İçeriğe atla

Bürokratik kolektivizm

Bürokratik kolektivizm bir sınıf teorisidir. Bazı Troçkistler tarafından Josef Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği'nin ve Orta ve Doğu Avrupa'daki ve Kuzey Kore gibi benzer devletlerin doğasını tanımlamak için kullanılmaktadır.

Teori

Bürokratik kolektivist bir devlet üretim araçlarına sahipken, artı değer ya da kar işçi sınıfı yerine seçkin bir parti bürokrasisi (nomenklatura) arasında pay edilir. Ayrıca, en önemlisi, ekonomiyi ve devleti kontrol eden işçiler ya da genel olarak halk değil sadece bürokrasidir. Dolayısıyla sistem gerçek anlamda sosyalist değildir, ancak kapitalist de sayılmaz.[1] Troçkist teoride işçileri yeni mekanizmalar aracılığıyla sömüren yeni bir sınıflı toplum biçimidir. Yvan Craipeau gibi bu görüşü savunan teorisyenler, bürokratik kolektivizmin kapitalizmin ötesinde bir ilerlemeyi temsil etmediğine, yani işçi devleti olmaya kapitalist bir devletten daha yakın olmadığına ve önemli ölçüde daha az verimli olduğuna inanmaktadır. Hatta bazı sosyal demokratlar, sosyal demokrat kapitalizm gibi belirli kapitalizm türlerinin bürokratik kolektivist bir toplumdan daha ilerici olduğuna inanmaktadır.

George Orwell'in ünlü romanı Bin Dokuz Yüz Seksen Dört, kurgusal bir "oligarşik kolektivizm" toplumunu anlatmaktadır. Orwell , Bin Dokuz Yüz Seksen Dört'ü yazmadan önce Burnham'ın Yönetim Devrimi'ni incelemiş olduğundan James Burnham'ın çalışmalarına da aşinaydı. Oligarşik kolektivizm, Büyük Birader ve İç Parti'nin, devrimci kökenleri nedeniyle kendisini "İngiliz sosyalizmi" olarak tanıtan, ancak daha sonra yalnızca Parti'nin tam hakimiyetiyle ilgilenen hiyerarşik bir toplum örgütlenmesinin çekirdeğini oluşturduğu bürokratik kolektivizmin kurgulanmış bir kavramsallaştırması olarak okunmaktadır.

Bu fikir, savaş sonrası dönemde kapitalizmi korumak ve dağılmasını önlemek için kurulması gereken bir rejim olarak Doğu Bloku dışındaki Batılı ülkelere de uygulanmıştır. Bürokratik kolektivizmin bu farklı biçiminin, ekonomideki çelişkilerin genel bir erimeye dönüşmesini engellemek için işçi sendikaları, şirketler ve devlet kurumları gibi toplumun çeşitli kesimlerini bütünleştirmesi beklenmektedir. Bu biçimin, işçileri kapitalist ilişkiler kapsamındaki bir hükûmet ağı halinde örgütleyen refah devletinde somutlaştığı varsayılmaktadır.

"Bürokratik kolektivizm" ilk olarak Birinci Dünya Savaşı'ndan kısa bir süre önce İngiltere'de ortaya çıkan ve gelecekteki olası bir toplumsal örgütlenmeye ilişkin bir teoriyi tanımlamak için kullanılan bir terimdi. Savaştan, Rus Devrimi'nden ve Joseph Stalin'in Sovyetler Birliği'nde iktidara gelmesinden sonra, Hugo Urbahns ve Lucien Laurat Sovyet devletinin doğasını benzer bir şekilde eleştirmeye başlamıştır.

Bu teori Troçkizm içinde ilk kez Fransa'da Craipeau civarındaki küçük bir grup tarafından ele alınmıştır. Aynı zamanda Sovyet, Alman ve İtalyan bürokrasilerinin ilerici olduğuna inanan ve "kendisini devletin efendisi yapma cesaretine sahip olan sınıfı" kutlayan Bruno Rizzi tarafından da ele alınmıştır. Lev Troçki 1930'ların sonlarında Rizzi'yle tartışmaktaydı. Troçki, Sovyetler Birliği'nin yozlaşmış bir işçi devleti olduğu ve yeni bir işçi siyasi devrimi gerçekleşmezse, bürokratik kolektivizm gibi yeni bir toplumsal biçime geçebileceği görüşünü savunuyordu. Ancak Troçki, saf bir bürokratik kolektivizm durumuna herhangi bir zamanda ulaşılacağından şüpheliydi; Sovyetler Birliği'ni sosyalizme döndürecek bir proleter devrimin yokluğunda, bunun yerine kapsamlı bir karşı devrimin ulusu kapitalizme döndüreceğine inanıyordu.

Amerika Birleşik Devletleri'nde Max Shachtman liderliğindeki İşçi Partisi (daha sonra Bağımsız Sosyalist Birlik olmuştur) Dördüncü Enternasyonal'den ayrıldıktan kısa bir süre sonra bürokratik kolektivizm teorisini benimsedi ve geliştirdi. Sonuç olarak, genellikle Sol Shachtmanizm ve Üçüncü Kamp ile ilişkilendirilmektedir. James Burnham ve Joseph Carter tarafından geliştirilen versiyonu Craipeau'nunkiyle pek çok ortak noktaya sahipken, Rizzi'ninkiyle çok az ortak noktaya sahip olmuştur.

Eleştiri

1948'de Tony Cliff, bürokratik kolektivizmin eleştirisini yapmanın zor olduğunu, çünkü Shachtman gibi yazarların teorinin gelişmiş bir açıklamasını asla yayınlamadıklarını ileri sürmüştür. Bürokratik kolektivizm teorisinin teorik yoksulluğunun tesadüfi olmadığını ileri sürmüş ve teorinin yalnızca negatif; boş, soyut ve dolayısıyla keyfi olduğunu göstermeye çalışmıştır. Cliff, Stalinizm altında Sovyetler Birliği'nin doğasını daha doğru tanımlayan alternatif bir teori olarak devlet kapitalizmini ileri sürmüştür [2]

1979 tarihli bir Monthly Review makalesinde Ernest Mandel, Sovyet bürokrasisinin yeni bir sınıf olduğu hipotezinin, Sovyet ekonomisi ve toplumunun son elli yıldaki gerçek gelişimi ve gerçek çelişkilerinin ciddi bir analizine karşılık gelmediğini savunmuştur. Çıkar çatışmasının, kapitalizmden sosyalizme geçiş sürecindeki bir toplumda bürokrasiyi kansere dönüştürdüğünü ileri sürmektedir. Buna göre bürokratik yönetim, giderek daha fazla israf yapmakla kalmıyor, aynı zamanda toplumsallaştırılmış mülkiyete dayalı planlı ekonomi sisteminin etkin bir şekilde işlemesine de engel oluyordu. Mandel, bu yadsınamaz gerçeğin, bürokrasinin yönetici sınıf olarak nitelendirilmesiyle ve SSCB'nin "hareket yasaları" hiçbir zaman belirlenmemiş yeni bir "sömürücü üretim tarzı " olarak nitelendirilmesiyle bağdaşmadığı sonucuna varmıştır.[3]

İlgili bir kavram da sosyolog Michael Kennedy'nin "Komünist yönetimli devlet sosyalizmi" olarak adlandırdığı "komuta idaresi" sistemidir.[4] Güney Afrika Komünist Partisi'nin merhum lideri Joe Slovo, Has Socialism Failed (Sosyalizm Başarısız Oldu mu) adlı kitabında, bir partinin "idari komutaya" sahip olmasıyla ilgili sorunlara değinmiş ve "apartheid sonrası devlet iktidarı, doğrudan ya da dolaylı olarak bir partinin idari komutasına değil, açıkça halkın seçilmiş temsilcilerine ait olmalıdır" demiştir.[5]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Ernest E. Haberkern and Arthur Lipow, editors, Neither Capitalism nor Socialism, Humanities Press, Atlantic Highlands, 1996.
  2. ^ Cliff, Tony (1948). "The theory of bureaucratic collectivism: A critique". 16 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2011. 
  3. ^ Mandel, Ernest (1979). "Why The Soviet Bureaucracy is not a New Ruling Class". Monthly Review. doi:10.14452/MR-031-03-1979-07_6. 2 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2011. 
  4. ^ Kennedy, M. D. (1991). Professionals, power, and Solidarity in Poland: A critical sociology of Soviet-type society. Cambridge, UK; New York, NY, Cambridge University Press.
  5. ^ Slovo, J. (1990). Has socialism failed? London, UK, Inkululeko Publications; Imported Publications Available at: https://www.sacp.org.za/docs/history/failed.html 16 Kasım 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Komünizm</span> Bütün malların ortaklaşa kullanıldığı ve özel mülkiyetin olmadığı toplum sistemini hedefleyen ideoloji

Komünizm ; üretim araçlarının ortak mülkiyeti üzerine kurulu sınıfsız, parasız ve devletsiz bir toplumsal düzen ve bu düzenin kurulmasını amaçlayan toplumsal, siyasi ve ekonomik bir ideoloji ve harekettir. Sadece üretim araçlarının ortak kullanımına dayanan sosyalizm ile tam olarak aynı anlama gelmemesine rağmen hatalı bir biçimde eş anlamlı olarak da kullanılabilmektedir. 20. yüzyılın başından beri dünya siyasetindeki büyük güçlerden biri olarak modern komünizm, genellikle Karl Marx'ın ve Friedrich Engels’in kaleme aldığı Komünist Parti Manifestosu ile birlikte anılır. Buna göre özel mülkiyete dayalı kapitalist toplumun yerine meta üretiminin son bulduğu komünist toplum gerçektir. Komünizmin temelinde yatan sebep, sınıfsız, ortak mülkiyete dayalı bir toplumun kurulması isteğidir. Sınıfsız toplumlarda en genel anlamıyla tüm bireylerin eşit olması fikri karşıt görüşlüler tarafından "ütopya" olarak görülür ve zorla yaşanmaya çalışılırsa kaosa yol açacağı iddia edilir. Paris Komünü, komünist sistem yaşayabilmiş ilk topluluktur. Bunun dışında Mahnovist hareket öncülüğünde Ukrayna ve İspanya iç savaşı sırasında yaklaşık dört yıl süren anarko-komünist hareketle şekillenen toprakların kolektifleştirilmesi esasına dayalı olarak komünist topluluklar da kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Marksizm</span> Alman filozof Marxın düşüncelerine dayanan devrimci sosyalist akım

Marksizm, özgün bir siyasal felsefe akımı, tarihin diyalektik materyalist bir yorumuna dayanan ekonomik ve toplumsal bir dünya görüşü, kapitalizmin Marksist açıdan çözümlenmesi, bir toplumsal değişim teorisi, Karl Marx'ın ve Friedrich Engels'in çalışmalarından çıkarılan, insanın özgürleşmesiyle ilgili bir düşünce sistemidir.

Sosyalizm, sosyal ve ekonomik olarak toplumsal refahın, katılımcı bir demokrasiyle gerçekleşeceğini ve üretim araçlarının hakimiyetinin topluma ait olduğunu savunan, işçi sınıfının yönetime katılmalarına ağırlık veren, özel üretim yerine kamu bazlı üretimi destekleyen, telkin ve propagandalarını eğitim, tarım ve vergi reformları üzerinde yoğunlaştıran ekonomik ve siyasi bir teoridir. Siyasi yelpazede ve dünyanın çoğu ülkesinde sosyalizm, standart sol ideoloji olarak kabul edilir. Sosyalizm türleri, kaynak tahsisinde piyasaların ve planlamanın rolüne ve kuruluşlardaki yönetim yapısına göre değişir.

Leninizm veya Lenincilik, Marksizm üzerine kurulmuş siyâsî ve iktisâdî bir teoridir.

Troçkizm, Marksizm'in Troçki'nin bakış açısıyla yorumlanmasıdır. Aynı zamanda 1917 Ekim Devrimi'nden sonra ortaya çıkmış bir ayrımı ifade eder. Sovyetler Birliği'nde "sol muhalefet" olarak örgütlenmiş, Troçki'nin kurduğu 4. Enternasyonal'le başlayarak günümüze kadar gelmiştir.

Demokratik sosyalizm, sosyalist piyasa ekonomisi içinde ekonomik demokrasi, işyeri demokrasisi ve işçilerin öz yönetimine veya alternatif bir merkeziyetçi planlı sosyalist ekonomi biçimine özel bir vurgu yaparak, siyasi demokrasiyi ve bir tür sosyal sermayeli ekonomiyi destekleyen solcu bir siyaset felsefesidir. Demokratik sosyalistler, kapitalizmin doğası gereği özgürlük, eşitlik ve dayanışma değerleriyle bağdaşmadığını ve bu ideallerin ancak sosyalist bir toplumun gerçekleştirilmesiyle elde edilebileceğini savunuyorlar. Çoğu demokratik sosyalist, sosyalizme kademeli bir geçiş arayışında olsa da, demokratik sosyalizm, sosyalizmi kurmanın aracı olarak devrimci veya reformist siyaseti destekleyebilir. Demokratik sosyalizm, 20. yüzyılda Sovyetler Birliği'nde ve diğer ülkelerde tek parti devletine doğru gerilemeye karşı çıkan sosyalistler tarafından popülerleştirildi.

<span class="mw-page-title-main">Stalinizm</span> Marksist-Leninist ideolojinin teori ve pratiği

Stalinizm veya Stalincilik, Marksist-Leninist ideolojinin 1928-1953 yılları arasında Sovyetler Birliği’ni yöneten Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri Josef Stalin’in uyguladığı siyasi sistemde kullanılan teori ve pratiğine verilen addır.

<span class="mw-page-title-main">Proletarya diktatörlüğü</span> Kapitalizmle Komünizm arasında uzanan geçiş döneminin siyasal biçimi

Proletarya diktatörlüğü, Marksizmdeki tarihsel ve siyasalproleter düşünceye göre, kapitalizmle komünizm arasında uzanan geçiş döneminin siyasal biçimini ifade eder. Sosyalizm dönemi, komünizme yani sınıfsız topluma geçiş dönemi olması itibarıyla proletarya diktatörlüğü dönemidir. Proletarya diktatörlüğü kavramı Marksist devlet anlayışına ve Marksist sınıf teorisine bağlı kesin bir önermedir. Marksizme göre, bu dönem zorunlu bir tarihsel dönemdir. Bu dönemde proletarya sınıf olarak iktidarı elinde bulundurur ve dünya sosyalizmine geçildiği durumda adım adım sönümlenerek sınıfsız topluma geçişi sağlar. Yani sanıldığının aksine proletarya diktatörlüğü sönümlenmez sosyalizm sönümlenerek komünizm yani sınıfsız sömürüsüz dünyaya geçiş yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Dördüncü Enternasyonal</span> Uluslararası Komünist Birlik

Dördüncü Enternasyonal, kapitalizme ve stalinizme karşı Troçki önderliğinde kurulmuş olan uluslararası örgüt. Öncülleri Sol Muhalefet ve Uluslararası Komünist Birlik'tir. Troçki ölümünden önce Dördüncü Enternasyonal'in zaferinin kesin olduğunu söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bürokrasi</span> devlet kurumlarında çalışan üst düzey yöneticiler topluluğu

Bürokrasi, bir toplumda tabandan yukarıya çıktıkça daralan bir yapı içinde örgütlenmiş olan; kişisel olmayan genel kurallar ve işleyiş ilkelerine göre çalışan sistem ve kurallar grubudur. Amacı resmî olarak idari işlevlerle olsa da uygulamada yorumlamalar nedeniyle bazen resmî olmayan etkilere açık olabilmektedir. Kavram olarak özellikle politika ve sosyoloji alanlarında tartışmalara yol açmıştır. Bunlardan en önemlilerinden biri Max Weber'in öne sürdüğü hiyerarşi ve ideoloji içerikli çalışmadır. Günümüzde yaygın olan bürokratik sistemlere örnek olarak devlet, silahlı kuvvetler, hastaneler, bakanlıklar, okullar ve büyük şirketler verilebilir.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist revizyonizm</span> Sosyalist revizyonizm, Marksist hareketin içinde revizyonizm sözcüğü, önemli Marksist öncüllerin çeşitli fikirlerinin, ilkelerinin ve teorilerinin revizyondan geçmesi gerektiğine inanan bir düşünce tarzıdır.

Sosyalist revizyonizm, Marksist hareketin içinde revizyonizm sözcüğü, önemli Marksist öncüllerin çeşitli fikirlerinin, ilkelerinin ve teorilerinin genellikle burjuvazi sınıfı ile birlik olma benzeri değişiklikler içeren bir revizyondan geçmesi gerektiğine inanan bir düşünce tarzıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sol komünizm</span> Siyasi fikir

Komünist sol olarak da bilinen sol komünizm, Komünist Enternasyonal'in sol kanadını teşkil eden ve Komünist Enternasyonal'den 1920'lerden ayrılmış akımlardan gelen siyasi geleneğin ismidir. Komünist Enternasyonal'in dünyanın pek çok yerindeki partilerinde, oportünizme karşı, devrimci görüşleri savunan sol kanatlar gelişmiş olsa da, bu akımlar en net biçimde Almanya-Hollanda komünist solu ve İtalyan komünist solu tarafından ifade edilmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Marksizm-Leninizm</span> İdeoloji

Marksizm-Leninizm, adını Karl Marx ve Vladimir Lenin'den alan, 1920'li yıllarda komünist partiler arasında popülerlik kazanan ideolojik akım. Marksizm-Leninizm; Marx, Engels ve Lenin'in ortaya koyduğu temel öğretilere bağlı kalarak, değişen koşullara ve çağın gereklerine uygun bir biçimde sosyalist sistemde yeniden uygulanmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tek ülkede sosyalizm</span>

Tek ülkede sosyalizm, 1924 yılında Josef Stalin tarafından ortaya konulan, ertesi yıl Nikolay Buharin tarafından geliştirilen ve son olarak Stalin tarafından devlet politikası olarak benimsenen bir kuramdır.

Liberteryen sosyalizm veya özgürlükçü sosyalizm, güdümsüz, ekonomik ya da toplumsal katmansız, birey özgürlüğüne ve eşitliğine dayalı, her tür bilgiye erişmede ve kullanmada fırsat eşitliği sağlayan, anarşist özelliklere sahip bir sosyalizm anlayışıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği siyaseti</span>

Sovyetler Birliği'nin siyasi sistemi, Anayasa'nın izin verdiği tek parti olan Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin (SBKP) öncü rolü ile karakterize edilen tek partili sosyalist cumhuriyet çerçevesindedir

Troçkist siyaset teorisinde, deforme olmuş işçi devletleri, kapitalist sınıfın devrildiği, ekonominin büyük ölçüde devlete ait olduğu ve planlandığı devletlerdir, ancak iç demokrasi ya da endüstride işçi kontrolü yoktur. Deforme olmuş bir işçi devletinde işçi sınıfı, Rus Devrimi'nden kısa bir süre sonra Rusya'da olduğu gibi hiçbir zaman siyasi iktidarda bulunmadı. Bu devletler, siyasi ve ekonomik yapıları yukarıdan dayatıldığı ve devrimci işçi sınıfı örgütleri ezildiği için deforme olmuş olarak kabul edilir. Dejenere olmuş bir işçi devleti gibi, deforme olmuş bir işçi devletinin sosyalizme geçiş yapan bir devlet olduğu söylenemez.

Demokrasi ve Totalitarizm (1968), Fransız filozof ve siyaset bilimci Raymond Aron'un bir kitabıdır. Kitap, Sovyetler Birliği'nin siyasi sistemini ve Batı'daki demokratik ülkelerin siyasi sistemlerini karşılaştırmaktadır.

Aşamalı devrim teorisi veya aşamacılık, Çarlık Rusyası gibi az gelişmiş ülkelerin, sosyalist rejime geçmeden önce ilk olarak burjuva devrimi ile Kapitalist üretim biçimine geçerek ardından sosyalist rejime geçmesi gerektiğini savunan Marksist-Leninist bir politik teoridir.

Yeni sınıf, Sovyet tipi devlet sosyalizmini izleyen ülkeleri eleştirenler tarafından, bu ülkelerde ortaya çıkan bürokratlar ve Komünist parti görevlilerinden oluşan imtiyazlı yönetici sınıfı tarif etmek için kullanılan bir eleştiri terimidir Genel olarak Sovyetler Birliği'nde nomenklatura olarak bilinen grup, yeni sınıfın teorisine uymaktadır. Terim daha önce toplumun yeni ortaya çıkan diğer katmanlarına uygulanmıştır. Milovan Đilas'ın yeni sınıf teorisi, Batı dünyasındaki anti-komünist yorumcular tarafından Soğuk Savaş sırasında Komünist devletlere yönelik eleştirilerinde de yaygın olarak kullanılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.