Börte - Turkipedia

Börte (Moğolca: Бөртэ үжин) (doğumu 1161), Moğol İmparatorluğu kurucusu Cengiz Han'ın birinci karısı. Hayatı hakkında çok az şey bilinmektedir.^[1] Çok genç yaşta evlendiği ve kaçırıldığı bilinir. Kocasının onu kurtarmak için verdiği karar, dünyayı fethetme yolundaki en önemli kararlardan birisidir. Dört erkek üç kız çocuk dünyaya getirmiştir. Dört oğlunun isimleri şöyledir; Cuci, Çağatay, Ögeday, Tuluy. Cuci isimli oğlu kaçırıldığı sırada doğmuştur çocuğunun kimden geldiği belli değildir fakat bu hiç üstelenmemiştir.^[2] Moğolcada Cuci misafir anlamına gelmektedir.

Cengiz Han ülkesini genişletirken o Cengiz'in kardeşi Temulin ile geride kalıp onun ülkeyi yönetmesine destek olmuştur.

Kaynakça

^ Onon, Urgunge ((Ed.)). The secret history of the Mongols; The life and times of Chinggis Khan (Chapter 1). section 65.
^ Onon, Urgunge ((Ed.)). The secret history of the Mongols; The life and times of Chinggis Khan (Chapter 1). sections 65–66.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1162–1227)

Cengiz Han,, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır. Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Cengiz Han, dünya tarihinin en büyük askerî liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Bunların sonucunda Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.

Altın Orda, Altın Ordu Devleti, Uluğ Ulus veya Kıpçak Hanlığı bir Türk hanlığıdır. Cengiz Han ölmeden önce topraklarını oğulları arasında paylaştırmış ve Seyhun Irmağı ile Balkaş Gölü'nün batısındaki yerleri büyük oğlu Cuci Han'a vermişti. Cuci Han'ın küçük oğlu Batu Han, batıya doğru giriştiği seferlerle bu toprakları genişletti. Cuci'nin toprakları sonradan Batu Han ile ağabeyi Orda Han arasında paylaşıldı. Balkaş ile Aral gölleri arasındaki ve Seyhun Irmağı'nın güneyindeki yerler Orda'ya verildi. Harezm ve yeni alınan topraklarsa Batu'nun yönetimine bırakıldı. Orda'nın yönetimindeki doğu bölgesine Ak Orda, Batu'un yönetimindeki batı bölgesine de Gök Orda adı verildi. Gök Orda sonradan Altın Orda olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Ögeday</span> Cengiz Hanın oğlu ve 2. Moğol imparatoru

Ögeday veya Ogeday, Cengiz Han'ın oğullarından biri ve halefi. Cengiz Han'dan sonra Moğol İmparatoru olmuş ve babasının yarım bıraktığı istilaları ve devlet düzenlemesini tamamlamıştır.

Cuci, Cengiz Han'ın en büyük oğlu. Bazı kaynaklarda Cuci Han olarak geçse de Cengiz Han'dan önce öldüğü için hanedan, kardeşleri ve oğullarıyla sürmüştür, kendisi han olmamıştır.

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

Töregene Hatun ya da Turakine Hatun,, kocası Ögeday'ın ölümünden oğlu Güyük'ün Han seçilmesine kadarki dönemde Moğol İmparatorluğu naibi.

Barlaslar, Barlas Boyu veya Barlas Aşireti Orta Asya'da bulunan Türk veya Türkleşmiş, Moğol göçebe konfederasyonu ve Büyük Timur İmparatorluğu'nun yönetici boyu.

Arık Böke ya da Arık Buka Moğol İmparatoru Cengiz Han'ın oğullarından Tuluy Han'ın oğlu. Büyük Han Möngke'nin ölümünün ardından kardeşleri Kubilay ve Hülagû seferde oldukları için kısa bir süre tahta çıkmıştır. Tahta kimin çıkacağının belirlenmesi için toplanan kurultayda 1260 yılında yapılan görüşmelerde rakip gruplar uzlaşmaya varamaz ve hem Kubilay, hem Arık Böke tahta geçer. Moğol İmparatorluğu, bu çekişme içinde üç yıl boyunca iç savaş yaşayacaktır. Savaşta Arık Böke gelenekçi Moğol prensleri tarafından desteklenirken Kubilay Kuzey Çin ve Mançurya prensleri tarafından desteklenir.

Yesünke Taşı Moğolcanın en eski yazılı metnidir. MS 1225 yılında Uygur yazısıyla yazılmıştır. Onon-Neçinsk Nehri yakınında granit bir taş üzerine yazılan bu yazı beş satırdan oluşmaktadır. Bu yazılarda Cengiz Han’ın “Yesünke” adlı yeğeninden bahsedilmiştir.

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tuğrul Han</span> Kerait Hanı

Tuğrul Han, veya Ong Han, diğer bir unvanı da Wang Han'dır. Daha sonraları Cengiz Han olarak bilinecek Temuçin'in babası Yesügey'in kan kardeşidir (anda). Temuçin'in ilk yıllarında Temuçin'e yardımcı olmuştur.

Behter veya Bekter, Kiyad klanının şefi Yesugei ile bazı kaynaklarda Sochigel veya Suchigu, bazılarında ise Ko'agjin olarak adlandırılan küçük bir eşin oğluydu. Aynı zamanda o zamanlar Temuçin olarak bilinen Cengiz Han'ın üvey kardeşiydi. Yesugei'nin ölümü üzerine Temuçin, annesi Hoelun, kardeşleri ve iki üvey kardeşi kabileleri tarafından terk edildi ve kendi başlarının çaresine bakmaya bırakıldılar. Topraktan geçinerek hayatta kalmayı başardılar. Ancak, büyük üvey kardeşler 14 yaşındaki Temuçin ve kardeşi Kasar'ı ganimetlerinden mahrum bıraktılar. Temuçin ve Kasar, Behter'i takip edip öldürdüler ve bunun için anneleri Hoelun tarafından azarlandılar.

Höelin sonraları Cengiz Han olarak anılacak olan Temuçin'in annesi ve Moğol kabile şefi Yesügey'in eşi.

Buyruk han, İnanç Bilge'nin küçük oğlu ve Tayang Han'ın erkek kardeşiydi.

Orta Asya'nın Moğol istilası, Moğol ve Türk kabilelerin 1206 yılında Moğol Platosu'nda birleşmesinden sonra meydana gelmiştir. Cengiz Han'ın 1221 yılında Harezmşahlar Devleti'ni fethetmesiyle tamamlanmıştır.

Harezm'in Moğol istilası 1219 ile 1221 yılları arasında gerçekleşti, Cengiz Han komutasındaki Moğol İmparatorluğu birlikleri Orta Asya'daki Harezmşahlar Devleti topraklarını işgal etti.

Tayang Han Naymanlar'ın kağanıydı. Moğolların Gizli Tarihi'ne göre, fiziksel olarak çok zayıf doğdu ve babası İnanç Bilge Han oğlunun yetişkinliğe kadar hayatta kalacağına inanmıyordu, bu nedenle kendisine Torluq Tayang ismi verildi.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han'ın yükselişi</span>

Cengiz Han'ın yükselişi, 1162'de Temuçin olarak doğumundan, Moğol reislerinden oluşan bir meclis olan Kurultay tarafından kendisine "Evrensel Hükümdar" anlamına gelen "Cengiz Han" unvanının verildiği 1206 yılına kadar olan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kasar (Cengiz Han'ın kardeşi)</span>

Kasar, Cengiz Han'ın üç erkek kardeşinden biriydi. Câmiu't-Tevârîh'e göre asıl adı Jo'chi idi ve cesaretli biri olduğundan dolayı Kasar (Khasar), yay kullanımı konusunda yetenekli olduğu için de Habutu Kasar lakabını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Moğol halkları</span> Wikimedia anlam ayrımı sayfası

Moğol halkları, Moğolca ve ilgili dilleri konuşan Kuzey Asya ve Doğu Asya'da yaşayan etnik gruplardır. Moğol halkları, Moğolistan, Çin'in İç Moğolistan bölgesi, Rusya'nın Buryatya ve Kalmukya bölgeleri gibi çeşitli coğrafyalarda bulunur. Ayrıca, diğer bazı Moğol halkları da Afganistan ve Pakistan'da yaşamaktadır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.