İçeriğe atla

Büyük Bars Bek kağan

Bars Bek
𐰉𐰺𐰽:𐰋𐰏
Şablon:Lang-ky
Kırgızistan Ulusal Bankası tarafından 2010 yılında Barsbek onuruna basılan hatıra parası
Yenisey Kırgız Kağanı
Hüküm süresi693 - 710/711
Taç giymesi693
Sonra gelenBilge Tong Erkin
Doğum637
Ölüm711
Eş(ler)iBilge Kağanın kardeşi
HanedanAje ailesi
DiniTengricilik

Bars Bek (Eski Türkçe : 𐰉𐰺𐰽:𐰋𐰏, Kyrgyz ; 637 - 710/711, Son Nehri[1][2][3] ) veya İnanç Alp Bilge,[4] Yenisey Kırgız Kağanlığının ilk kağanıydı.[4]

Saltanatı

Orhun ve Yenisey yazıtlarında yer alan küçük bilgi parçaları dışında Bars Bek'in erken hükümdarlığı hakkında hiçbir şey bilinmiyor.

Saltanatı sırasında İlteriş Kağan'ın küçük kızıyla evlenip Az ve Kırgız boylarını yöneten küçük kağan olarak atanıncaya kadar Göktürklere düşman olduğuna inanılıyordu.[1][2][5]

Takeshi Osawa'ya göre 7. yüzyılın sonlarında Bars Bek, Suoge ile Tang İmparatoru Zhongzong arasındaki görüşmelere aracılık etti.[6] Klyashtorny'ye göre, ittifak kurmak amacıyla Tibet İmparatorluğu'na Eren Ulug adlı bir büyükelçi gönderdi, ancak başarısız oldu.[7]

Adı

Sergei Klyashtorny'ye göre, Bars Bek'in meshedilmiş adı İnanç Alp Bilge idi ve Yenisey yazıtlarında bu şekilde anıldı.[8] Türk tarihçi Saadeddin Gömeç buna karşı çıktı.[9]

Ölümü

Üçlü ittifak haberi Tonyukuk'a ulaştıktan sonra önce Kırgızları ortadan kaldırmaya karar verdi. Kırgız topraklarına giden yollar yoğun kar nedeniyle kapandı ve onları bir rehber bulmaya zorladı. Önce Ak Termel'i (modern Ona - Abakan'ın bir kolu ) geçtiler. Ancak on gece bir çıkış yolu aradıktan sonra rehberleri kayboldu ve kapagan'ın emriyle idam edildi. Birkaç gün sonra Kırgız karargahına vardılar ve Bars Bek'e bir gece saldırısı düzenleyerek onu öldürdüler.[10] Abakan nehrinin sol tarafında, ölümünden sonra bir anıt dikildi.[11]

Yerine oğlu ve Bilge Kağan'ın yeğeni geçti.[12]

Mirası

Oş'taki Bars Bek Heykeli

2010 yılında Kırgız Cumhuriyeti Ulusal Bankası tarafından Bars Bek anısına bir hatıra parası basıldı[13] 2017 yılında Oş'ta Bars Bek'e bir anıt dikildi.[14]

Kaynakça

  1. ^ a b "The Bilge khagan's Memorial Complex". bitig.org. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  2. ^ a b "The Kultegin's Memorial Complex". bitig.org. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  3. ^ "Новая литература Кыргызстана". www.literatura.kg. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2022. 
  4. ^ a b Kırgız devlet geleneği ve Manas. İbrahimova, Salih., Rahmanov, Ergeşbay., Şimşek, Tuğba. İstanbul: Da Yayıncılık. 2003. ISBN 9756571446. OCLC 54950584.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ Khazaria in the Ninth and Tenth Centuries (İngilizce). BRILL. 7 Mayıs 2015. s. 65. ISBN 9789004294486.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  6. ^ "Jenissei-Kirghiz in the Early Eighth Century". Shihō (Japonca). The Toyoshi-Danwa-kai Hokkaido University. 28: 1-24. 1996.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ "Altyn-Kol (E-29)". bitig.org. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  8. ^ "Стелы Золотого озера (к датировке енисейских рунических памятников)" (PDF). Turcologica: 258. 1976. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  9. ^ Eski Türk Yazıtları. 1. İstanbul. 1936. ss. 35-39.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ "The Tonyukuk's Memorial Complex". bitig.org. 16 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 𐰾𐰇𐰭𐰏𐰤: 𐰲𐰑𐰢𐰕: 𐰴𐰣𐰃: 𐰾𐰇𐰾𐰃: 𐱅𐰼𐰠𐰢𐰾: 𐰾𐰇𐰭𐰾𐰓𐰢𐰕: 𐰽𐰨𐰑𐰢𐰕: 𐰴𐰣𐰃𐰤: 𐰇𐰠𐰼𐱅𐰢𐰕: 𐰴𐰍𐰣𐰴𐰀: (in Old Turkic script) / Their Khagan gathered the army. We fought them, killed their khagan. Kyrgyz people surrendered our Khagan. (English translation) 
  11. ^ "Altyn-Kol (E-28)". bitig.org. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  12. ^ Istorii︠a︡ eniseĭskikh kyrgyzov. Abakan: Izd-vo Khakasskogo gosudarstvennogo universiteta im. N.F. Katanova. 2000. s. 69. ISBN 5781001190. OCLC 47206450. 
  13. ^ "National Bank of the Kyrgyz Republic". www.nbkr.kg. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 
  14. ^ "В городе Ош предлагают перенести монументальную композицию Барсбек Каган". КАБАРЛАР - Всегда первый!. 27 Temmuz 2017. 25 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Uygur Kağanlığı</span> 8.-9. yüzyıllarda varlığını sürdürmüş bir Türk kağanlığı

Uygur Kağanlığı, 8.ve 9. yüzyılların ortaları arasında yaklaşık bir yüzyıl boyunca var olan bir Türk imparatorluğuydu. Çinliler tarafından Jiu Xing, dokuz Oğuz veya Dokuz Tuğluk olarak adlandırılan bir kabile konfederasyonuydu.

<span class="mw-page-title-main">Orhun Yazıtları</span> 8. yüzyıla tarihlenen Göktürk yazıtları

Orhun Yazıtları, Göktürk Yazıtları ya da Köktürk Yazıtları, Eski Türkçe (𐰆𐰺𐰴𐰣∶𐰖𐰔𐱃𐰞𐰺𐰃) olan, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile II. Köktürk Kağanlığı döneminde Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlardır. Birçok kişi ilk Türkçe yapıt olarak bilse de ilk Türkçe yapıt Çoyr Yazıtıdır. Orhun yazıtları Türkçenin tarihsel süreçteki gramer yapısı ve bu yapının değişimiyle ilgili bilgiler verdiği gibi Türklerin devlet anlayışı ile yönetimi, kültürel ögeleri, komşuları ile soydaşlarıyla olan ilişkileri ve sosyal yaşantısıyla ilgili önemli bilgiler içermektedir.

Kapgan Kağan ya da Kapağan Kağan, İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nın kağanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bilge Kağan</span> İkinci Göktürk Kağanlığının 4. Kağanı

Bilge Kağan Resmi unvan: "Tengriteg Тengride bolmuş Türk Bilge Kağan" :Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı İkinci Göktürk Kağanlığı'nın kağanlarındandır. Türk tarihinin en önemli figürlerinden biri olarak değerlendirilir.

<span class="mw-page-title-main">Kül Tigin</span> İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı’nı yöneten devlet başkanı

Kül Tigin veya Köl Tigin, d. 684 - ö. 27 Şubat 731), İkinci Doğu Göktürk Kağanlığı'nı ağabeyi Bilge Kağan ile birlikte yöneten devlet başkanıdır. Kül Tigin, devletin askerî kanadını yönetiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Yenisey</span> Moğolistandan gelen, Sibiryadan geçen ve Kuzey Kutbu Okyanusuna akan nehir

Yenisey Nehri Arktik Okyanusu'na boşalan en büyük nehir sistemidir. Angara (Ангара) ve Selenga kolları ile birlikte dünyanın en uzun beşinci akarsuyu olma özelliğini taşır.

<span class="mw-page-title-main">Kırgız Kağanlığı</span>

Kırgız Kağanlığı (Kırgızca: Улуу Кыргыз Дөөлөтү; Çince: 黠戛斯汗國 ya da Kırgız hanlığı, 840 yılında Ötüken ve çevresini ele geçirerek merkezi Asya'da kurulan Türk devleti. 840 yılında Uygurlar'ı yıkan Kırgızlar, Uygur topraklarının ele geçirerek, Kırgız Kağanlığını kurdular.

<span class="mw-page-title-main">Çoyr Yazıtı</span> 7. yüzyılda oluşturulmuş ilk Türk yazıtı

Çoyr Yazıtı, Çöyr Yazıtı ya da Çoyren Bengi Taşı, İkinci Göktürk Kağanlığı dönemi, 7. yüzyılda 6 dizelik bir bengi taş olarak dikilmiş şimdiye dek bulunan en eski Türk yazıtıdır. Moğolistan’ın Dornogovı aymağı (köy) Çöyr demiryolu istasyonundan 15 km kuzeydoğu yönünde, Urga-Kalgan yolunun doğusunda, Sansar-Ula dağının güney eteklerindeki kurgan yerinde 1928’den önce Jamtsarano Tseeveen ve Sendsüren tarafından bulunmuştur. 682-691 yılları arasına ait olduğu düşünülür. Kimi görüşlere göre Çoyr yazıtı, Türkler'e ait en eski metinler olarak kabul edilen Kül Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtlarından daha eski olup; Türkçenin tarihlendirilen en eski yazıtıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yollıg Tigin</span> İkinci Göktürk Kağanlığının 5. Kağanı

Yollıg Tigin ya da tahta oturduktan sonraki adıyla Ay Kağan, Türkçenin Tonyukuk'tan sonra bilinen ilk yazarı ve İkinci Göktürk Kağanlığı'nın 5. kağanıdır. Bir Göktürk hükümdarı olmasına rağmen Türkiye Türkçesinde "Ay Kağan" değil "Yollıg Tigin" olarak bilinir. Bunun nedeni henüz bir tigin (prens) iken yazdığı Göktürk Yazıtları'nda "Yollıg Tigin" adını kullanmasıdır. Tonyukuk Yazıtı ile birlikte Bilge Kağan ve Köl Tigin yazıtları; Türk siyasi tarihinin dayandırıldığı ilk Türkçe belgeler olduğu için, Yollıg Tigin; hükümdarlığından çok sanatçı yönüyle ön plana çıkmıştır.

Bolçu Muharebesi, 711'de Göktürk Kağanlığı ile Türgişler öncülüğündeki ittifak kuvvetleri arasında gerçekleşen muharebedir. Muharebe, kesin Göktürk zaferiyle sonuçlanmıştır.

Ur Çor Kağan, An͡gçı Kağan, Ay Çor veya Ur Beg, babası Külüg Bilge'nin kısa süreli saltanatından sonra 790'da Uygur Kağanlığı tahtına çıkan Uygur-Türk kağanı. 790-795 arasında Uygur Kağanlığı'nı yönetmiştir. Kağanlığı boyunca küçük yaşı nedeniyle devlete aygucı İl Ögesi Inançu Bilge hâkim olmuş, Ur Çor'u himayesine almıştır.

Taryat Yazıtları ya da Terhin Yazıtları, Moğolistan'ın Arhangay ilinin Doloon Mod bölgesindeki Terhin Irmağı'nın yakınlarında bulunan Orhun alfabesi ile yazılan Uygur yazıtlarıdır. Bu yazıt Uygur kağanı Bayan Çor Kağan tarafından sekizinci yüzyılın ortalarında taşa işletilmiştir.

<i>Ateşböceği</i> (dizi) Türk televizyon dizisi

Ateşböceği, Mia Yapım imzalı, 29 Haziran 2017 tarihinde Star TV'de yayımlanmaya başlayan, yönetmenliğini Barış Yöş'ün üstlendiği, başrollerini Seçkin Özdemir ve Nilay Deniz'in paylaştığı, aşk ve romantik komedi türündeki Türk televizyon dizisidir. Dizi, 25 Ekim 2017 tarihinde yayımlanan 17. bölümü ile final yaparak sona erdi.

<i>Dolunay</i> (dizi) Türk televizyon dizisi

Dolunay, No Dokuz Productions imzalı, 4 Temmuz 2017 tarihinde Star TV'de yayımlanmaya başlayan, yönetmenliğini Çağrı Bayrak'ın üstlendiği, başrollerini Can Yaman ve Özge Gürel'in paylaştığı romantik komedi türündeki Türk televizyon dizisidir. Yapımcılığını Yağmur Ünal üstlenmiştir. Dizi, 31 Aralık 2017 tarihinde yayımlanan 26. bölümü ile final yaparak sona ermiştir.

Göktürk adıyla da bilinen Türk Kağanlığı, Aşina ailesi yönetimindeydi. Bu ailenin kağanlık, yabguluk gibi üst görevler yapan üyeleri aşağıda gösterilmiştir. Renkli kutular kağanları gösterir. Buna göre;

Yangsu Tigin bir Göktürk prensi idi. Uzun süre Tarduş'un oğlu olduğu düşünüldü, ancak Takeshi Osawa, onun Mukan Kağan'ın oğlu ve Buyruk Kağan'ın babası olduğunu ortaya çıkardı.

Gish gallop, herhangi bir tartışmada tartışmayı yürüten kişinin argümanların tutarlılığına ve gücüne aldırış etmeksizin, birçok argüman sunarak rakibini retorik olarak alt etme girişimidir. Esas itibarıyla, kişinin argümanlarında nitelikten ziyade niceliğe bakılır. Bu terim 1994 yılında antropolog Eugenie Scott tarafından ortaya atılmıştır. Scott ortaya attığı bu terimin adını yaratılışçı Duane Gish''den esinlenerek koymuştur. Duane Gish evrimin bilimsel gerçekliği karşısında bu tekniği kullanmıştır. Bir kişinin, rakibinin ortaya atılan tüm argümanlara yanıt verememesini sağlamak amacıyla son derece hızlı konuştuğu yayılma adı verilen başka bir münazara yöntemine benzer.

<span class="mw-page-title-main">Drag king</span>

"Drag king"ler çoğunlukla erkeksi drag giysileri giyen ve bireysel veya grup rutininin bir parçası olarak erkek cinsiyet klişelerini kişileştiren kadın performans sanatçılarıdır. Tipik bir drag gösterisi, dans, oyunculuk, stand-up komedi ve şarkı söylemeyi, canlı veya önceden kaydedilmiş parçalarla dudak senkronizasyonunu içerebilir. Drag kralları genellikle abartılı bir şekilde maço erkek karakterler olarak oynarlar, inşaat işçileri ve rapçiler gibi marjinalleştirilmiş erkeklikleri tasvir ederler ya da Elvis Presley, Michael Jackson ve Tim McGraw gibi erkek ünlüleri taklit ederler.

The Watcher, Ryan Murphy ve Ian Brennan tarafından Netflix için yaratılan bir Amerikan gizem gerilim televizyon dizisidir. 13 Ekim 2022'de gösterime girdi. Reeves Wiedeman tarafından New York dergisinde yayınlanan "The Cut" için 2018 yılında kaleme alınan bir makaleye dayanmaktadır. Başlangıçta bir mini dizi olarak tasarlanmasına rağmen, Kasım 2022'de dizi ikinci sezon için yenilendi.

İlbilge Hatun, 8. yüzyılda yaşamış, Göktürk hatunu, İkinci Köktürk Kağanlığı'nın kurucusu İlteriş Kağan'ın eşi ve Kağanlığın dördüncü Kağanı olan Bilge Kağan'ın annesiydi. Bilge Kağan ve Kül Tigin'in onuruna dikilen Orhun Yazıtları'nda adı geçmektedir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.