İçeriğe atla

Böbrek yetmezliği

Böbrek yetmezliği
Diğer adlarBöbrek yetmezliği, son dönem böbrek hastalığı (ESRD), evre 5 kronik böbrek hastalığı[1]
Böbreklerin işlevini yerine getirmek için kullanılan bir hemodiyaliz makinesi
UzmanlıkNefroloji
BelirtilerBacakta şişlik, yorgunluk hissi, iştah kaybı, bilinç bulanıklığı [2]
KomplikasyonAkut: Üremi, yüksek kan potasyumu, hacim yüklenmesi[3]
Kronik: Kalp hastalığı, yüksek tansiyon, kansızlık[4][5]
TiplerAkut böbrek yetmezliği, kronik böbrek hastalığı[6]
NedenleriAkut:
[6]
Kronik:
[6]
TanıAkut:

Kronik:
  • Glomerüler filtrasyon hızı (GFR
  • < 15[1]
TedaviAkut: nedene göre değişir[7]
Kronik: Hemodiyaliz, Periton diyalizi, böbrek nakli[2]
SıklıkAkut: yılda 1.000’e 3[8]
Kronik: 1.000’e 1 (ABD)[1]

Son dönem böbrek hastalığı (ESRD) olarak da bilinen böbrek yetmezliği, böbreklerin artık kandaki atık maddeleri yeterince filtreleyemediği ve normal seviyelerin %15'inden daha azında çalıştığı tıbbi bir durumdur.[2][9]

Böbrek yetmezliği, hızla gelişen ve düzelebilen akut böbrek yetmezliği ve yavaş yavaş gelişen ve çoğu zaman geri dönüşü olmayan kronik böbrek yetmezliği olarak sınıflandırılır.[6][10]

Uygun tedavi ile kronik hastalığı olan birçok kişi çalışmaya devam edebilir.[2]

Akut ve kronik böbrek yetmezliğinin semptomlar arasında üremi, hiperkalemi, hacim yüklenmesi, bacaklarda şişme, yorgunluk hissi, kusma, iştahsızlık ve kafa karışıklığı sayılabilir.[2][3][9]

Kronik böbrek yetmezliğinin komplikasyonları arasında kalp hastalıkları, yüksek tansiyon ve kansızlık gibi sıvı yüklenmesi ve bozulmuş böbrek fonksiyonlarına bağlı semptomlar gözlenir.[4][5][11]

Akut böbrek yetmezliğinin nedenleri düşük tansiyon, idrar yollarının tıkanması, bazı ilaçlar, kas yıkımı ve hemolitik üremik sendromudur.[6]

Kronik böbrek yetmezliğinin nedenleri arasında diyabet, yüksek tansiyon, nefrotik sendrom ve polikistik böbrek hastalığı vardır.[6]

Akut yetmezliğin tanısı sıklıkla idrar üretiminde azalma veya serum kreatinin düzeyinde artış gibi faktörlerin birleşimine dayanır.[3]

Kronik yetmezliğin tanısı, glomerüler filtrasyon hızının (GFR) 15'in altında olması veya böbrek nakli tedavisinin gerekliliği temel alınarak konur.[1] Aynı zamanda evre 5 kronik böbrek hastalığına eşdeğerdir..[1]

Akut yetersizliğin tedavisi altta yatan nedene bağlıdır.[7]

Kronik yetmezliğin tedavisi hemodiyaliz, periton diyalizi veya böbrek naklini içerebilir.[2]

Hemodiyalizde, vücudun dışında kanı filtrelemek için makine kullanılır.[2]

Periton diyalizinde karın boşluğuna belirli bir miktar sıvı yerleştirilip boşaltılır ve bu işlem günde birkaç kez tekrarlanır.[2]

Böbrek nakli, başka birinden alınan böbreğin cerrahi olarak yerleştirilmesini ve daha sonra vücut tarafından reddini önlemek için bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç almayı içerir.[2]

Kronik hastalıklara karşı önerilen diğer önlemler, aktif olma ve belirli beslenme değişiklikleridir.[2]

Depresyon böbrek yetmezliği olan hastalarda yaygındır ve böbrek fonksiyonlarında azalma, hastaneye kaldırılma ve ölüm riskinin artması gibi kötü sonuçlarla ilişkilidir.

Yakın zamanda Hasta Odaklı Sonuçlar Araştırma Enstitüsü (PCORI) tarafından finanse edilen, ayaktan hemodiyaliz alan böbrek yetmezliği hastalarında yapılan bir çalışmada, depresyon için farmakolojik olmayan ve farmakolojik tedaviler arasında benzer etkiler bulundu.[12]

Amerika Birleşik Devletleri'nde akut böbrek yetersizliği yılda yaklaşık 1.000 kişi başına 3 kişiyi etkiler.[8] Kronik böbrek yetersizliği yaklaşık 1.000 kişiden 1 kişiyi etkiler ve her yıl 10.000 kişiden 3'ünde bu durum yeni ortaya çıkar.[1][13]

Modern tıbbın gelişmesinden evvel böbrek yetmezliğine üremik zehirlenme, kana idrar karışması için ise üremi terimi kullanılırdı. Yaklaşık 1847'den itibaren bu terim az idrar üretimi için kullanılmaya başlanmış, bugünse oligüri olarak kullanılmaktadır.

Böbrek hastalarında nefes kokusuna rastlanabilmektedir. Çünkü böbrek hastalığı ağız kuruluğuna, ağız kuruluğu da nefes kokusuna neden olduğu düşünülmektedir.[14]

Sınıflandırma

Ayrıca bakınız: Hepatorenal sendrom

Böbrek yetmezliği iki kategoriye ayrılabilir: akut böbrek yetmezliği veya kronik böbrek yetmezliği. Böbrek yetmezliğinin türü serum kreatinindeki eğilime göre farklılık gösterir; Akut böbrek yetmezliğini kronik böbrek yetmezliğinden ayırmaya yardımcı olabilecek diğer faktörler arasında anemi ve sonografide böbrek boyutu yer alır; çünkü kronik böbrek hastalığı genellikle anemiye ve küçük böbrek boyutuna yol açar.

Belirti ve bulgular

Belirtiler kişiden kişiye değişebilir. Böbrek hastalığının erken evresinde olan bir kişi kendini hasta hissetmeyebilir veya semptomları ortaya çıktıkça fark etmeyebilir. Böbrekler düzgün bir şekilde filtreleyemediğinde, azotemi adı verilen bir durum olan kanda ve vücutta atık birikir. Çok düşük düzeyde azotemi, varsa çok az semptom üretebilir. Hastalık ilerlerse semptomlar fark edilir hale gelir (eğer yetmezlik semptomlara neden olacak derecedeyse). Gözle görülür semptomların eşlik ettiği böbrek yetmezliğine üremi denir.[15]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f Cheung AK (2005). Primer on Kidney Diseases (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 457. ISBN 1416023127. 
  2. ^ a b c d e f g h i j "Kidney Failure". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017. 
  3. ^ a b c d Blakeley S (2010). Renal Failure and Replacement Therapies (İngilizce). Springer Science & Business Media. s. 19. ISBN 9781846289378. 
  4. ^ a b Liao MT, Sung CC, Hung KC, Wu CC, Lo L, Lu KC (2012). "Insulin resistance in patients with chronic kidney disease". Journal of Biomedicine & Biotechnology. Cilt 2012. s. 691369. doi:10.1155/2012/691369. PMC 3420350 $2. PMID 22919275. 
  5. ^ a b "Kidney Failure". MedlinePlus (İngilizce). 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2017. 
  6. ^ a b c d e f "What is renal failure?". Johns Hopkins Medicine (İngilizce). 18 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2017. 
  7. ^ a b Clatworthy M (2010). Nephrology: Clinical Cases Uncovered (İngilizce). John Wiley & Sons. s. 28. ISBN 9781405189903. 
  8. ^ a b Ferri FF (2017). Ferri's Clinical Advisor 2018 E-Book: 5 Books in 1 (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 37. ISBN 9780323529570. 
  9. ^ a b "Kidney Failure | NIDDK". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (İngilizce). 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  10. ^ "Chronic Kidney Disease (CKD) | NIDDK". National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (İngilizce). 21 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  11. ^ "Kidney Failure". medlineplus.gov. 27 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Temmuz 2022. 
  12. ^ Mehrotra R, Cukor D, Unruh M, Rue T, Heagerty P, Cohen SD, Dember LM, Diaz-Linhart Y, Dubovsky A, Greene T, Grote N, Kutner N, Trivedi MH, Quinn DK, Ver Halen N, Weisbord SD, Young BA, Kimmel PL, Hedayati SS (Mart 2019). "Comparative Efficacy of Therapies for Treatment of Depression for Patients Undergoing Maintenance Hemodialysis: A Randomized Clinical Trial". Annals of Internal Medicine. 170 (6). ss. 369-379. doi:10.7326/M18-2229. PMID 30802897. 
  13. ^ Ferri FF (2017). Ferri's Clinical Advisor 2018 E-Book: 5 Books in 1 (İngilizce). Elsevier Health Sciences. s. 294. ISBN 9780323529570. 14 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Nisan 2024. 
  14. ^ "Ağız kokusu hastalık habercisi". 18 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2007. 
  15. ^ Grinsted P (2 Mart 2005). "Kidney failure (renal failure with uremia, or azotaemia)". 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2009. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Boşaltım sistemi</span>

İdrar yolu veya böbrek sistemi olarak da bilinen insan idrar sistemi böbrekler, üreterler, mesane ve üretradan oluşur. Üriner sistemin amacı vücuttan atıkları uzaklaştırmak, kan hacmini ve kan basıncını düzenlemek, elektrolit ve metabolit seviyelerini kontrol etmek ve kan pH'ını düzenlemektir. İdrar yolu, idrarın nihai olarak uzaklaştırılması için vücudun drenaj sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Diyaliz</span>

Böbrek diyalizi böbrekleri artık bu işlevleri doğal olarak yapamayan kişilerde fazla su, çözünen maddeler ve toksinlerin kandan uzaklaştırılması işlemidir. İlk başarılı diyaliz 1943 yılında gerçekleştirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Böbrek taşı</span> böbreklerde biriken sert madensel maddeler

Tıpta nephrolithiasis' veya urolithiasis olarak da bilinen böbrek taşı hastalığı, idrar yolunda katı madde parçası oluşması durumudur.

<span class="mw-page-title-main">Kalp yetmezliği</span> kalbin karıncıktaki kanı damarlara yeteri kadar gönderememesi sonucu oluşan rahatsızlık

Kalp yetmezliği, kalbin sağ, sol veya her iki karıncığının içindeki kanı, her vuruşunda damarlara yeterli miktarda gönderememesi sonucu oluşur.

<span class="mw-page-title-main">Böbrek</span> omurgalılarda bulunan fasulye biçiminde boşaltım organları

İnsanlarda böbrekler, memeli böbreklerinin genellikle dış lobülasyon belirtileri göstermeyen, çok loblu, çok papiller şekilli, iki adet kırmızımsı kahverengi fasulye biçimli kan filtreleyen organlardır. Bunlar retroperitoneal boşlukta solda ve sağdadır ve yetişkin insanlarda yaklaşık 12 santimetre uzunluğundadır. Kanı eşleşmiş renal arterlerden alırlar; kan eşleşmiş renal venlere çıkar. Her böbrek, atılan idrarı mesaneye taşıyan bir tüp olan üretere bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Akut böbrek yetmezliği</span>

Akut böbrek yetmezliği (ARF) böbreğin hasar göremesi sonucu meydana gelen böbrek fonsiyonlarının aniden kaybı olayıdır. Bu durumda normalde böbreklerin çıkardığı azotlu ve azotsuz atıklar vücutta tutulur. İşlev bozukluğunun ağırlığı ve süresine bağlı olarak bu birikinti, metabolik asidoz ve hiperkalemi gibi metabolik bozulmalarla birlikte vücudun sıvı dengesini değiştirir ve diğer organ sistemlerini de etkiler.

Üremi, kanda üre görülmesidir. Üre idrarın temel bileşenlerinden birisidir. Amino asit ve protein metabolizmasının son ürünü olarak da tamamlanır, Normalde idrar yoluyla kandan dışarı atılır. Üremik sondrom böbrek yetmezliğinin terminal klinik bulgusu olarak da bilinir. Bulgu ve belirtileri, yetersiz boşaltım ve börek endokrin fonksiyonları araştırması sırasında laboratuvar testleri sonucu ortaya çıkar Üremi ya da üremik sendrom terimlerinin ikisi de, böbrek yetmezliği sonucu çok yüksek plazma üre konsantrasyonlarını ifade etmek için kullanılır.

İntersitisyel nefrit (veya tübülo-intersitisyel nefrit) böbrek tübüllerini çevreleyen intersitisyumunu etkileyen bir nefrit türüdür. Bu hastalık akut, yani aniden veya kronik, yani yavaş seyirli olarak gelişip devam eden ve böbrek yetmezliğiyle sonuçlanan tablolar halinde ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Nefrotik sendrom</span> İnsan hastalığı

Nefrotik sendrom, böbrek hasarına bağlı bir semptom topluluğudur. Günde 3.5 gramın üzerinde protein yitirilmesiyle karakterize masif proteinüri, kandaki albümin düzeyinin azalması (hipoalbuminemi), kan yağlarının düzeyinde artma (hiperlipidemi) ve idrarda yağ damlacıklarının bulunması (lipidüri) bulguları vardır. Protein kaybı nedeniyle ödemler saptanır.

<span class="mw-page-title-main">Kronik böbrek hastalığı</span>

Kronik böbrek hastalığı, böbrek yapısında veya işlevinde 3 aydan uzun süreli anormalliklerin görüldüğü bir rahatsızlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Hidronefroz</span> İdrar yollarındaki sıvı akışının durması sonucu oluşan tablo

Hidronefroz (hydronephrosis) ve obstrüktif üropati, idrar yollarındaki sıvı akışının durması sonucu ortaya çıkan bir tablodur. Sıvı akışının bozulmasındaki en büyük etken idrar yollarının tıkanmasıdır; bu nedenle, “obstrüktif üropati” olarak nitelendirilirler. Uzun süren tıkanmalarda böbrek dokusuna yüklenen sıvı basıncı atrofiye neden olur (basınç atrofisi).

Böbrek hastalığı, esas olarak böbrekleri etkileyen bir hastalık veya rahatsızlığın adıdır. Böbrek hastalığı için tıbbi kelimeler nefropati veya nefrozdur.

Konjenital (doğumsal) böbrek anomalileri, üriner sistemdeki konjenital anomalilerinin önemli bir bölümüdür. Üriner sistemin konjenital anomalilerindeki kalıtımsal nitelikler tam olarak çözümlenememiştir. Olguların yaklaşık 1/5'i kalıtsaldır ve büyük çoğunluğu otosomal dominant yolla aktarılır; otosomal resesif kalıtım oldukça seyrektir. Çoğu olgudaki nedenin gebelikte yaşanan sorunlar olduğu varsayılmaktadır. Böbrek anomalileri, doğumsal üriner sistem anomalilerinin sıkça karşılaşılan sorunlardan biridir; yaklaşık 10 çocuktan 1'i bu tür bir anomali (kusur) ile doğar. Böbrek anomalilerin çoğu yapısal bozukluklar gösterirken bir bölümü de metabolik sorunlarla ortaya çıkar.

Antikolinerjikler, merkezi ve periferik sinir sistemindeki sinapslarda asetilkolin (ACh) adı verilen nörotransmitterin etkisini bloke eden bir madde grubudur.

<span class="mw-page-title-main">Diyabetik nefropati</span>

Diyabetik böbrek hastalığı olarak da bilinen diyabetik nefropati, diabetes mellituslu kişilerde meydana gelen kronik böbrek fonksiyonu kaybıdır. Diyabetik nefropati, küresel olarak kronik böbrek hastalığının (KBH) ve son evre böbrek hastalığının önde gelen nedenleridir. İdrara sızan protein üçlüsü, hipertansiyonla birlikte kan basıncının yükselmesi ve ardından böbrek fonksiyonlarının düşmesi, birçok KBH formunda ortak olarak görülür. Glomerüllerin hasar görmesi nedeniyle idrardaki protein kaybı büyük olabilir ve nefrotik sendrom olarak adlandırılan genel vücut şişmesi (ödem) ile sonuçlanan düşük serum albüminine neden olabilir. Diyabetik nefropati genellikle yıllar içinde yavaş ilerler.

Tiamin eksikliği, tiamin (B1 vitamini) seviyesinin düşük olduğu tıbbi bir durumdur. Şiddetli ve kronik formu beriberi olarak bilinir. Yetişkinlerdeki iki ana tip ıslak beriberi ve kuru beriberidir. Islak beriberi kardiyovasküler sistemi etkileyerek hızlı kalp atışına, nefes darlığına ve bacaklarda şişmeye neden olur. Kuru beriberi sinir sistemini etkileyerek ellerde ve ayaklarda uyuşukluğa, kafa karışıklığına, bacakları hareket ettirmede zorlanmaya ve ağrıya neden olur. İştahsızlık ve kabızlığın olduğu bir form da ortaya çıkabilir. Çoğunlukla bebeklerde görülen diğer bir tür olan akut beriberi ise iştah kaybı, kusma, laktik asidoz, kalp atış hızında değişiklikler ve kalpte büyüme ile kendini gösterir.

Hepatik ensefalopati (HE), karaciğer yetmezliğinin bir sonucu olarak değişen bilinç düzeyidir. Başlangıcı kademeli veya ani olabilir. Diğer belirtiler arasında hareket sorunları, ruh halindeki değişiklikler veya kişilikteki değişiklikler yer alabilir. İleri evrelerde komaya neden olabilir.

Renal kanser olarak da bilinen böbrek kanseri, böbrekte başlayan bir kanser grubudur. Semptomlar idrarda kan, karında şişlik veya sırt ağrısını içerebilir. Ateş, kilo kaybı ve yorgunluk da ortaya çıkabilir. Komplikasyonlar akciğerlere veya beyne yayılmayı içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Karaciğer yetmezliği</span>

Karaciğer yetmezliği, karaciğer’in normal fizyolojinin bir parçası olarak normal sentetik ve metabolik fonksiyonlarını yerine getirememesidir. Akut ve kronik (siroz) olmak üzere iki şekli vardır. Son zamanlarda, akut-kronik karaciğer yetmezliği (ACLF) denilen karaciğer yetmezliğinin üçüncü bir tipi giderek daha fazla tanınmaktadır.

Azotemi, vücutta anormal derecede yüksek düzeyde azot içeren bileşikler ile tanımlanan tıbbi bir durumdur. Bu büyük ölçüde kan'ın böbrekler tarafından yetersiz veya işlevsiz filtrelenmesiyle ilgilidir. Kontrol edilmezse üremi ve akut böbrek hasarı’na yol açabilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.