İçeriğe atla

Büyük Şeytan

Büyük Şeytan (Farsça: شيطان بزرگ Şeytan-i Bozorg), İran'ın dış politika bildirilerinde bazen Amerika Birleşik Devletleri için kullanılan aşağılayıcı bir adlandırmadır. Bazen bu kelimeler aynı zamanda Birleşik Krallık hükûmeti için de kullanılmıştır. Bu terim, ilk olarak İran lideri Ruhullah Humeyni tarafından 5 Kasım 1979 tarihinde konuşmasında, emperyalizm ve dünya çapında yolsuzluklara destek vermekle suçlanan ABD'yi tanımlamak için kullanıldı.[1]

Le Figaro ve The Seattle Times gibi gazeteler birkaç kez bu adı Amerika Birleşik Devletleri için kullandı.[2]

Tarihçe

1979 İran devriminden sonra İran devleti, ABD ve İngiltere'yi İran'ın iç işlerine karışma konusunda uzun bir geçmişe sahip emperyalist ülkeler olarak gördü.

Büyük Şeytan, Carlos Latuff'un eseri

1907'de Rusya ve İngiltere arasında imzalanan bir İngiliz-Rus anlaşması sonucunda İran'ı etki alanlarına ayırıp İran'ın egemenliği göz ardı edildi. 1953 yılında, Soğuk Savaş sırasında, İngiliz istihbarat yetkilileri ve ABD başkanı Dwight D. Eisenhower, seçilmiş başbakan Muhammed Musaddık'ı devirmek için ortak bir operasyon planladılar.[3][4][5][6] Bu operasyon Ajax Operasyonu olarak biliniyordu. İlk başta askeri darbe başarısız oldu ve İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi ülkeden kaçtı.[7][8] Yaygın isyanlardan ve CIA ve İngiltere istihbarat servislerinin yardımlarıyla Musaddık yenildi ve Şah, Batı'nın petrol çıkarlarına destek sağlayarak ve komünist yayılma tehdidini sona erdirerek iktidara geri döndü. Askeri darbenin rehberi olan Fazlullah Zahidi başbakan oldu.

1965'te Humeyni, sürgüne gönderildi. 1970'lerin başında birçok İranlı Şah'ın hükûmetine karşı çıktı.[9] Nihayette Humeyni İran'a döndü ve 1979 İran devrimine öncülük etti. İran Devrimi sırasında göstericiler genellikle "Şah'a ölüm", "Bağımsızlık, Özgürlük, İslam Cumhuriyeti" ve "Amerika'ya ölüm" gibi sloganlar attılar.[10][11]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Khomeini, Ruhollah (5 Kasım 1979). American plots against Iran (Speech). Iranian Central Insurance Office Staff. Imam's Sahifeh. Kum. 22 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2017. In this revolution, the Great Satan is America that gathers around other devils blatantly…If we see the US, this great Satan, raising chain and bringing the devils together around him, it is because the US grip over our country and our resources curtailed. 
  2. ^ "بیخود نیست که به ما شیطان بزرگ می‌گویند". 14 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2022. 
  3. ^ Risen, James (16 Nisan 2000). "SECRETS OF HISTORY: The C.I.A. in Iran -- A special report. ; How a Plot Convulsed Iran in '53 (and in '79)". The New York Times. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016. 
  4. ^ Staff writer(s) (c. 1975). "The Battle for Iran (excerpt)". Central Intelligence Agency. 24 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. Complete secrecy about the operation that was known under the cryptonym of TPAJAX has been impossible to enforce...[T]he military coup that overthrew Mosadeq and his National Front cabinet was carried out under CIA direction as an act of U.S. foreign policy, conceived and approved at the highest levels of government. 
  5. ^ Wilber, Donald (March 1954). "CIA Clandestine Service History, "Overthrow of Premier Mossadeq of Iran, November 1952-August 1953," March 1954, by Dr. Donald Wilber" (PDF). 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. In early summer of 1953 Carroll was assigned the task of planning military aspects of TPAJAX. Several assumptions first had to be taken into account: A. Operation would be joint operation with SIS. 
  6. ^ Wilber, Donald (March 1954). "CIA Clandestine Service History, 'Overthrow of Premier Mossadeq of Iran, November 1952-August 1953,' March 1954, by Dr. Donald Wilber" (PDF). s. iv. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. An estimate entitled 'Factors Involved in the Overthrow of Mossadeq' was completed on 16 April 1953... In April it was determined that the CIA should conduct the envisioned operation jointly with the British Secret Intelligence Service (SIS). By the end of April, it was decided that CIA and SIS officers would draw up a plan… which would be submitted to CIA and SIS Headquarters, and to the Department of State and the Foreign Office for final approval. 
  7. ^ Risen, James (16 Nisan 2000). "Key Events in the 1953 Coup". The New York Times. 2 Eylül 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016. Aug. 16, 1953…The shah flees to Baghdad. 
  8. ^ Berry, Burton Y. (17 Ağustos 1953). "Telegram No. 343 The Ambassador in Iraq (Berry) to the Department of State". Office of the Historian of the U.S. Department of State. 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016. On the third day Mosadeq by some means had been alerted and had had the time to take successful countermeasures so that when the Colonel arrived at Mosadeq's house he was himself arrested...This morning the Shah left his Caspian Palace in a Beechcraft with a pilot, one Palace official and his Queen and landed in Baghdad at 10:15. He said that he thought that he should not stay here more than a few days, but would then go to Europe and he hoped eventually to America. He added he would be looking for work shortly as he has a large family and very small means outside of Iran. I tried to boost his morale by saying that I hoped that soon he would return to reign over his people for whom he had done so much, but he replied that Mosadeq was absolutely mad and insanely jealous, like a tiger who springs upon any living thing that it sees moving above him. Shah believes Mosadeq thinks he can form a partnership with the [Communist] Tudeh Party and then outwit it, but in so doing Mosadeq will become the Dr. [Edvard] Bene[š] of Iran. 
  9. ^ Staff writer(s) (May 1972). "Central Intelligence Agency\Directorate of Intelligence\Intelligence Report\Centers of Power in Iran". Source: Central Intelligence Agency, OCI Files, Job 79T00832A, Box 9, 46. Secret; No Foreign Dissem. Prepared in the Office of Current Intelligence and coordinated within CIA. 20 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016. [P]laying an essentially negative role at present... are the clergy, whose strength lies in the emotions of the Iranian masses and whose opposition to the Shah's government is nearly total...Detailed information on the clergy is not available. There are perhaps 100,000 clergymen ranging from the mullah, the lowest clerical post, to the mojtahed. 
  10. ^ Staff writer(s) (7 Aralık 2009). "How Iran's opposition inverts old slogans". BBC. 2 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2016. One of the big anti-Shah chants ended with the slogan "Death to Shah!"...A main revolutionary cry was: "Estaghlal, Azadi, Jomhuriye Eslami" (Eng: Independence, Freedom, Islamic Republic). 
  11. ^ Staff writer(s) (6 Kasım 1979). "IRAN LEADERS BACK U.S. EMBASSY SEIZURE; Khomeini's Son Tells Students All American Ties Should Be Cut". The New York Times. Teheran. Reuters. ss. A1, A12. Students Shout "Death to America!"…Tens of thousands of students surrounded the American Embassy compound today shouting anti-American slogans such as "Death to America!"... 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Nikolay Gogol</span> Ukrayna asıllı Rus roman ve oyun yazarı

Nikolay Vasilyeviç Gogol, Ukrayna asıllı Rus roman ve oyun yazarı. En çok tanınan eserleri Palto, Bir Delinin Hatıra Defteri ve Ölü Canlar’dır.

İslam peygamberleri, İslâm dininde Âdem ile başlayıp Muhammed ile son bulan ve peygamber oldukları kabul edilen dinî şahsiyetlere denir.

Ahmed Paşa Antlaşması, 10 Ocak 1732 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Safevîler arasında imzalanmış bir antlaşmadır. 1730-1732 Osmanlı-Safevî Savaşı'nı sona erdirmiştir.

Gizli İstihbarat Servisi veya yaygın adıyla MI6, Birleşik Krallık'ın dış istihbarat teşkilatıdır. Temel olarak, İngiltere'nin ulusal güvenliğini sağlamak için denizaşırı bilgilerin gizlice toplanması ve analizi ile görevlendirilmiştir. İngiliz iç istihbarat teşkilatı MI5 ile karıştırılmamalıdır. SIS, İngiliz istihbarat teşkilatlarının bir parçasıdır ve kurumun yöneticisi İngiltere Dışişleri Bakanlığı'na karşı sorumludur.

<span class="mw-page-title-main">Farslar</span> Çoğunlukla İranda yaşayan halk

Farslar, Persler veya Osmanlıcadaki tabirle Âcemler, çoğunlukla İran'da yaşayan İranî bir halktır.

<span class="mw-page-title-main">Ajax Operasyonu</span>

Ajax Operasyonu, Birleşik Krallık ve ABD tarafından, İran'ın demokratik olarak seçilen milliyetçi kabine ve başbakan Muhammed Musaddık'ı devirmek ve Pehlevi ailesini yeniden iktidara getirmek amacıyla düzenlenen örtülü harekâttır. Operasyon ayrıca ABD'nin barış zamanında yabancı bir hükûmeti devirmek için giriştiği ilk gizli eylemdi.

<span class="mw-page-title-main">Fars edebiyatı</span> İranın sözlü ve yazılı edebî birikimi

Fars edebiyatı, Farsça sözlü kompozisyonlardan ve yazılı metinlerden oluşan dünyanın en eski edebiyatlarından biridir. 2500 yıldan uzun bir dönemi kapsayan Fars edebiyatına ait kaynaklar bugünkü İran sınırlarının ötelerine, Orta Asya, Batı Asya, Anadolu, Hint alt kıtası, Mısır ve Balkanlar'a yayılmıştır. Gaznelilerin Orta ve Güney Asya'yı fethinden sonra Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Orta Asya'ya yayılmıştır. Yalnız İranlılar değil, Türk, Kafkas, Hint, Pakistanlı ve Slav şair ve yazarların Fars dilinde oluşturdukları eserler de Fars edebiyatı içinde sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Câbir bin Hayyân</span> Fars bilim gıbı

Ebû Mûsa Câbir bin Hayyân (Arapça: ابو موسی جابربن حیان, Latince: "Geber" ya da "Geberus"; , Batıda daha ziyâde Geber olarak tanınan, Abbâsîler döneminde yaşamış ve İslâmiyet'te fen bilimlerinin temelini atmış olan Farsî çok yönlü bir fen bilgini; simyacı, kimyacı ve eczacı; fizikçi, astronom ve astrolog; tıp ve fizik tedavi uzmanı; mühendis, coğrafyacı, filozof ve sûfi.

<span class="mw-page-title-main">Deistler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste tanınmış deistler listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Pan-İranizm</span>

Pan-İranizm / İranizm / İrancılık Osetler, Kürtler, Zazalar, Farslar, Tacikler, Paştunlar ve Beluciler dahil İranî halkların birleşmesini öneren irredantist siyasi düşüncedir.

<i>The World Factbook</i>

ISSN1553-8133The World Factbook Amerika Birleşik Devletleri Merkezi Haberalma Teşkilatı - CIA tarafından dünyada ülkeleri hakkında toplanan bilgilerin almanak stilinde yayımlandığı bir referans kaynak kitabıdır. Resmi basılmış versiyonuna Ulusal Teknik Bilgi Servisi ve Devlet Matbaası gibi kuruluşlardan ulaşılabileceği gibi Skyhorse Publishing gibi farklı özel matbaalardan da ulaşılabilmektedir. Factbook her hafta kısmi olarak olsa da güncellenen hali ile web sitesi olarak yayımlanmaktadır. Ayrıca bilgisayarda çevrimdışı çalışabilmek için yüklenebilecek şekilde de sunulmaktadır. Yayım, ABD tarafından diplomatik olarak tanınmış olan devletler dahil 267 entitinin demographisi, coğrafyası, iletişim yolları, hükûmet yapısı, ekonomisi ve askeri yapısı hakkında 2-3 sayfalık özet bilgiler vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">İzmit Katliamı</span> Yunanların bölgeden çekilirken şehri yağmalaması

İzmit katliamı 24 Haziran 1921 tarihinde meydana geldi ve İngiliz gazeteci Arnold Joseph Toynbee'nin tahminine göre 300'den fazla sivil Türk o gün öldürüldü. Toynbee olaydan kısa bir süre sonra şehri ziyaret etti ve olayları belgeledi. Olaylar Türk-Yunan Savaşı (1919-1922) sırasında Yunan kuvvetleri şehirden çekilirken meydana geldi ve şehir yağmalandı ve bir bölümü yandı. 29 Haziran 1921 günü İngiliz parlamentosu Yunan çekilmesini ve olası zulümleri tartıştı.

<span class="mw-page-title-main">Ali Rıza Pehlevi</span>

Ali Rıza Pehlevi İran Pehlevi Hanedanı üyesi olup Farah Pehlevi'nin oğludur. 1979 İran İslam Devrimi'nden sonra İran'ı terkederek ABD'ye yerleşti. 4 Ocak 2011'de kendini vurarak intihar etti.

İslam Fedaileri, İran'da güçlü siyasi eylemleri olan Şii köktendinci grup. Nevvab Safevi takma adlı ilahiyat öğrencisi tarafından 1946'da kurulan grup, 1989'dan bu yana kayıtlı bir siyasi partidir. Grup çeşitli siyasilere suikastlar düzenlediğinden ötürü terör örgütü olarak anılmıştır.

Azerilerin Ermenistan'dan sürgün edilmesi, 20. yüzyıl boyunca zorla yerinden etme ve etnik temizlik eylemi olarak gerçekleşmiştir. Ekim Devrimi öncesinde, Azeriler Erivan nüfusunun yüzde 43'ünü oluşturuyordu. Tatar nüfusu, 20. yüzyılda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti topraklarından ve daha sonra Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden birkaç kez zorla göç sürecine katıldı. Stalin'in politikaları altında, 1948'de Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nden yaklaşık 100.000 Azeri sınır dışı edildi. Onların evleri daha sonra Sovyetler Birliği'ne yurt dışından gelen Ermeni göçmenler tarafından işgal edildi.

<span class="mw-page-title-main">Şehla Riyahi</span> İranlı oyuncu ve film yönetmeni

Kudretü'z-Zaman Vefadost, daha bilinen adıyla Şehla Riyahi, İranlı kadın oyuncu ve film yönetmeni.

<span class="mw-page-title-main">Adolf Hitler'in dinî inancı</span>

Adolf Hitler'in dinî inancı tartışma konusu olmuştur. Tarihçiler Hitler'i Hristiyanlık karşıtı görüşlere sahip olarak görmüşler ve onu seküler bir teist olarak nitelendirmişlerdir. Albert Speer'e göre Hitler, Japon dinî inançlarının veya İslamın Almanlar için Hristiyanlıktan daha uygun bir din olacağına inanıyordu. Hitler, Hristiyanlığın yanı sıra ateizmi de eleştirdi.

God Rest You Merry, Gentlemen İngilizce geleneksel Noel şarkısı.

<span class="mw-page-title-main">Güney Azerbaycan Millî Uyanış Hareketi</span> Türkçü/Turancı organizasyon

Güney Azerbaycan Millî Uyanış Hareketi, İran Azerilerinin kendi kaderlerini tayin hakkı ve Aras Nehri'nin iki yakasında yaşayan Azerilerin birleşmesini savunan bir örgüttür.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.