Büyük Kıtlık (İrlanda)
| Büyük Kıtlık | |
|---|---|
| Gorta Mór | |
 Sanatçı James Mahony'nin llustrated London News'te yayınlanan Skibbereen adlı çalışması. | |
| Ülke | Büyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı |
| Bölge | İrlanda |
| Dönem | 1845 - 1852 |
| Toplam ölü | yak. 1.000.000 kişi |
| Nedenler | Politik başarısızlık, patates kırılması, Mısır Kanunları |
| Alınan dış yardım | #Dış yardımlar |
| Demografik etki | Ölüm ve göç nedeniyle nüfus %20-25 oranında düştü. |
| Sonuç | Ülkenin demografik, politik ve kültürel yapısı değişti. |
| Önce gelen | İrlanda Kıtlığı (1740-1741) |
| Sonra gelen | İrlanda Kıtlığı (1879) |
Büyük Kıtlık ya da bir diğer ismiyle İrlanda Patates Kıtlığı, İrlanda'da 1845 yılında başlayıp 1852 yılında son bulan kitlesel açlık, hastalık ve göç dönemi.[1][2] İrlandacada Gorta Mór (Büyük Açlık) ve Drochshaol (kötü yaşam) adlarıyla anılmaktadır.
Yaklaşık 1.000.000 kişinin ölümü, hastalanması ve de göç etmesiyle sonuçlanan[3] büyük kıtlığa halkın temel gıda maddesi olan patateslere bulaşan phytophthora infestans mantarı sebep olmuştur.[4] 1845'te ekilen patatesin %40'ını, sonraki yıl tamamını yok eden mantar yalnızca tarladaki değil ambarlardaki patatesleri de etkilemiştir. Bunun sonunda halk yedi yıl boyunca açlık çekmiştir. Yedi yıllık kıtlık sona erdiğinde adanın nüfusu %20-25 oranında azalmıştı.[5]
Kıtlık, İrlanda tarihinde bir dönüm noktası olmuştur.[6] Adanın demografik, siyasi ve kültürel manzarası değişmiştir. İrlandacanın kullanımı azalmış ve çoğunluk İngilizce konuşmaya başlamış, ülke Britanya'ya bağlı kalmayı savunan Birlikçiler ve bağımsızlığı savunan Milliyetçiler olarak iki gruba ayrılmıştır.
Büyük Kıtlık sonucunda İrlanda milliyetçiliği yükselişe geçmiş, Katolik olan halk Protestan olan kraliyet ailesine karşı nefret gütmeye başlamıştır. Tüm bunlar 20. yüzyılda İrlanda'nın bağımsızlığına gidecek yolun birer kilometre taşıdır. Günümüz tarihçileri İrlanda tarihini kıtlık öncesi ve kıtlık sonrası olmak üzere ikiye ayırmaktadırlar.
Dış yardımlar
Osmanlı yardımı
Adadaki İngiliz ablukası sonucu yayılan kıtlık için dönemin Osmanlı Padişahı Abdülmecid 1847 yılında yardımda bulunmaya karar vermiştir. Padişahın İrlanda halkı için 10.000£ yardımda bulunmak istediği İngiliz hükûmetine bildirilmiş fakat bu yardım isteği Kraliçe Victoria'nın dahi kendi vatandaşlarına ancak 2.000£ yardımda bulunduğu gerekçesiyle geri çevrilmiştir. Yapılmak istenen yardımın 1.000£'e düşürülmesini rica eden İngilizlerin bu isteğini kabul eden padişah 4.000£ değerinde buğdayı da gemilerle İrlanda'ya göndermiştir.
İlk olarak Dublin Limanı'na yanaşan gemilerin yüklerinin buraya boşaltılmasına Kraliçe Victoria izin vermemiştir ama Osmanlılar 50 km kuzeyde bulunan Drogheda Limanı'na demirlemiştir.[7][8] Kraliçe ve İngiliz hükûmeti bu yardımları nedeniyle padişaha 25 Mayıs 1847 tarihli bir mektupla yazılı olarak teşekkür etmiştir.[9] İrlanda halkı da aynı şekilde padişaha teşekkür maksadıyla bir teşekkür mektubu yollamışlardır.
Drogheda kentinin ve Drogheda United'ın amblemlerinde bulunan ay-yıldızın bu yardımlar anısına koyulduğu iddia edilse de bu bilgi yanlıştır. Amblemlerde yer alan ay-yıldız Drogheda kentine haklarını bağışlayan Aslan Yürekli Richard'dan gelmektedir.[10]
Kızılderili yardımı
1847 yılında bir Kızılderili kabilesi olan Çoktavlar aralarında 710$ toplayarak bu parayı İrlanda'ya göndermişlerdir. Angie Debo, The Rise and Fall of the Choctaw Republic adlı kitabında miktarın aslında 170$ olduğunu savunmaktadır.
1848 isyanı
1847 yılında Genç İrlanda Partisi'nin başkanı olan William Smith O'Brien kendisini İrlanda Konfederasyonu başkanı ilan etmiş[11] ve Birlik Yasası'nın yürürlükten kaldırılması amacıyla bir kampanya başlatarak limanları kapatmıştır.[12]
Ertesi yıl ise köylüleri organize ederek County Tipperary'de soylular ve toprak sahiplerine karşı direniş başlatmıştır.
Kaynakça
- ^ Kinealy, Christine (1995). his Great Calamity: The Irish Famine 1845–52 (İngilizce). Dublin: Gill & Macmillan. ss. 16-17. ISBN 1-57098-034-9.
- ^ O'Neill, Joseph R. (2009). The Irish Potato Famine (İngilizce). Edina, Minn.: ABDO Pub. Co. ss. 1. ISBN 978-1-60453-514-3.
- ^ Ross, David (2002). Ireland: History of a Nation (İngilizce) (New ed. bas.). New Lanark: Geddes & Grosset. ss. 226. ISBN 1-84205-164-4.
- ^ Ó'Gráda, Cormac (2005). Ireland's Great Famine: Interdisciplinary Perspectives (İngilizce) (1. publ. bas.). Dublin: University College Dublin P. ISBN 978-1-904558-57-6.
- ^ Kinealy, Christine (2006). This Great Calamity (İngilizce). Dublin: Gill & Macmillan. s. 357. ISBN 0-7171-4011-3.
- ^ Kinealy, Christine (1995). This Great Calamity: The Irish Famine 1845–52 (İngilizce). Dublin: Gill & Macmillan. ss. 17. ISBN 1-57098-034-9.
- ^ Akay, Latifa (29 Ocak 2012). "Ottoman aid to the Irish to hit the big screen" (İngilizce). todayszaman.com. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2013.
- ^ Aymaz, Abdullah (2007). "Gratitude to the Ottomans" (İngilizce). fountainmagazine.com. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2013.
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Hariciye, 1888
- ^ Albayrak, Muzaffer (Aralık 2012). "Patates kıtlığı nedir?". NTV Tarih, 47. s. 102.
- ^ Doheny, Michael (1951). The Felon's Track. M.H. Gill & Son.
- ^ Mitchel, John (1869). The history of Ireland: from the Treaty of Limerick to the present time. s. 414.
