İçeriğe atla

Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık

Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık
Ronî Mîna Evîne, Tarî Mîna Mirinê
YazarMehmed Uzun
ÇevirmenMuhsin Kızılkaya
DilKürtçe
TürRoman
Yayım1998 (özgün)
2000 (Türkçe)
YayımcıAvesta Kitap (Kürtçe)
Gendaş Yayınları (Türkçe)
İthaki Yayınları (Türkçe)
Sayfa358
ISBN975-308-163-4
Seri
DengbêjlerimAşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi KaranlıkZincirlenmiş Zamanlar Zincirlenmiş Sözcükler

Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık (Kürtçe: Ronî Mîna Evîne - Tarî Mîna Mirinê), Mehmed Uzun'un 1998 yılında Avesta Kitap'tan çıkardığı romanıdır. Norveç'in yayınevlerinden Cappelen tarafından Norveç'te de yayımlanan roman Baz ve Kevok adındaki protagonistlerin etrafında şekillenmektedir. Kitabın girişinde Gılgamış Destanı'ndan bir alıntı yapılmıştır. Bin yıldan sonra Baz da, aynı fersahlardan geçerek, Dağlar Ülkesi'ne, "karanlık" diyara doğru yola çıkar, ancak amacı Gılgamış'ın amacıyla aynı değildir. Biri ölümsüzlük otunu arar, öteki koynunda ölümü gezdirir. Bu yüzden amaçları gibi kaderleri de birbirine benzemez. Böylece, roman umutsuzlukla son bulur. Selim Temo'ya göre Baz, Gılgamış'ın aksine “ışığı bulduğu yerde kaybeder”.[1]

Yazar Mehmed Uzun, sonraki yıllarda romanın devamını konu alan bir kitap yazmayı planlasa da buna ömrü yetmedi.[2]

Konu

Romandaki olaylar "Büyük Ülke" adlı bir yerde geçiyor. Büyük Ülke, sömürgeciliği anlatmak için kullanılan bir alegori. Bir askerî darbeyle iktidarı ele geçiren General Serdar tarafından yönetilen ülke, Kürtlerin sömürgecilik baskısını yaşadığı Kürt bölgesinden, Dağlar Ülkesi'nden oluşmaktadır. Darbe sonrası vatanından sürgün edilen halkın zorunlu değişime maruz bırakılmasının etkileri, Büyük Ülke'nin başkentinde yaşayan, 20'li yaşlarında bir üniversite öğrencisi olan Kevok karakteriyle yansıtılmıştır. Kevok da benzer kaderi paylaşan diğer yurttaşları gibi, anadilinden koparılmış bir şekilde, Fransızca eğitim almaktadır. Büyük Ülkenin ikinci resmî dilinin Fransızca olması emperyalist bir bakış açısı sunuyor. Sömürgeciliğin egemen olduğu böyle bir kültürel ortamda neredeyse asimile olan Kevok'un aksine, sevgilisi Jîr, anadilini bilen ve hükûmet tarafından halkına karşı uygulanan baskıcı rejimin farkında olan genç bir devrimcidir. Jîr ile olan ilişkisi sayesinde zamanla kendi halkının durumunun daha çok farkına varan Kevok, sevgilisinin okulu bırakıp mücadeleye katılmasına daha fazla engel olamaz. Önceleri cesaret edemese de, daha sonra Jîr'i bulmak ümidiyle, Kevok da gerillaya katılarak dağlara çıkar. Bir takım mücadelelerden sonra, Kevok Jîr'in izini bulamaz ve Baz komutasındaki silahlı kuvvetler tarafından ele geçirilir. Baz çok küçükken Dağlar Ülkesi'nde esir alınarak kökenlerinden koparılmış bir askerdir. Özünden habersiz bir şekilde, tamamen farklı bir kültürel ortamda hayatını sürdürmesine rağmen Baz, yine de Kevok ile olan görüşmeleri sırasında gerçek kimliğinin, kendi bildiği gibi olmadığını hisseder. General Serdar'ın sağ kolu olan Baz, gerilla eylemleri nedeniyle, Kevok'u defalarca sorguya çeker ve etnik kimliğinden vazgeçerek itaat göstermeye zorlar. Burada Baz, Türk devletinin sömürgeci iradesini temsil ederken, bu rejime karşı Kürt muhalefetini temsil eden Kevok ise sürekli bir direniş gösterir. İkili, sorgular esnasında politik konular hakkında konuşmaya başladıkça, Baz, mensubu olduğu hükûmetin uyguladığı baskıcı politikanın hiç de adil olmadığını düşünmeye başlar. Roman boyunca bu karakterlerin, tamamen zıt konumlarda olsalar bile, arasındaki sınırların o kadar katı olmadığına vurgu yapılıyor. Zamanla Kevok'a aşık olan Baz, gerçek kimliğini öğrenerek, Kevok'la kaçar. Mücadelelerini son aşamada kaybeden Baz ve Kevok'un mağlubiyeti, Kürt halkının verdiği mücadelenin simgesel bir örneğidir.

Yayımlanma

Roman, Kürtçe olarak yazıldı. Kürtçeden Türkçeye tercüme edilen ilk roman olan Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık,[3] Türkçeye Muhsin Kızılkaya tarafından çevrilerek 22 Ocak 2000 tarihinde Gendaş Kültür'ün organize ettiği bir panel ve kokteylle Arkadaş Kitabevi'nde tanıtımı yapıldı.[4][5] Diyarbakır 4 No'lu Devlet Güvenlik Mahkemesi, kitap hakkında toplatma kararı aldı[6] fakat kitap İstanbul'da basıldığı için Diyarbakır DGM'nin toplatma yetkisi olmadığından 4 Şubat 2000'de toplatma kararı iptal edildi. İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesi Savcısı Ali Yorulmaz kitapta "Yasadışı terör örgütüne yardım etmek" suçu işlendiğini iddia ederek yazar hakkında üç ile beş yıl, yayıncı hakkında ise altı aydan az olmamak üzere hapis cezası istedi. 4 Nisan 2001 tarihinde yapılan duruşmada esas hakkında görüş belirten savcı beraat talep etti ve mahkeme heyeti, "isnat edilen suçun oluşmadığına" kanaatine vararak oy birliğiyle beraat kararı verdi.[7][8]

Kaynakça

  1. ^ Temo, Selim (7 Mayıs 2013) [2 Ekim 2007]. "Mehmed Uzun Romanlarında Anlatıcılar". Cafrande. 7 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2020. 
  2. ^ Uzun, Mehmed (2008). Ölüm Meleğiyle Randevu. Derleyen: Muhsin Kızılkaya: İthaki Yayınları. s. 179. ISBN 978-975-273-408-1. 
  3. ^ Atikoğlu, Ayça (16 Şubat 2000). "Kürtçe'den Türkçe'ye ilk kez..." Milliyet. 26 Ekim 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2018. 
  4. ^ Uzun, Mehmed (2008). Küllerinden Doğan Dil ve Roman. İthaki. ISBN 9789752731004. 
  5. ^ Azadiya Welat, Çeviren: Metin Aksoy, 29 Ocak-4 Şubat 2000 tarihli sayısı
  6. ^ Uzun, Mehmed (2002). Zincirlenmiş Zamanlar Zincirlenmiş Sözcükler. İthaki. ISBN 9789752732537. 
  7. ^ Varlık, Yasemin (7 Nisan 2001). "Mehmet Uzuna Beraat". Bianet. 8 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2017. 
  8. ^ Nilsson, Henrik (28 Kasım 2003). "Henrik Nilsson läser Mehmed Uzun". Sydsvenskan. 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Gılgamış</span> Sümer şehir devleti Urukun tarihî kralı

Gılgamış, Sümer şehir devleti Uruk'un tarihî kralı, antik Mezopotamya mitolojisinin önemli bir kahramanı ve MÖ 2. binyılın sonlarında Akadca yazılan epik şiir Gılgamış Destanı'nın protagonistidir. Muhtemelen MÖ 2800 ile 2500 arasındaki bir zaman aralığında ülkeyi yönetmiş ve ölümünden sonra tanrısallaştırılmıştır. Ur'un üçüncü hanedanlığı döneminde Sümer efsanelerinde önemli bir şahsiyet olmuştur. Gılgamış'ın efsanevi kahramanlıkları günümüze kadar gelen beş Sümer şiirinde anlatılmıştır. Bunların tespit edilebilen en eskisi Gılgamış, Enkidu ve Ölüler Diyarı'dır. Bu şiirde Gılgamış, Tanrıça İnanna'nın yardımına gelir ve tanrıçanın huluppu ağacını istila eden yaratıkları defeder. İnanna, Gılgamış'a mikku ve pikku adı verilen iki bilinmeyen nesne verir fakat Gılgamış, bunları kaybeder. Enkidu'nun ölümünden sonra gölgesi, Gılgamış'a Ölüler Diyarı'nın kasvetli koşullarını anlatır. Gılgamış ve Agga şiiri, Gılgamış'ın tâbi olduğu Kral Agga'ya karşı ayaklanmasını anlatır. Diğer Sümer şiirleri Gılgamış'ın dev Huvava ve Gök Boğası ile ilişkisini anlatırken kötü muhafaza edilmiş olan sonuncu şiir Gılgamış'ın ölümüyle cenazesini anlatır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Uzun</span> Kürt yazar ve edebiyatçı (1953–2007)

Mehmed Uzun, Kürt yazar.

<span class="mw-page-title-main">Yaşar Kemal</span> Türk yazar ve şair (1923–2015)

Kemal Sadık Gökçeli veya bilinen adıyla Yaşar Kemal, Kürt kökenli Türk roman ve hikâye yazarı, şair ve aktivisttir. Türk edebiyatının en önde gelen yazarlarından biri olarak kabul edilen Yaşar Kemal, yaşamı boyunca pek çok ödül almış ve Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiştir. En ünlü eseri, yaklaşık 32 yılda tamamladığı İnce Memed roman serisidir.

<span class="mw-page-title-main">Selim Temo</span> Kürt yazar

Selim Temo, Kürt şair, yazar, akademisyen ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Odisseia</span>

Odysseia ya da Odesa Homeros'un derlediği ünlü destanlarından biridir. Diğeri de İlyada'dır. Modern Batı kültürünü oluşturan temellerden biridir ve İlyada destanından sonra günümüze ulaşan ikinci en eski Batı edebiyatı örneğidir. Bilim adamları MÖ 8. yüzyılın sonlarında, Anadolu'nun bir kıyı kenti olan İyonya'da oluşturulduğunu tahmin etmektedir.

<i>Abdalın Bir Günü</i>

Abdalın Bir Günü, Mehmed Uzun'un, gerçek olmayan olayları gerçek bir kişide toplayarak, gerilimi bir günde yoğunlaştırarak yazdığı, 1991 tarihli roman. Geleneksel ve modern edebiyat biçimlerini bir arada kullanan romanda sözlü anlatı geleneğinden de yararlanılmıştır.

<i>Kader Kuyusu</i>

Kader Kuyusu, Mehmed Uzun'un 1995 yılında Kürtçe olarak yayına hazırladığı Celadet Ali Bedirhan'ın hayatını konu alan roman. Romanda Uzun, Kürt aydınlarından Celadet Bedirhan'ın doğumundan ölümüne kadar geçen yaşamını anlatmaktadır. Bedirhan ailesinden ünlü Kürt aydını ve dilbilimcisi Celadet Bedirhan'ın hayatının dönem dönem anlatıldığı kitapta dönemler fotoğraf kareleri şeklinde belirtilmiştir. Toplam on beş fotoğraf yani dönemden oluşan romanda anlatım hem yazarın ağzından hem de roman kahramanının yani Celadet Bedirhan'ın ağzından gerçekleşiyor.

Kürt edebiyatı, Kürtçe ile yaratılmış sözlü ve yazılı edebi eserleri kapsayan edebiyat. İslam öncesi Kürt edebiyatına dair hiçbir bilimsel bulgu ve bilgi yoktur. Kürt anlatılarının büyük bir kısmı sözlü şekilde yayılmış ve bu sözlü edebiyat bugün de sürmektedir. 20. yüzyılın başına kadar olan yazılı edebiyat ise şiir şeklindedir. Nesrin gelişmesi ise daha çok politik ve sosyal gelişmeler sayesinde olmuştur. Avrupa ülkelerine göçün artmasıyla birlikte yüzü kendi topraklarındaki gelişmelere dönük olan yeni bir tür sürgün edebiyatının da geliştiği görülmektedir.

Stockholm Kürt Enstitüsü, Stockholm'de bulunan Kürt dilini ve kültürünü araştıran toplumsal ve kültürel kuruluşudur. 1996 yılında kurulmuştur. Enstitü başkanı Huseyn Xeliqî'dir. Enstitünün derginin adı Avaşîn'dir. Ensittünün yayınevi Revşen Yayınlarıdır. Mehmed Uzun dahil olmak üzere birçok yazar, Stockholm Kürt Enstitüsü'nde yer aldı. 19 Aralık 2000'de İsveç'te ölen Kürt yazar Mahmut Baksi vasiyetinde bütün arşivleri Stockholm Kürt Enstitüsü'ne bağışladı. Stockholm Kürt Enstitüsü'nün Eğitim-Sen ile birlikte hazırladığı kitap Diyarbakır Sur Belediye Başkanı DTP'li Abdullah Demirbaş ile kitabın dağıtılmasına karşı çıkan Diyarbakır Milli Eğitim Müdürü Mustafa Tekdemir arasındaki tartışmaya neden oldu.

Muhsin Kızılkaya, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı Kürt muhabir, yazar ve çevirmen.

<i>Sen</i> (roman)

Sen, Mehmed Uzun'un 1985 yılında yayınladığı ilk romanıdır. Diyarbakır ve şehirde yaşananlar üzerine kurgulanmış olan romanda anlatılanlar, simgesel bir böceğe anlatılmaktadır. Uzun, bu romanında şehrin kapılarının açılışını 13 sayfa boyunca anlatır. Uzun'un diğer kitaplarına bağlı olarak, Sen romanı ölüm ile başlamaz ve biyografik özellikler taşır.

<i>Nar Çiçekleri</i>

Nar Çiçekleri, Mehmed Uzun'un çok kültürlülük üzerine yazılmış dokuz denemeyi bir araya getirdiği kitabıdır. Uzun, Nar Çiçekleri ve Aşk Gibi Aydınlık Ölüm Gibi Karanlık kitaplarıyla ilgili olarak 2001 baharında Türkiye'de yargılandı ve Uzun, mahkemeyi açanların kendisini değil düşünce ve edebiyatın yargılandığını ifade etti. Mahkeme sonucu yazar, beraat etti.

Mahmut Baksi Kürt yazar ve gazeteci. Gazeteci-yazar Mahmut Baksi, 1944 yılında Batman’ın Hezo (Kozluk) ilçesine bağlı Suphi köyünde doğdu. Dicle Öğretmen Okulu’ndaki öğrenimini tamamlayamadan okulu terk etmek zorunda kaldı. Gazeteciliğe 1967 yılında “Batman Gazetesi”nde başladı. 1968 yılında Türkiye İşçi Partisi (TİP) Batman ilçe başkanı oldu. Aynı sene DİSK’te aktif olarak sendikacılık yapmaya başladı. 1969 yılında “Mezra Botan” adlı ilk romanı çıktı. Bir sene sonra da, bir yazısından dolayı 7,5 sene hapis cezasına çarptırılan Türk komünist Şadi Akkılıç'la ilgili “Şadi Akkılıç Davası” adlı kitabı yayınlandı. Her iki kitap da yasaklandı. 1970'lerin başında siyasi çalışmalarından dolayı 15 yıl hapis cezası alan Baksi, bu cezadan dolayı yurtdışına gider. Baksi, 22 yıl boyunca aralıksız olarak İsveç'in saygın gazetesi “Aftonbladet”te gazetecilik ve köşe yazarlığı yaptı. Aynı zamanda İsveç’teki birçok gazete ve dergide haber, röportaj ve köşe yazarlığı yaptı, İsveç televizyonlarına çocuk programları hazırladı. Mahmut Baksi, 56 yıllık yaşamında 22 kitap kaleme aldı. Bu kitapları başta Avrupa dilleri olmak üzere 10 dile çevrildi. 1978 yılında “Zarokên Îhsan” adlı kitabı İsveç'te Kürtçe olarak Kültür Bakanlığı desteğiyle yayınlandı. Bu kitap daha sonra İsveç okullarında Kürtçe eğitim gören Kürt çocukları için tercih edilerek okutulmaya başlandı. Bu kitabı aynı zamanda Kuzey Kürtleri içinde Kürtçe ve latin alfabesiyle yayınlanan ilk çocuk kitabı. İsveç Kültür Bakanlığı desteğiyle bir sene sonra “Keça Kurd Zozan” adlı romanı Kürtçe yayınlanıp, İsveççeye çevrildi ve üç bölüm olarak İsveç televizyonlarında çizgi film olarak gösterildi. Bu, Kürt yayıncılık tarihinde ilk çizgi filmdir. Bu film, 1986 yılında Kürtçenin Kurmanci ve Sorani lehçelerinde televizyonlarda gösterildi.

<i>Yitik Bir Aşkın Gölgesinde</i>

Yitik Bir Aşkın Gölgesinde, Mehmed Uzun tarafından yazılan roman.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği'nde Kürtler</span>

Sovyetler Birliği'nde Kürtler, Sovyetler Birliği sınırları içerisinde içinde yaşayan Kürt kişi veya grupları betimler.

Eskerê Boyîk,, Sovyet Kürdü Yezîdî şair ve yazar.

Dağları Bekleyen Kız Esat Mahmut Karakurt tarafından 1934 yılında yazılmış bir romandır. Roman Ağrı'da gerçekleşen Kürt isyanını konu almakta ve bu isyanı hayali bir karakter olan isyanın lideri Şeyh Fuat'ın okumuş kızı Zeynep ile subay olan Mülazım Adnan arasındaki aşkı konu alarak anlatmaktadır. 1955 yılında Atif Yılmaz, 1968 yılında Süreyya Duru tarafından film uyarlaması yapılmıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.