İçeriğe atla

Büyük Kıtlık (İrlanda)

Büyük Kıtlık
Gorta Mór
Sanatçı James Mahony'nin llustrated London News'te yayınlanan Skibbereen adlı çalışması.
ÜlkeBüyük Britanya ve İrlanda Birleşik Krallığı
Bölgeİrlanda
Dönem1845 - 1852
Toplam ölüyak. 1.000.000 kişi
NedenlerPolitik başarısızlık, patates kırılması, Mısır Kanunları
Alınan dış yardım#Dış yardımlar
Demografik etkiÖlüm ve göç nedeniyle nüfus %20-25 oranında düştü.
SonuçÜlkenin demografik, politik ve kültürel yapısı değişti.
Önce gelenİrlanda Kıtlığı (1740-1741)
Sonra gelenİrlanda Kıtlığı (1879)

Büyük Kıtlık ya da bir diğer ismiyle İrlanda Patates Kıtlığı, İrlanda'da 1845 yılında başlayıp 1852 yılında son bulan kitlesel açlık, hastalık ve göç dönemi.[1][2] İrlandacada Gorta Mór (Büyük Açlık) ve Drochshaol (kötü yaşam) adlarıyla anılmaktadır.

Yaklaşık 1.000.000 kişinin ölümü, hastalanması ve de göç etmesiyle sonuçlanan[3] büyük kıtlığa halkın temel gıda maddesi olan patateslere bulaşan phytophthora infestans mantarı sebep olmuştur.[4] 1845'te ekilen patatesin %40'ını, sonraki yıl tamamını yok eden mantar yalnızca tarladaki değil ambarlardaki patatesleri de etkilemiştir. Bunun sonunda halk yedi yıl boyunca açlık çekmiştir. Yedi yıllık kıtlık sona erdiğinde adanın nüfusu %20-25 oranında azalmıştı.[5]

Kıtlık, İrlanda tarihinde bir dönüm noktası olmuştur.[6] Adanın demografik, siyasi ve kültürel manzarası değişmiştir. İrlandacanın kullanımı azalmış ve çoğunluk İngilizce konuşmaya başlamış, ülke Britanya'ya bağlı kalmayı savunan Birlikçiler ve bağımsızlığı savunan Milliyetçiler olarak iki gruba ayrılmıştır.

Büyük Kıtlık sonucunda İrlanda milliyetçiliği yükselişe geçmiş, Katolik olan halk Protestan olan kraliyet ailesine karşı nefret gütmeye başlamıştır. Tüm bunlar 20. yüzyılda İrlanda'nın bağımsızlığına gidecek yolun birer kilometre taşıdır. Günümüz tarihçileri İrlanda tarihini kıtlık öncesi ve kıtlık sonrası olmak üzere ikiye ayırmaktadırlar.

Dış yardımlar

Osmanlı yardımı

Adadaki İngiliz ablukası sonucu yayılan kıtlık için dönemin Osmanlı Padişahı Abdülmecid 1847 yılında yardımda bulunmaya karar vermiştir. Padişahın İrlanda halkı için 10.000£ yardımda bulunmak istediği İngiliz hükûmetine bildirilmiş fakat bu yardım isteği Kraliçe Victoria'nın dahi kendi vatandaşlarına ancak 2.000£ yardımda bulunduğu gerekçesiyle geri çevrilmiştir. Yapılmak istenen yardımın 1.000£'e düşürülmesini rica eden İngilizlerin bu isteğini kabul eden padişah 4.000£ değerinde buğdayı da gemilerle İrlanda'ya göndermiştir.

İlk olarak Dublin Limanı'na yanaşan gemilerin yüklerinin buraya boşaltılmasına Kraliçe Victoria izin vermemiştir ama Osmanlılar 50 km kuzeyde bulunan Drogheda Limanı'na demirlemiştir.[7][8] Kraliçe ve İngiliz hükûmeti bu yardımları nedeniyle padişaha 25 Mayıs 1847 tarihli bir mektupla yazılı olarak teşekkür etmiştir.[9] İrlanda halkı da aynı şekilde padişaha teşekkür maksadıyla bir teşekkür mektubu yollamışlardır.

Drogheda kentinin ve Drogheda United'ın amblemlerinde bulunan ay-yıldızın bu yardımlar anısına koyulduğu iddia edilse de bu bilgi yanlıştır. Amblemlerde yer alan ay-yıldız Drogheda kentine haklarını bağışlayan Aslan Yürekli Richard'dan gelmektedir.[10]

Kızılderili yardımı

1847 yılında bir Kızılderili kabilesi olan Çoktavlar aralarında 710$ toplayarak bu parayı İrlanda'ya göndermişlerdir. Angie Debo, The Rise and Fall of the Choctaw Republic adlı kitabında miktarın aslında 170$ olduğunu savunmaktadır.

1848 isyanı

1847 yılında Genç İrlanda Partisi'nin başkanı olan William Smith O'Brien kendisini İrlanda Konfederasyonu başkanı ilan etmiş[11] ve Birlik Yasası'nın yürürlükten kaldırılması amacıyla bir kampanya başlatarak limanları kapatmıştır.[12]

Ertesi yıl ise köylüleri organize ederek County Tipperary'de soylular ve toprak sahiplerine karşı direniş başlatmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Kinealy, Christine (1995). his Great Calamity: The Irish Famine 1845–52 (İngilizce). Dublin: Gill & Macmillan. ss. 16-17. ISBN 1-57098-034-9. 
  2. ^ O'Neill, Joseph R. (2009). The Irish Potato Famine (İngilizce). Edina, Minn.: ABDO Pub. Co. ss. 1. ISBN 978-1-60453-514-3. 
  3. ^ Ross, David (2002). Ireland: History of a Nation (İngilizce) (New ed. bas.). New Lanark: Geddes & Grosset. ss. 226. ISBN 1-84205-164-4. 
  4. ^ Ó'Gráda, Cormac (2005). Ireland's Great Famine: Interdisciplinary Perspectives (İngilizce) (1. publ. bas.). Dublin: University College Dublin P. ISBN 978-1-904558-57-6. 
  5. ^ Kinealy, Christine (2006). This Great Calamity (İngilizce). Dublin: Gill & Macmillan. s. 357. ISBN 0-7171-4011-3. 
  6. ^ Kinealy, Christine (1995). This Great Calamity: The Irish Famine 1845–52 (İngilizce). Dublin: Gill & Macmillan. ss. 17. ISBN 1-57098-034-9. 
  7. ^ Akay, Latifa (29 Ocak 2012). "Ottoman aid to the Irish to hit the big screen" (İngilizce). todayszaman.com. 17 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2013. 
  8. ^ Aymaz, Abdullah (2007). "Gratitude to the Ottomans" (İngilizce). fountainmagazine.com. 17 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2013. 
  9. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, İrade Hariciye, 1888
  10. ^ Albayrak, Muzaffer (Aralık 2012). "Patates kıtlığı nedir?". NTV Tarih, 47. s. 102. 
  11. ^ Doheny, Michael (1951). The Felon's Track. M.H. Gill & Son. 
  12. ^ Mitchel, John (1869). The history of Ireland: from the Treaty of Limerick to the present time. s. 414. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İrlanda</span> İrlanda adasında yer alan Batı Avrupa ülkesi

İrlanda ya da İrlanda Cumhuriyeti, kuzeybatı Avrupa'da bulunan ülke. Büyük Britanya'nın batısındaki İrlanda adasının yaklaşık altıda beşini kaplamaktadır. Başkenti ve en büyük şehri Dublin'dir, 4,9 milyonluk nüfusun yaklaşık %40'ı bu şehir ve banliyölerinde yaşar. Tek kara sınırı kuzeydoğudaki Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda ile olan İrlanda'nın batısı Atlas Okyanusu, doğusu İrlanda Denizi, güneydoğusu St George Kanalı, güneyi ise Kelt Denizi ile çevrilidir. Ülke, üniter bir yapıya sahiptir ve parlamenter demokrasi ile yönetilmektedir. Yasama gücü alt meclis Dáil Éireann ve üst meclis Seanad Éireann 'ndan oluşan Oireachtas (Parlamento)'nun elindedir. Cumhurbaşkanının görevleri semboliktir ancak bazı önemli güçleri ve görevleri bulunur. Başbakan (Taoiseach) Meclis tarafından seçilir ve cumhurbaşkanınca atanır.

<span class="mw-page-title-main">Bram Stoker</span> İrlandalı yazar (1847–1912)

Abraham Bram Stoker, İrlandalı yazar. Drakula romanının yazarıdır. Yaşadığı dönemde, oyuncu Henry Irving’in kişisel asistanı ve yine Irving'in sahibi olduğu Lyceum Tiyatrosu'nun yöneticisi olarak tanınmıştır

<span class="mw-page-title-main">Drogheda</span>

Drogheda İrlanda'nın doğu kıyısında, Dublin'in kuzeyinde bulunan bir liman kasabasıdır. Resmi adı Droichead Átha Galce'de "sığ ırmağın üzerindeki köprü" demektir.

İrlanda tarihi bugünkü İrlanda topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda Bağımsızlık Savaşı</span> İrlanda Bağımsızlık Savaşı veya Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusunun Britanya Hükûmetine ve İrlandada bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır

İrlanda Bağımsızlık Savaşı ya da Anglo-İrlanda Savaşı, İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun Britanya Hükûmeti'ne ve İrlanda'da bulunan kuvvetlerine karşı sürdürdüğü gerilla savaşıdır.

<span class="mw-page-title-main">Özgür İrlanda Devleti</span> 1922-1937 yılları arasında kuzeybatı Avrupada egemen olan devlet

Özgür İrlanda Devleti, 6 Aralık 1921 tarihinde Britanya hükûmeti ve İrlanda milliyetçilerinin imzaladığı İngiliz-İrlanda Antlaşması sonucunda kurulan bir dominyondur.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey İrlanda sorunu</span>

Kuzey İrlanda sorunu, Kuzey İrlanda'da süren ve çeşitli zamanlarda İrlanda Cumhuriyeti, İngiltere ve ana kara Avrupa'ya yayılan etnik milliyetçi çatışmalardır. "The Troubles" dönemi 1960'ların sonunda başladı ve yaygın görüşe göre 1998 Belfast Anlaşması ile sona erdi. Ancak şiddet eylemleri o zamandan beri ara sıra devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ulster sadakatçiliği</span>

Ulster sadakatçiliği, özellikle Kuzey İrlanda'da işçi sınıfı Protestan toplumunda rastlanan bir siyasi ideolojidir. Bu topluluğun üyelerinin çoğu Britanya'dan gelen kolonistlerin torunlarıdır. Müdavimleri Britanya monarşisine sadık kalmakta, Kuzey İrlanda'nın korunmasını desteklemekte ve birleşik bir İrlanda'ya karşı çıkmaktadırlar. Ulster sadakatçiliği, etnik milliyetçiliğin bir türü ve "Britanya milliyetçiliğinin bir varyasyonu" olarak tanımlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda ekonomisi</span> ulusal ekonomi

İrlanda ekonomisi, hizmet, yaşam bilimleri, yüksek teknoloji endüstrisi ve ticaret, sanayi ve yatırım odaklı modern bir bilgi ekonomisidir. İrlanda, kişi başına düşen GSYİH açısından OECD içerisinde ve 2008 yılı itibarıyla OECD-28 AB-27 sıralamasında beşinci en zengin ülkelerinden biridir.

Üç Yıllık Büyük Çin Kıtlığı, Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde 1959 ile 1961 arası, yaygın kıtlıkla karakterize edilen bir dönem. Çin Komünist Partisi tarafından Üç Yıllık Doğal Afet ya da Üç Yıllık Sıkıntı olarak anılır. Kuraklık, kötü hava ve Çin Komünist Partisi politikaları kıtlığın oluşmasında etkili oldu, ancak Büyük İleri Atılım nedeniyle bu katkıların göreceli ağırlıkları tartışılmaktadır.

Ronan Fanning, İrlandalı tarihçidir.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda-Türkiye ilişkileri</span> İrlanda Cumhuriyeti ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki diplomatik ilişkiler

İrlanda Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti arasındaki çağdaş diplomatik ilişkiler 1972 yılında kuruldu. İrlanda'nın Ankara'daki büyükelçiliği 1998 yılında açıldı. Türkiye, Dublin'de 1973 yılından beri bir büyükelçiliğe sahiptir. Bu iki ülke hem Avrupa Konseyi'ne tam üyedirler ve Ekonomik Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği (OECD)'ne tam üyedirler hem de Avrupa Güvenlik ve Yardımlaşma Derneği (OSCE)'ne üyedirler, hem Akdeniz Birliği üyesi iki ülke konumundadır ve Dünya Ticaret Organizasyonu (WTO)'na iki üye konumundadırlar. Bunun yanında İrlanda, bir Avrupa Birliği üyesi iken, Türkiye ise Avrupa Birliği'ne müzakerelerinin Avrupa Birliği üyeliğine katılımcı ülkelerdendir. Ayrıca, İrlanda Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğini en fazla destekleyen ülkelerden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Etiyopya-İrlanda ilişkileri</span>

Etiyopya-İrlanda ilişkileri, Etiyopya ve İrlanda arasındaki dış ilişkilerdir. İki ülke arasında 1994'te diplomatik ilişkiler kuruldu. Aynı yıl İrlanda Addis Ababa'da bir büyükelçilik açtı. Etiyopya'nın Dublin'de bir büyükelçiliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">1921-22 Tataristan Kıtlığı</span>

1921–22 Tataristan Kıtlığı, 500.000 ila 2.000.000 köylünün öldüğü savaş komünizmi politikasının bir sonucu olarak Tataristan ÖSSC'de yaşanan kitlesel açlık ve kuraklık dönemiydi. Olay Sovyetler Birliği'nin diğer kısımlarını etkileyen ve toplamda 5.000.000 kadar insanın öldüğü 1921-22 Rus Kıtlığının bir parçasıydı. Rus ve Doğu Avrupa tarihi profesörü Roman Serbyn'e göre, Tataristan kıtlığı Sovyetler Birliği'ndeki ilk insan yapımı kıtlıktı ve İdil Tatarları ve Volga Almanları gibi etnik azınlıkları sistematik olarak hedef aldı.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda'daki Türkler</span>

İrlanda'daki Türkler, İrlanda'da yaşayan, başka bir yerde doğmuş veya İrlanda doğumlu olan, ancak Türk kökleri olan insanlara denir. Türk kökleri ile bu, Türkiye'ye, Kıbrıs adasına veya Türk diasporasının topluluklarına bağlanan kökler anlamına gelebilir.

1847'deki tifüs salgını, Büyük Kıtlık sırasında hastalık taşıyan gemilerdeki kalabalık İrlanda göçmenleri arasında başlayan salgındır.

<span class="mw-page-title-main">İrlanda viskisi</span> İrlandada üretilen viski türü

İrlanda viskisi, İrlanda'da üretilen bir viski türüdür. İrlanda viskisi, 12. yüzyılda ortaya çıkan, Avrupa'daki en eski damıtılmış içeceklerden biriydi. İrlandalı rahiplerin MS 1000 civarında Güney Avrupa'ya yaptıkları seyahatlerden parfüm damıtma tekniğini İrlanda'ya geri getirdiğine inanılmaktadır. İrlandalılar daha sonra bu tekniği içilebilir bir içki elde etmek için değiştirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Simon Harris</span> İrlanda Cumhuriyeti Başbakanı

Simon Harris İrlandalı bir Fine Gael siyasetçisidir ve 2024'ten beri İrlanda başbakanı olarak görev yapmaktadır ve Fine Gael'in lideridir. 2011'den bu yana Wicklow seçim bölgesi için bir tank avcısıdır ve 2016'dan beri İrlanda hükûmetinde bakan olarak görev yapmaktadır ve daha önce 2014'ten 2016'ya kadar devlet bakanı olarak görev yaptı.

1946-1947 Sovyet kıtlığı, Sovyetler Birliği'nde 1946 ortasından 1947-1948 kışına kadar süren büyük bir kıtlıktı. Kurban sayılarına ilişkin tahminler birkaç yüz bin ile 2 milyon arasında değişmektedir. Tarihçi Cormac Ó Gráda'nın son tahminleri, kıtlık sırasında 900.000 kişinin öldüğünü gösteriyor. Özellikle etkilenen bölgeler arasında 300.000 ölüyle Ukrayna SSR'si ve 100.000 ölüyle Moldova SSR'si vardı. Sovyetler Birliği'nin Rusya SFSR ve Beyaz Rusya SSC gibi diğer bölgeleri de 500.000 ölümle etkilendi. Başka yerlerde yetersiz beslenme yaygındı ancak kıtlık önlendi. Kıtlık, çok yüksek düzeyde çocuk ölümleriyle dikkat çekiyor.

<span class="mw-page-title-main">Camogie</span>

Camogie, İrlanda'da kadınların oynadığı sopa ve top takım sporudur. Camogie, İrlanda'da ve dünya çapında, büyük ölçüde İrlandalı topluluklar arasında 100.000 kadın tarafından oynanır.