklaşık olarak 2,45 Mly (0,75 Mpc) uzaklıkta bulunan bir cüce küremsi gökadadır. Kraliçe Cüce Gökadası, Yerel Grup'un bir parçası ve Andromeda Gökadası'nın (M31) bir uydu gökadasıdır. Gökyüzünde Samanyolu galaktik düzleminin arkasında görünür ve bu nedenle 0,194 kadir kırmızılaşmıştır. 1,8×107 L☉ aydınlatma gücü ve 19,73×106 M☉ yıldız kütlesiyle Andromeda Gökadası'nın cüce küremsi gökada uyduları arasında en parlak ve en büyük kütleye sahip olanıdır. Ayrıca hepsi arasında en yüksek metalliğe sahiptir.
Tukan Cüce Gökadası, Tukan takımyıldızında yaklaşık olarak 2,8 milyon ışık yılı uzaklıkta, çok yaşlı yıldızlardan oluşmuş ve diğer gökadalardan oldukça izole bir cüce gökadadır. 1990 yılında Mount Stromlo Gözlemevi'nden R.J. Lavery tarafından keşfedildi. Samanyolu'nun ters tarafında ve diğer Yerel Grup gökadalarının tam karşısında konumlanması onu bilim insanları için önemli bir araştırma konusu haline getirir.
Balina Cüce Gökadası, Balina takımyıldızı yönünde bulunan 'düşük yüzey parlaklığına sahip' bir cüce küremsi gökadadır. Dünya'dan yaklaşık olarak 2,46 milyon ışık yılı uzaklıkta yer alan gökada, 1999 yılında Alan B. Whiting, George Hau ve Mike Irwin tarafından keşfedilmiş ve Yerel Grup'un bir üyesi olduğu anlaşılmıştır.
Macellan Akıntısı, Büyük ve Küçük Macellan Bulutları'ndan Samanyolu'nun galaktik güney kutbuna doğru 100° boyunca uzanan yüksek hızlı gaz bulutları akıntısıdır. Akıntı, öncü kol olarak adlandırılan gazlı bir özelliğe sahiptir. Macellan Akıntısı 1965 yılında gözlemlenmiş ve Macellan Bulutları ile ilişkisi 1974 yılında belirlenmiştir.
Başak Yıldız Akıntısı veya Başak Aşırı Yoğunluğu, 2005 yılında keşfedilen ve Başak takımyıldızında bulunan bir yıldız akıntısı için önerilen isimdir. Akıntının, Samanyolu ile birleşme sürecinde olan bir cüce küremsi gökadanın kalıntıları olduğu düşünülmektedir. Gece gökyüzünde kapladığı alan bakımından Dünya'dan görülebilen en büyük gökadadır.
Uydu gökada, daha büyük kütleli ve parlak bir konak gökadanın kütleçekimsel potansiyeli içinde bağlı yörüngelerde hareket eden daha küçük bir yoldaş gökadadır. Tıpkı Güneş Sistemi'ndeki gezegenlerin Güneş'e kütleçekimsel olarak bağlı olması gibi, uydu gökadalar ve bileşenleri de konak gökadalarına bağlıdır. Çoğu uydu gökada cüce gökada olsa da, büyük gökada kümelerinin uydu gökadaları çok daha büyük bir kütleye sahip olabilir. Samanyolu'nun etrafında en büyüğü Büyük Macellan Bulutu olmak üzere elliye yakın uydu gökada dönmektedir.
Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
