İçeriğe atla

Büyük Çarpışma Hipotezi

Bir sanatçının iki ön-gezegenin çarpışma anını betimlemesi. Dünya ile Mars büyüklüğündeki bir gök cismi arasındaki böylesi bir çarpışma olasılıkla Ay'ı oluşturdu.
Hipotezin basit bir sunumu.

Büyük Çarpışma Hipotezi[1] (bazen kısaca Büyük Çarpışma veya Theia Çarpışması olarak da adlandırılır), Ay'ın yaklaşık 4,5 milyar yıl önce, Hadeen üst zamanında Erken Dünya ile Mars büyüklüğünde bir gezegenin çarpışması sonucu uzaya fırlayan kalıntıdan oluştuğunu öne sürer (Güneş Sistemi'nin oluşumundan yaklaşık 20 ila 100 milyon yıl sonra).[2] Dünya ile çarpışan gök cismi Ay tanrıçası Selene'nin annesi olan efsanevi Antik Yunan titanının adı olan Theia ile anılır. 2016 tarihli bir raporda yayınlanan Ay kayaçlarının incelemesi, çarpışmanın doğrudan gerçekleşmiş olabileceğini ve her iki gök cisminin bütünüyle karışmasına neden olabileceğini öne sürmektedir.[3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Notlar

  1. ^ Bakırcı, Çağrı Mert (9 Aralık 2016). "Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar..." Evrim Ağacı. 1 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2022. Ay'ın oluşumuna yönelik en çok kabul gören açıklama ise Büyük Çarpışma Hipotezi olarak bilinen bir açıklamadır. 
  2. ^ Angier, Natalie (7 Eylül 2014). "Revisiting the Moon". The New York Times. New York City. 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2022. 
  3. ^ Young (29 Ocak 2016). "Oxygen isotopic evidence for vigorous mixing during the Moon-forming giant impact". Science (İngilizce). Washington DC: American Association for the Advancement of Science. 351 (6272): 493-496. arXiv:1603.04536 $2. doi:10.1126/science.aad0525. ISSN 0036-8075. PMID 26823426. 

Konuyla ilgili yayınlar

Akademik makaleler 

Akademik olmayan kitaplar 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ay</span> Dünyanın doğal uydusu

Ay, Dünya'nın tek doğal uydusu ve Güneş Sistemi içindeki beşinci büyük doğal uydudur. Dünya ile Ay arasında ortalama merkezden merkeze uzaklık 384.403 km, yani Dünya'nın çapının yaklaşık otuz katı kadardır. Jeofiziksel açıdan Ay, gezegen kütleli gök cismi veya uydu gezegendir. Kütlesi, Dünya'nın kütlesinin %1,2'si ve çapı 3.474 km (2.159 mi) ile Dünya'nın yaklaşık dörtte biri kadardır. Yüzeyinde kütleçekim etkisi yerçekiminin yaklaşık %17'sidir. Ay, Dünya'nın yörüngesinde bir turunu 27 gün 7 saatte tamamlar. Dünya, Ay ve Güneş geometrisinde görülen periyodik değişimler sonucunda her 29,5 günde tekrar eden Ay'ın evreleri oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'nın yerkabuğu</span> Dünyanın dış tabakası

Yer kabuğu, taş küre veya litosfer, Yerküre'nin en dış kısmında bulunan yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Charon (uydu)</span> Küçük gezegen Plütonun en büyük doğal uydusu

Charon, cüce gezegen Plüton'un bilinen beş doğal uydusunun en büyüğüdür. Ortalama yarıçapı 606 km (377 mi) olan Charon, Plüton, Eris, Haumea, Makemake ve Gonggong'dan sonra bilinen altıncı büyük Neptün ötesi cisimdir. 1978 yılında James Christy tarafından Washington, DC'deki Amerika Birleşik Devletleri Deniz Gözlemevi'nin Flagstaff İstasyonu'nda (NOFS) çekilen fotoğraf plakaları kullanılarak keşfedildi. Plüton'un diğer uyduları Nix ve Hydra'nın 2005 yılında, Kerberos'un 2011 yılında ve Styx'in ise 2012 yılında keşfinden sonra (134340) Pluto I olarak da tanımlanmaktadır.

Prekambriyen, yerküre tarihinin mevcut Fanerozoyik Üst Zaman'dan önce gelen en eski bölümüdür. Prekambriyen, Fanerozoyik Üst Zaman'ın ilk dönemi olan Kambriyen'den önce geldiği için bu şekilde adlandırılmıştır. Kambriyen adlandırması ise bu çağa ait kayaçların ilk incelendiği yer olan Galler'in Latince ismi Cambria'dan gelmektedir. Prekambriyen, yerkürenin jeolojik zamanının %88'ini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kerberos (uydu)</span> Plütonun uydusu ve dört uydudan biridir

Kerberos, en uzun ekseninde yaklaşık 19 kilometre boyunda olan Plüton'un küçük bir doğal uydusudur. Plüton'un keşfedilen dördüncü doğal uydusuydu ve varlığı 20 Temmuz 2011'de ilan edildi. Temmuz 2015'te New Horizons uzay aracı tarafından Plüton ve diğer dört uydusuyla birlikte görüntülendi. Kerberos'un New Horizons görevinde elde edilen ilk görüntüsü 22 Ekim 2015'te kamuoyuna açıklandı.

<span class="mw-page-title-main">Çarpma olayları</span>

Çarpma olayları veya kozmik çarpışma, büyük bir gök taşının, asteroit, kuyruklu yıldız ya da diğer astronomik nesnelerin, Dünya'ya veya başka bir gezegene çarpması olayı olarak tanımlanır. Yazılı tarih boyunca, bazıları ölümlere, yaralanmalara, maddi hasarlara veya diğer önemli bölgesel sonuçlara yol açan, yüzlerce küçük çarpma olayının olduğu kayıtlarda bildirilmiştir. Okyanus veya denizde oluşan bir çarpma olayı, hem denizde hem de kıyı şeridi boyunca yıkımlara yol açan dev tsunami dalgalarına yol açabilirler.

Dünyadaki yaşamın evrimsel tarihi, fosil ya da günümüz yaşayan canlı organizmaların evrildiği süreçlerin izlerini takip eder. Yaşamın evrimsel tarihi, yeryüzünde yaşamın kökeninden, günümüzden yaklaşık 4,5 milyar yıl önceki bir tarihten, günümüze kadar uzanmaktadır. Günümüz tüm canlı türleri arasındaki benzerlikler, bilinen tüm canlı türlerin, evrim süreçleri içinde giderek birbirlerinden ayrıldığı ortak bir ataya sahip olduklarına işaret etmektedir.

Yaşamın evrimsel tarihi kronolojisi, gezegenimiz Dünya'daki yaşamın gelişmesini ve önemli başlıca olayları özetlemektedir. Daha ayrıntılı bir açıklama için Yerküre tarihi ve Jeolojik devir maddelerine bakınız. Bu makalede verilen tarihler bilimsel kanıta dayalı tahminlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Doğal uydu</span> bir gezegenin yörüngesinde dönen gök cismi

Doğal uydu, en yaygın kullanımıyla, bir gezegenin, cüce gezegenin veya küçük bir Güneş Sistemi cisminin yörüngesinde dönen astronomik bir cisimdir.

<span class="mw-page-title-main">Selenoloji</span> ayın fiziksel özelliklerinin bilimsel çalışması

Selenoloji ya da aybilim, Ay'ı inceleyen bilim dalına denir. Ay'ın yapısı, Dünya'nınkinden apayrıdır. Ay'ın hatırı sayılır bir atmosferi olmadığından hava durumu ve dolayısıyla ondan kaynaklanacak bir erozyon görülmez; Ay'ın levha tektoniği yoktur ve kütleçekimi, Dünya'nınkinden azdır. Küçük boyutlarından dolayı daha çabuk soğumuştur. Yüzeyinin karmaşık morfolojisi farklı süreçlerin kombinasyonuyla, bilhassa çarpma kraterleri ve volkanizmayla meydana gelmiştir. Ay farklılaşmış bir cisim olup kabuk, manto ve çekirdekten meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Luna 25</span>

Luna 25, Roskosmos tarafından planlanan bir Ay'a iniş görevidir. Aracın Ay'ın güney yarımküresindeki Boguslavsky kraterine inmesi planlanmaktadır. 1970'lerdeki Sovyet Luna programının sürekliliğini vurgulamak için adı Luna-Glob lander'dan Luna 25 olarak yeniden adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 3</span>

Chang'e 3, Çin Ulusal Uzay İdaresi tarafından geliştirilen bir Ay uzay sondasıdır. Çin Ay Keşif Programı'nın ikinci aşamasının bir parçası olup bir robotik iniş aracı ve Yutu (玉兔) Ay keşif aracını içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Chang'e 4</span>

Chang'e 4 ilk defa Ay'ın Uzak Tarafı'na yumuşak iniş yapan Çin Ay Keşif Programı görevi. Robotik iniş takımı ve keşif aracı 7 Aralık 2018'de fırlatıldı. 3 Ocak 2019'da Ay'a iniş yaptı.

Robin M. Canup Amerikalı bir astrofizikçidir. Ana araştırma alanı gezegenlerin ve uyduların kökenleri ile ilgilidir. 2003 yılında Canup, Harold C. Urey Ödülü'ne layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">Pinnipedimorpha</span>

Pinnipedimorpha, Phoca ve Enaliarctos'un son ortak atasını ve bu atasal taksonun tüm torunlarını içerecek şekilde tanımlanan arctoid etçillerin bir kök kladıdır. Bilim insanları, ya ayılarla ya da musteloidlerle daha yakından ilişkili olduklarından, hangi arktoid etobur soyunun pinnipedimorflara en yakın akraba olduğu konusunda hala tartışıyorlar.

<span class="mw-page-title-main">Ay'ın uzak yüzü</span>

Ay'ın uzak yüzü', Ay'ın yörüngesindeki eşzamanlı dönüş nedeniyle her zaman Dünya'dan uzağa bakan yarımküresidir. Yakın yüzü karşılaştırıldığında, uzak yüzünün arazisi çok sayıda çarpma krateri ve nispeten az sayıda düz ve karanlık ay denizleri ile engebelidir, bu da Güneş Sistemi'ndeki Merkür ve Callisto gibi diğer çorak yerlere daha yakın bir görünüm vermektedir. Güney Kutbu-Aitken Havzası olan Güneş Sistemi'ndeki en büyük kraterlerden birine sahiptir. Yarımküre bazen "Ay'ın karanlık yüzü" olarak adlandırılır, burada "karanlık", "güneş ışığından yoksun" yerine "bilinmeyen" anlamına gelmektedir. Ay'ın her iki tarafı iki hafta güneş ışığı alırken, karşı taraf iki hafta gece yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ay'ın kökeni</span>

Ay'ın kökeni, genellikle Mars büyüklüğündeki bir cismin Dünya'ya çarpmasıyla oluşan yığılma diskinin birikerek bir doğal uydu olan Ay'ı meydana getirmesine dayanır. Ancak bu büyük çarpışma hipotezinin birkaç farklı çeşidi olup Ay'ın kökenine dair çarpışma hipotezine alternatif açıklamalar da bulunur. Ay'ın kökenine dair araştırmalar devam etmektedir. Önerilen diğer senaryolar arasında yakalanmış gök cismi, fisyon, birlikte oluşma, gezegencik çarpışmaları ve diğer çarpışma teorileri yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Prebiyotik atmosfer</span>

Prebiyotik atmosfer, günümüzün yaşamsal, oksijen açısından zengin üçüncü atmosferinden önce, Dünya'nın oluşumu sırasındaki ilk atmosferinden sonra gelen, Dünya'nın ikinci atmosferidir. Dünya'nın yaklaşık 4,5 milyar yıl önce oluşumu sırasında, ön gezegenler birçok kez çarpışmakta ve birleşmekteydi. Bu dönemden sonra, Dünya'da bir magma okyanusunun bulunduğu, atmosferin çoğunlukla buhardan oluştuğu ve yüzey sıcaklıklarının 7.726,85 °C'ye ulaştığı <100 milyon yıllık bir dönem başladı. Daha sonra Dünya'nın yüzeyi soğudu ve atmosfer dengelenerek prebiyotik atmosferi oluşturdu. Bu zaman dilimindeki çevresel koşullar, günümüzden oldukça farklıydı: Güneş genel olarak ~%30 daha sönüktü ancak morötesi ve x-ışını dalga boylarında daha parlaktı, sıvı bir okyanus vardı, kıtaların var olup olmadığı bilinmemekle birlikte okyanus adalarının varlığı olasıydı, Dünya'nın iç kimyası farklıydı ve Dünya yüzeyine çarpan gök cismi daha çoktu.

Bedout veya daha spesifik olarak Bedout High, yaklaşık 250 kilometre (160 mi) Canning'de Avustralya'nın kuzeybatı kıyısının 250 km ötesinde bulunan ve Roebuck havzalarını örten jeolojik ve jeofiziksel bir yapıdır. Deniz tabanı topoğrafyasından belli olmamakla birlikte yaklaşık 30 kilometre (19 mi) çapında, şeklen kabaca dairesel bir alandır. Eski kayaların 4 kilometre (2,5 mi) kadar yükseltildiği bölgede yüzeye doğru uzanır ve 250 kilometre (160 mi) çapında, çok büyük, gömülü bir çarpma kraterinin merkezi olabilir. Bedout High, 1970'lerde ve 1980'lerde iki petrol sondaj platformu sondaj yaptı. Adını, yakındaki Bedout Adası'ndan alır.

<span class="mw-page-title-main">Dünya'daki çarpma kraterlerinin listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Dünya üzerindeki çarpma yapılarının aşağıdaki listesi, 2018 itibarıyla Earth Impact Database'de kayıtlı 190 doğrulanmış kraterden bir seçkiyi içermektedir. Listelerin yönetilebilirliğini korumak için, belirli bir zaman dilimindeki sadece en büyük çarpma yapıları dahil edilmiştir. Farklı kıtalar için alfabetik listeler aşağıdaki Kıtalara göre çarpma yapıları bölümünde bulunabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.