İçeriğe atla

Azot monoksit

Kontrol Edilmiş
Azot monoksit
Bağ uzunluğuna sahip azot monoksitin iskelet formülü
İki yalın çifti ve bir üç elektronlu bağı gösteren iskelet formülü
İki yalın çifti ve bir üç elektronlu bağı gösteren iskelet formülü
Azot monoksitin boşluk doldurma modeli
Azot monoksitin boşluk doldurma modeli
Adlandırmalar
Azot monoksit
Oksidonitrojen(•)[1] (ilave)
Nitrik oksit
Azot(II) oksit
Tanımlayıcılar
CAS numarası
3D model (JSmol)
3DMet
ChEBI
ChEMBL
ChemSpider
DrugBank
ECHA InfoCard100.030.233 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
EC Numarası
  • 233-271-0
451
IUPHAR/BPS
KEGG
RTECS numarası
  • QX0525000
UNII
UN numarası1660
CompTox Bilgi Panosu (EPA)
  • InChI=1S/NO/c1-2 
    Key: MWUXSHHQAYIFBG-UHFFFAOYSA-N 
  • InChI=1/NO/c1-2
    Key: MWUXSHHQAYIFBG-UHFFFAOYAI
  • [N]=O
Özellikler
Kimyasal formülNO
Molekül kütlesi30,01 g mol−1
Görünüm Renksiz gaz
Yoğunluk1.3402 g/L
Erime noktası−164 °C
Kaynama noktası−152 °C
Çözünürlük (su içinde) 0.0098 g / 100 ml (0 °C)
0.0056 g / 100 ml (20 °C)
Kırınım dizimi (nD) 1.0002697
Yapı
doğrusal (nokta grubu Cv)
Termokimya
Standart molar entropi (S298)
210.76 J/(K•mol)
Standart formasyon entalpisi fH298)
91.29 kJ/mol
Farmakoloji
soluma
Farmakokinetik:
iyi
pulmoner kapiller yoluyla
2–6 saniye
Tehlikeler
GHS etiketleme sistemi:
Piktogramlar GHS03: Oksitleyici GHS04: Basınçlı gaz GHS05: Aşındırıcı GHS06: Zehirli
R-ibareleriR8, R23, R34, R44
G-ibareleriS1, S17, S23, S36/37/39, S45
Tehlike ifadeleri H270, H280, H314, H330
Önlem ifadeleri P220, P244, P260, P280, P303+P361+P353, P304+P340, P305+P351+P338, P315, P370+P376, P403, P405
NFPA 704
(yangın karosu)
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
315 ppm (tavşan, 15 dak.)
854 ppm (sıçan, 4 saat)
2500 ppm (fare, 12 dak.)[2]
320 ppm (fare)[2]
Güvenlik bilgi formu (SDS) Dış MSDS
Benzeyen bileşikler
Benzeyen azot oksitler
Azot pentaoksit
Azot tetraoksit
Diazot trioksit
Azot dioksit
Nitröz oksit
Nitroksil (indirgenmiş formu)
Hidroksilamin (hidrojenlenmiş formu)
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).

Azot monoksit, kimyasal formülü NO olan bir bileşiktir. Bu gaz, -insanlar da dahil olmak üzere- memelilerin vücutlarında önemli bir sinyal molekülü olmasının yanı sıra kimyasal endüstride de önemli bir ara üründür. Ayrıca NO, araba motorları ve elektrik santralleri tarafından üretilerek hava kirliliğine neden olur.

NO, memeli vücudundaki yararlı veya zararlı birçok fizyolojik ve patolojik süreçte rol oynayan önemli bir sinyal molekülüdür.[3] Uygun dozlarda NO üretimi, birçok organın zarar görmesinin engellenmesinde (karaciğerin iskemik hasardan korunması gibi) önemlidir. Ancak yüksek dozlarda NO, doğrudan doku zehirlenmesine yol açtığı gibi, septik şokla tetiklenen dolaşım sistemi çöküşüne de katkıda bulunur. Ayrıca kronik NO salınımı, Tip I juvenil diyabet, multiple skleroz, artrit, ülseratif kolit gibi birçok iltihabi hastalık ve kanser türüyle ilişkilendirilmiştir.[4]

Azot monoksit, kimyasal formülü N2O olan bir genel anestetik madde olan Nitröz Oksit ile ya da bir başka hava kirletici madde olan Azot Dioksit (NO2) ile karıştırılmamalıdır. Azot monoksitin kimyasal etkinliğinin oldukça yüksek olması, bir serbest radikal olduğunun anlaşılmasına uygundur. Havadaki Ozon ile tepkimeye girerek NO2 oluşmasını sağlar. Bu reaksiyon, ortaya çıkan kırmızı-kahverengi renk ile kolaylıkla tanınabilir.

Basit bir molekül olmasına rağmen, NO, sinir sistemi, fizyoloji, immunoloji gibi alanlarda yapılan birçok araştırmanın temel molekülüdür. Ayrıca NO, 1992 yılında AAAS (American Association for the Advancement of Science, Amerikan Bilim Gelişimi Kuruluşu) tarafından Yılın Molekülü seçilmiştir.[5]

Kimyasal özellikleri

Termodinamik açıdan bakıldığında, NO O2 ve N2 bileşiklerinden daha kararsızdır, bu çevrim katalist bir madde olmadığı sürece çok yavaştır. NO oluşumu endotermik bir olaydır, 1000 °C üstü sıcaklıklarda mümkün olmaktadır. Şimşek NO oluşumunun doğal bir kaynağıdır.İçten yanmalı motor kullanan taşıtların yaygınlaşması çevrede NO düzeylerini hatırı sayılır derecede artırmıştır. Arabalarda bulunan katalitik dönüştürücülerin bir amacı da oluşan NO'yu O2 ve N2'ye geri çevirerek çevreye yayılan NO miktarını azaltmaktır.

Havadaki azot monoksit nitrik aside dönüşebilir ki bu da asit yağmurunda görülür. Ek olarak, hem NO hem de NO2 ozon tabakası silinmesinde pay sahibidirler. Azot monoksit ufak,yüksek oranda difüzyona uğrayan bir gazdır ve önemli bir biyoaktif moleküldür.

Etki mekanizması

Canlı hücrelerde NO için birçok etki mekanizması gösterilmiştir. Bunlar; ribonükleotid redüktaz ve akonitaz gibi demirli proteinlerin oksidasyonu,guanilat siklaz aktivasyonu ve buna bağlı etkiler,proteinlere yapılan ADP ribozilasyonu,proteinlerin sülfhidril gruplarının nitrozilasyonu ve demir metabolizmasının düzenlenmesidir.[6] NO'nun kanın mononükleer akyuvarlarında iNOS gen ekspresyonu ve iltihabi yanıttan sorumlu önemli bir transkripsiyon faktörü olan NFkB aktivasyonu yaptığı gösterilmiştir.[7] NO'nun siklik GMP sentezinden sorumlu sitozolik heterodimerik bir enzim olan guanilat siklaz aktivasyonu yaptığı gösterilmiştir. Siklik GMP'nin bazı protein kinazları aktive ederek miyozin hafif zincirinin defosforilasyonuna yol açtığı bilinmektedir. Bu da düz kas gevşemesi anlamına gelmektedir (özellikle damar düz kası gevşemesi ve vazodilatasyon).[8]

Teknik uygulamaları

NO'nun doğrudan kullanımı olmamasına rağmen amonyaktan nitrik asit sentezinin yapıldığı Ostwald sürecinde üretilen bir ara üründür.2005'te yalnızca ABD'de 6 milyon ton nitrik asit üretimi gerçekleştirilmiştir.[9] Ayrıca yarı iletken endüstrisinde de pay sahibi olmuştur.CMOS aygıtlarda nitröz oksit ile birlikte oksinitrit kapılarını oluşturmak için yararlanılmaktadır.

Diğer kullanımları

Azot monoksit polimerlerdeki yüzey radikallerini saptamada kullanılabilir.Yüzey radikallerini NO ile ortadan kaldırmak azot inkorporasyonu ile sonuçlanır ki bu değer X-ray fotoelektron spesktroskopi tekniğiyle ölçülebilir.

Biyolojik işlevleri

NO sinyal iletiminde görevli bilinen birkaç gazdan birisidir.Omurgalılarda anahtar role sahip bir sinyal molekülüdür ve birçok biyolojik süreçte rol oynamaktadır.Önceleri Endotel-kaynaklı gevşetici faktör(EKGF,EDRF)olarak bilinen bu molekül çok sayıda nitrik oksit sentaz(NOS) enzimlerinin yardımıyla arjinin ve oksijenden veya inorganik nitrat gruplarının indirgenmesiyle nitrovazodilatör ilaç moleküllerinden sentezlenmektedir. Damarın içteki endotel tabakası NO sinyaliyle kendisini kuşatan damar düz kasını gevşetir bu da vazodilatasyon ve artmış kan akımı ile sonuçlanır. Azot monoksit çok reaktif bir bileşiktir (birkaç saniyelik yarıömrü vardır) ve membranlardan hızlıca difüzyona uğramaktadır. Bu da belki de onun ideal bir sinyal molekülü olmasını açıklayan görüştür.[10] Yüksek rakımlı yerlerde yaşayan insanlarda hipoksi oluşumunu önlemek için NO sentezi artar. NO'nun vazodilatasyonun yanı sıra bir nörotransmitter olduğu (bakınız Gazotransmitterler) ayrıca saç ve kıl oluşumunda rolü olduğu(bakınız Minoksidil ve penil ereksiyonda da vazgeçilmez bir rolü olduğu bilinmektedir.Nitrogliserin ve amil nitrit NO açığa çıkardığı için vazodilatör ilaç olarak kullanılmaktadır.Sildenafil, popüler olarak bilinen adıyla Viagra NO sinyal yolunun sürekliliğini sağlayarak penisin ereksiyon halini korur.

Azot monoksit (NO) damar düz kasının kasılmasını ve büyümesini,kan pulcuğu kümelenmesini ve endotele akyuvar yapışmasını inhibe ederek damar homeostasisinde olmazsa olmaz bir yer edinmektedir.İnsanlarda besinlerle aşırı tuz alımının NO salınımını bozduğu gösterilmişir.[11]

Azot monoksit ayrıca insanda immun yanıtın bir bileşeni olarak makrofaj ve nötrofillerde de üretilmektedir.Bakteri ve insanda patojen olan diğer organizmalara karşı toksik etki göstermektedir. Ama günümüzde birçok bakteri No'ya karşı direnç mekanizmaları geliştirmiştir.[12] Azot monoksitin ayrıca havayolunun astım gibi iltihabi hastalıklarında iltihabın düzeyinin göstergesi olduğunun düşünülmesi, bir nefes testi olarak ekshale edilen NO ölçümünün gündeme gelmesini sağlamıştır.

Azot monoksit aynı zamanda süperoksitlerle tepkimeye girerek peroksinitrit oluşturduğu için iskemi sonrası gelişen reperfüzyon hasarı sürecine katkıda bulunabilir. Çelişircesine, parakuat zehirlenmesinde solunan NO'nun yararlı olduğu bilinmektedir.

Bitkilerde, 4 ayrı yoldan biriyle sentezlenmektedir:(i)L-arjinin-bağımlı azot oksit sentaz,[13][14][15] (her ne kadar bitkilerde hayvan NOS analogu enzimler olduğu tartışmalı olsa da),[16] (ii) plazma membranına bağlı nitrat redüktaz, (iii) mitokondrial ETS ile ya da (iv) enzimatik olmayan tepkimelerle. Bitkilerde de bir sinyal molekülüdür, esas olarak oksidatif strese karşı görev yapar ve bitkilerin patojenlerle başa çıkmasını sağlar. Viagra ile muamele edilen koparılmış çiçeklerin solmadan önce daha uzun süre dayandığı ve dik durduğu gösterilmiştir.[17]

Azot monoksitin biyolojik öneme sahip bir diğer tepkimesi de S-nitrozilasyon tepkimesidir, bu işlemle tiyoll grupları, örneğin proteinlerdeki sistein kalıntıları,S-nitrozotiyolleri (RSNOlar) verirler. S-Nitrozilasyon birçok önemli protein için bir posttranslasyonel düzenleme mekanizmasıdır.

Pediatrik Yoğun Bakımda Kullanımı

Nitrik Oksit/Oksijen karışımları yenidoğanlarda primer pulmoner hipertansiyonun ve tedavisinde kapiller ve pulmoner dilatasyon sağlamak için ve post mekonyum aspirasyonda kullanılmaktadır,ayrıca doğum lekeleriylen ilişkilendirilmiştir.[18][19] Bunlar ECMO kullanımından önce son-çare gaz karışımlarıdır.NO tedavisi pulmoner vasküler hastalıkları olan yenidoğanlarda hayatı kurtarabilmektedir.[20]

Tepkimeleri

2NO + O2 → 2NO2
Bu birleşmenin ONOONO denen bir ara ürün aracılığıyla olduğu düşünülmektedir. Suda, NO oksijen ve suyla tepkimeye girerek HNO2 ya da nitröz asit verir. Bu tepkime şöyle olmaktadır:
4 NO + O2 + 2 H2O → 4 HNO2
  • NO flor, klor ve brom ile de tepkime verir,XNO bileşiklerini oluşturur, bunlar nitrozil halidler olarak bilinirler(örneğin nitrozil klorür) İyotla da tepkimeye girebilir ve Nitrozil iyodür de oluşur ama çok kısa bir süre içinde eski haline döner.
2NO + Cl2 → 2NOCl
  • Nitroksil (HNO) nitrik oksidin indirgenmiş biçimidir.
  • Azot oksit aseton ve alkoksid ile tepkimeye girerek diazeniumdiolat ya da nitrozohidroksilamin ve Metil asetat verir. ]::[21]

Traube tepkimesi

Bu Traube tepkimesi olarak bilinen eski bir tepkimedir (1898) ama NO ön ilaç araştırması dolayısıyla yeniden gündeme gelmiştir.Sodyum metoksit ile de tepkimeye girerek Sodyum format ve nitröz oksit verir.[22]

Hazırlanması

  • Yukarıda belirtildiği gibi, nitrik oksit yüksek sıcaklıklarda endüstriyel olarak doğrudan O2 ve N2'den üretilmektedir.Laboratuarda ise nitrik asidin indirgenmesiyle hzırlanmaktadır.
8HNO3 + 3Cu → 3Cu(NO3)2 + 4H2O + 2NO
  • ya da nitröz asidin indirgenmesiyle
2 NaNO2 + 2 NaI + 2 H2SO4 → I2 + 4 NaHSO4 + 2 NO
2 NaNO2 + 2 FeSO4 + 3 H2SO4 → Fe2(SO4)3 + 2 NaHSO4 + 2 H2O + 2 NO
3 KNO2(l) + KNO3 (l) + Cr2O3(s) → 2 K2CrO4(s) + 4 NO (g)
Demir(II) sülfat yolu basit olup üniversite öğrencilerine deney amaçlı olarak gösterilmektedir.
  • Ticari olarak, NO amonyağın 750 °C ila 900 °C (normali 850 °C) katalist olarak platin varlığında oksitlenmesiyle elde edilir:
4NH3 + 5O2 → 4NO + 6H2O
Endotermik O2 ve N2 tepkimesi (>2000 °C) sıcaklıklarda şimşek çakarken kendiliğinden gelişmektedir.
N2 + O2 → 2NO

Koordinasyon Kimyası

NO tüm geçiş metalleriyle metal nitrozilleri denen kompleksler vermektedir.NO'nun en yaygın bağlanma biçimi terminal linear tiptir (M-NO).M-N-O grubunun açısı 160-180° arasında değişebilmektedir ama yie de doğrusal olarak anılmaktadır.NO grubu tek bir elektron vericisi olarak göze çarpmaktadır.[23] Buna benzer kompleksler CO ile izoelektronik olan NO+ tepkimelerinde de gözlenmektedir.

Azot monoksit bir tek elektron psödohalidi olarak iş görebilir. Bu durumda M-N-O grubu açısı 120-140° civarında olmaktadır.

NO grubu ayrıca birçok moleküler geometride azot atomu aracılığıyla metal merkezleri arasında köprüler kurabilir.

NO derişiminin ölçülmesi

NO derişimi ozon içeren basit bir kemiluminesan tepkimeyle ölçülebilir.[24] NO içeren bir örnek bol miktarda ozon içeren bir yere konur. Azot monoksit ozonla tepkimeye girerek oksijen ve azot dioksit verir. Bu tepkime ayrıca bir fotodetektör yardımıyla saptanabilir. üretilen ışık miktarı NO miktarıyla doğru orantılıdır.

NO + O3 → NO2 + O2 + ışık

Diğer bir test yöntemi olan elektroanaliz(amperometrik yaklaşım) sırasında NO voltaj değişimi oluşturan bir elektrod gibi davranır.NO'nun in vivo ortamda ölçümü kısa yarıömrü dolayısıyla çok daha zordur. Birkaç yararlı yöntemden birisi azot oksidin demir-ditiyokarbamat radikalleriyle tuzaklandığı dönüş tuzağı (spin trapping) yöntemidir. Oluşan mononitrozildemir EPR(Elektron Paramanyetik Rezonans) ile ölçülür.[25][26]

Hücreiçi ölçümler için asetillenmiş formda fluoresan boya türleri kullanılmaktadır.Oluşan ürün DAF-2(4,5-diaminofluoreskan)[27]

Besin desteği

Azot monoksit vücut geliştiriciler için bir besin desteği olarak alınabilir.GNC vücut geliştiriciler için oral NO tabletleri hazırlamakta ve kas gelişiminde çok önemli olduğunu öne sürmektedir fakat bu klinik denemelerle doğrulanmış değildir.

Kaynakça

  1. ^ "Nitric Oxide (CHEBI:16480)". Chemical Entities of Biological Interest (ChEBI). Birleşik Krallık: European Bioinformatics Institute. 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2020. 
  2. ^ a b "Nitrik oksit". Immediately Dangerous to Life or Health Concentrations (IDLH). Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH). 
  3. ^ Hou Y.C., Janczuk A. and Wang P.G. (1999): Current trends in the development of nitric oxide donors. Curr. Pharm. Des. June, 5 (6): 417- 471
  4. ^ Tylor B.S., Kion Y.M., Wang Q.I., Sharpio R.A., Billiar T.R. and Geller D.A. (1997): Nitric oxide down regulates hepatocyte-inducible nitric oxide synthase gene expression. Arch. Surg. 1, (32). Nov.; 1177-1182.
  5. ^ Elizabeth Culotta and Daniel E. Koshland Jr (Aralık 1992). "NO news is good news. (nitric oxide; includes information about other significant advances & discoveries of 1992) (Molecule of the Year)". Science. 258 (5090). ss. 1862-1864. doi:10.1126/science.1361684. PMID 1361684. 
  6. ^ Shami P.J., Moore J.O., Cockerman J.P., Halhorn W.J., Misukonis M.A., and Weinberg J.B. (1995): Yeni izole edilmiş non-lenfositik lösemi hücrelerinde büyüme ve farklılaşmanın NO tarafından düzenlenmesi. Leukaemia Research; 19(8): 527 - 534.
  7. ^ Kaibori M., Sakitani K., Oda M., Kamiyama Y., Masu Y. and Okumura T.(1999). Immunosuppressant FK56 inhibits iNOS gene expression at a step of NK-Kappa B activation in rat hepatocytes. J. Hepatol. Jan; 30 (6): 1138-1145.
  8. ^ Denninger J.W. and Marletta M.A. (1999): Guanylate cyclase and the No/cGMP singling pathway. Biochem. Biophys. Acta, May; 1411 (2-3): 334-356.
  9. ^ “Production: Growth is the Norm” Chemical and Engineering News, July 1 0, 2006, p. 59.
  10. ^ Stryer, Lubert (1995). Biochemistry, 4th Edition. W.H. Freeman and Company. ss. pp. 732. ISBN 0-7167-2009-4. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2008. 
  12. ^ C. A. Janeway; ve diğerleri. (2005). Immunobiology: the immune system in health and disease (6. ed. bas.). New York: Garland Science. ISBN 0-8153-4101-6. 
  13. ^ Corpas; ve diğerleri. (2004). "Cellular and subcellular localization of endogenous nitric oxide in young and senescent pea plants". Plant Physiology. 136 (1). ss. 2722-33. doi:10.1104/pp.104.042812. PMID 15347796. 
  14. ^ Corpas; ve diğerleri. (2006). "Constitutive arginine-dependent nitric oxide synthase activity in different organs of pea seedlings during plant development". Planta. 224 (2). ss. 246-54. doi:10.1007/s00425-005-0205-9. 
  15. ^ Valderrama; ve diğerleri. (2007). "Nitrosative stress in plants". FEBS Lett. 581 (3). ss. 453-61. doi:10.1016/j.febslet.2007.01.006. 
  16. ^ Corpas; ve diğerleri. (2004). "Enzymatic sources of nitric oxide in plant cells – beyond one protein–one function". New Phytologist. Cilt 162. ss. 246-7. doi:10.1111/j.1469-8137.2004.01058.x. 
  17. ^ Judy Siegel-Itzkovich. Viagra makes flowers stand up straight 20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Student BMJ, September 1999.
  18. ^ Finer NN, Barrington KJ (2006). "Nitric oxide for respiratory failure in infants born at or near term". Cochrane Database Syst Rev, 4. ss. CD000399. doi:10.1002/14651858.CD000399.pub2. PMID 17054129. 
  19. ^ Chotigeat U, Khorana M, Kanjanapattanakul W (Şubat 2007). "Inhaled nitric oxide in newborns with severe hypoxic respiratory failure". J Med Assoc Thai. 90 (2). ss. 266-71. PMID 17375630. 
  20. ^ Hayward C.S., Kelly R.P. and Macdonald P.S. (1999): Inhaled nitric oxide in cardiology practice. Cadio. Vasc. Res. Aug.; 15, 43 (3): 628 - 638.
  21. ^ Ueber Synthesen stickstoffhaltiger Verbindungen mit Hülfe des Stickoxyds Justus Liebig's Annalen der Chemie Volume 300, Issue 1, Date: 1898, Pages: 81-128 Wilhelm Traube DOI:10.1002/jlac.18983000108
  22. ^ Nitric Oxide Reacts with Methoxide Frank DeRosa, Larry K. Keefer, and Joseph A. Hrabie J. Org. Chem. 2008, 73, 1139-1142 DOI:10.1021/jo7020423
  23. ^ Catherine E. Housecroft and Alan G. Sharpe: "Inorganic Chemistry", page 570. Pearson Education Limited 2001, 2005
  24. ^ Fontijn, A., A. J. Sabadell and R. J. Ronco (1970). "Homogeneous chemiluminescent measurement of nitric oxide with ozone." Analytical Chemistry 42(6): 575-579.
  25. ^ Vanin A. F.; Huisman A.; van Faassen E.E.; Methods in Enzymology vol 359 (2002) 27 - 42
  26. ^ Nagano T.; Yoshimura T.; "Bioimaging of nitric oxide", Chemical Reviews vol 102 (2002) 1235 - 1269.
  27. ^ Kojima H, Nakatsubo N, Kikuchi K, Kawahara S, Kirino Y, Nagoshi H, Hirata Y, Nagano T (1998). "Detection and imaging of nitric oxide with novel fluorescent indicators: diaminofluoresceins". Anal. Chem. 70 (13). ss. 2446-2453. doi:10.1021/ac9801723. PMID 9666719. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Butler A. and Nicholson R.; " Life, death and NO." Cambridge 2003. ISBN 978-0-85404-686-7.
  • Corpas FJ et al “Constitutive arginine-dependent nitric oxide synthase activity in different organs of pea seedlings during plant development” Planta 2006 224(2):246-54.
  • Corpas FJ, del Río LA, Barroso JB. "Need of biomarkers of nitrosative stress in plants" Trends Plant Sci. 2007 12(10):436-8.
  • van Faassen, E. E.; Vanin, A. F. (eds); " Radicals for life: The various forms of Nitric Oxide." Elsevier, Amsterdam 2007. ISBN 978-0-444-52236-8.
  • F.A. Cotton, G. Wilkinson, C.A. Murillo, M. Bochmann; Advanced Inorganic Chemistry, 6th ed. Wiley-Interscience, New York, 1999.
  • K.J. Gupta, M. Stoimenova, and W. M. Kaiser "In higher plants, only root mitochondria, but not leaf mitochondria reduce nitrite to NO, in vitro and in situ" Journal of Experimental Botany 2005 56(420):2601-2609.
  • E. Planchet, K.J. Gupta, M .Sonada & W.M.Kaiser (2005) "Nitric oxide emission from tobacco leaves and cell suspensions: rate limiting factors and evidence for the involvement of mitochondrial electron transport"The Plant Journal 41 (5), 732-743.
  • Stöhr, C.; Stremlau, S. "Formation and possible roles of nitric oxide in plant roots" Journal of Experimental Botany 2006 57(3):463-470.
  • Pacher, P.; Beckman, J. S.; Liaudet, L.; “Nitric Oxide and Peroxynitrite: in Health and disease” Physiological Reviews 2007, volume 87(1), page 315-424. PMID 17237348.
  • Valderrama et al. "Nitrosative stress in plants" FEBS Lett. 2007 581(3):453-61.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">RNA</span> nükleotitlerden oluşan polimer

Ribonükleik asid (RNA), bir nükleik asittir, nükleotitlerden oluşan bir polimerdir. Her nükleotit bir azotlu baz, bir riboz şeker ve bir fosfattan oluşur. RNA pek çok önemli biyolojik rol oynar, DNA'da taşınan genetik bilginin proteine çevirisi (translasyon) ile ilişkili çeşitli süreçlerde de yer alır. RNA tiplerinden olan mesajcı RNA, DNA'daki bilgiyi protein sentez yeri olan ribozomlara taşır, ribozomal RNA ribozomun en önemli kısımlarını oluşturur, taşıyıcı RNA ise protein sentezinde kullanılmak üzere kullanılacak aminoasitlerin taşınmasında gereklidir. Ayrıca çeşitli RNA tipleri genlerin ne derece aktif olduğunu düzenlemeye yarar.

<span class="mw-page-title-main">Karbonmonoksit</span> 0,97 yoğunluğunda, renksiz, kokusuz, zehirleyici bir gaz. Bol miktarda ısı açığa çıkararak mavi bir alevle yanar ve hava ile birleşerek birçok uygulama alanı olan patlayıcı bir karışım oluşturur (CO)

Karbonmonoksit, CO formülüne sahip sadece bir karbon ve bir oksijen atomundan oluşan inorganik bileşiktir Karbonmonoksitte karbon ve oksijen arasında üçlü bağ vardır. Endüstride jeneratör gazı, su gazı, kuvvet gazı ve hava gazı içinde kullanılır. Yakıt olarak da kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Louis Ignarro</span>

Louis J. Ignarro Amerikalı farmakolog. Nitrik oksitin etkileşimlerini gösteren çalışmasıyla Robert F. Furchgott ve Ferid Murad ile birlikte 1998 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü almıştır. 1985 yılından beri UCLA Tıp Fakültesi'nde farmakoloji profesörü olarak çalışmaktadır. Araştırmaları konusunda birçok makale yayınlamış olan Ignarro, kardiyovasküler bilimin ilerlemesine yaptığı katkılar nedeniyle 1998'de Amerikan Kalp Derneği'nin Temel Araştırma Ödülü'nü de almıştır. Aynı yıl ABD Ulusal Bilimler Akademisi'ne, bir sonraki yıl ise Amerikan Sanat ve Bilimler Akademisi'ne kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Enzim</span> biyomoleküller

Enzimler, kataliz yapan biyomoleküllerdir. Neredeyse tüm enzimler protein yapılıdır. Enzim tepkimelerinde, bu sürece giren moleküllere substrat denir ve enzim bunları farklı moleküllere, ürünlere dönüştürür. Bir canlı hücredeki tepkimelerin neredeyse tamamı yeterince hızlı olabilmek için enzimlere gerek duyar. Enzimler substratları için son derece seçici oldukları için ve pek çok olası tepkimeden sadece birkaçını hızlandırdıklarından dolayı, bir hücredeki enzimlerin kümesi o hücrede hangi metabolik yolakların bulunduğunu belirler.

<span class="mw-page-title-main">Kral suyu</span> Asitlerin az etki ettiği ya da etki etmediği altın ve platin gibi metallerle tepkimeye girebilen kuvvetli bir asit çözeltisi

Kral suyu, asitlerin az etki ettiği ya da etki etmediği altın ve platin gibi metallerle tepkimeye girebilen kuvvetli bir asit çözeltisidir. Hidroklorik asit ve nitrik asitin 3:1 oranında karıştırılmasıyla oluşur. Ebu Musa Câbir bin Hayyan tarafından bulunduğu tahmin edilmektedir.

Biyolojide sinyal transdüksiyonu bir hücrenin bir cins sinyal veya uyarıyı başka birine dönüştürme sürecidir. Çoğu zaman bu, hücre içinde enzimlerin yürüttüğü biyokimyasal reaksiyonlarla gerçekleşir, bunlar birbirine ikincil habercilerle bağlanıp bir "ikincil haberci yolu" oluştururlar. Bu süreçler genelde hızlı olur, iyon akıları durumunda milisaniyeler mertebesinde, protein ve lipit aracılıklı kinaz çağlayanı (cascade) durumunda dakikalar mertebesinde sürer. Çoğu sinyal transdüksiyonu işleminde sinyal ilk uyarandan ileri doğru yayıldıkça bu olaylara katılan protein ve diğer moleküllerin sayısı da artar ve böylece küçük bir sinyal büyük bir tepki doğurabilir; buna "sinyal kaskadı" denir. Bakteri ve diğer tek hücreli organizmalarda, hücrenin sahip olduğu sinyal trasndüksiyon süreçleri onun çevresine nasıl tepki vereceğini belirler. Çok hücreli organizmalarda organizmanın bir bütün olarak çalışmasını sağlamak için bireysel hücrelerin davranışlarını koordine eden pek çok sinyal transdüksiyon süreci gerekmektedir. Tahmin edileceği üzere, bir organizma ne kadar karmaşıksa organizmanın sahip olduğu sinyal transdüksiyon süreçlerinin repertuvarı da o derece karmaşık olmak durumundadır. Dolasıyla hücresel seviyede hem iç hem de dış çevrenin duyumu sinyal transdüksiyonuna dayalıdır. Çoğu hastalık, örneğin diyabet, ateroskleroz, özbağışıklık (otoimmünite), kanser, sinyal transdüksiyon yollarındaki bozukluklardan kaynaklanır. Bu durum, sinyal transdüksiyonunun biyoloji kadar tıpta da olan önemini ortaya koyar.

<span class="mw-page-title-main">Amin (kimya)</span>

Aminler, amonyaktaki bir veya daha fazla hidrojen atomunun organik radikaller ile değiştirilmesi yöntemiyle türetilmiş organik bileşikler ve fonksiyonel gruplardır. Yapısal olarak aminler amonyağa benzerler, ama bir veya daha fazla hidrojen atomu, alkil veya aril gibi organik sübstitüentlerle yer değiştirmiştir. Bu kuralın önemli bir istisnası RC(O)NR2 tipi bileşiklerdir (C(O) karbonil grubuna karşılık gelir), bunlara amin yerine amid denir. Amidler ve aminlerin yapıları ve özellikleri farklı olduğu için bu ayrım kimyasal olarak önemlidir. Adlandırma açısında biraz akıl karıştırıcı olan bir nokta, bir aminin N-H grubunun N-M (M= metal) ile değişmesi hâlinde buna da amid denmesidir. Örneğin (CH3)2NLi, lityum dimetilamid'dir.

<span class="mw-page-title-main">Arjinin</span>

Arginin bir α-aminoasittir. L-arginin, doğada bulunan proteinlerin yapısını oluşturan 20 aminoasitten biridir. Memeli hayvanlarda, arjinin temel aminoasitlerden biri olarak kabul edilmektedir. Organizmanın gelişim safhasına ve sağlık durumuna göre dışarıdan beslenme yoluyla temin edilmesi kaçınılmaz olabilmektedir.

Nitrik asit, HNO3 kimyasal formülüne sahip oldukça aşındırıcı bir inorganik asittir. Kezzap olarak da bilinir. Saf hâldeki bileşik renksizdir. Ancak uzun süre bekleyen eski asitler azot oksitleri ve suya ayrışması nedeniyle sarı renge dönebilme özelliğindedirler. Piyasada bulunan nitrik asitlerin çoğu % 68'lik bir konsantrasyona sahiptir. Çözelti, %86'dan fazla HNO3 içerdiğinde, dumanlı nitrik asit olarak adlandırılır. Mevcut azot dioksit miktarına bağlı olarak, dumanlı nitrik asit ayrıca %86’nın üzerindeki konsantrasyonlarda kırmızı dumanlı nitrik asit veya %95’in üzerindeki konsantrasyonlarda beyaz dumanlı nitrik asit olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Proteazom</span> ökaryotlarda, arkealarda ve bazı bakterilerde bulunan, protein yıkımını katalize eden büyük çok alt birimli kompleks

Proteazom, büyük protein yapılardan oluşan moleküllerdir. Bu yapılar, ökaryot canlılarda, arkealarda ve çoğu bakteri türünde yer almaktadır. Ökaryot yapılı canlılarda bu yapılar çekirdekte ve sitoplazmada bulunur. Proteazomların genel görevi, hasar görmüş veya işe yaramayan proteinleri, proteoliz adı verilen ve peptit bağlarını kırarak çalışan bir enzim aracılığıyla vücuttan atmaktır. Proteazomlar, hücrelerin bağlanamamış proteinleri atmasını ve özelleşmiş proteinlerin derişiminin kontrol edilmesini sağlayan büyük bir sistemin parçalarıdır. Bu yapılar, proteinlerde yedi veya sekiz aminoasite kadar ürün verir. Bu sayede aminoasitlere ayrışır ve yeni proteinlerin sentezlenmesinde kullanılır. Ayrıştırma tepkimeleri ubikitin ligaz adı verilen bir enzim aracılığıyla sürer. Öncelikle bir protein molekülü, bir ubikitine bağlanır. Bu, diğer ligazların ubikitine bağlanması için uyarı verir. Bu yapıya poliubikitin zinciri adı verilir. Proteazomlar da bu yapıyla bağlanarak, bağlanmış olan proteinin ayrışmasını veya aminoasitlerin koparılmasını sağlar.

<span class="mw-page-title-main">Radikal (kimya)</span>

Kimyada radikaller eşleşmemiş elektronu olan atom, molekül veya iyonlardır. Bu eşleşmemiş elektronlar genelde son derece reaktiftir. Radikaller, yanma, atmosfer kimyası, polimerleşme, plazma kimyası, biyokimya ve pek çok başka kimyasal süreçte önemli rol oynar. Örneğin, insan fizyolojisinde, süperoksit ve azot oksit, damar tonusu gibi pek çok biyolojik süreci düzenler. Radikal ve serbest radikal terimleri genelde eşanlamlı kullanılmakla beraber, bir radikal bir çözelti kafesi içinde hapsolmuş veya başka bir moleküle bağlanmış durumda olabilir. 1900'de Michigan Üniversitesi'nde Moses Gomberg tarafından betimlenen trifenilmetil radikali, ilk tespit edilmiş organik serbest radikal olmuştur.

Gök aydınlığı veya gece aydınlığı, gezegen atmosferlerinin yaydığı çok zayıf bir ışıktır. Dünya ele alınacak olursa, bu olgu geceleri gökyüzünün hiçbir zaman tamamen karanlıkta kalmamasına neden olur. Bu durum yıldızlardan gelen ışıklar ve güneş ışınlarının atmosferde yayılımı denklemden çıkarıldığında dahi geçerlidir.

<span class="mw-page-title-main">Yükseltgen madde</span>

Yükseltgen madde bir yükseltgenme-indirgenme (redoks) reaksiyonunda başka bir türden bir elektron alan element ya da bileşiktir. Yükseltgen maddelerin elektron kazandıklarından dolayı indirgendikleri söylenebilir.

<span class="mw-page-title-main">Denitrifikasyon</span>

Denitrifikasyon ya da nitrat solunumu, nitrat ve nitrit bileşiklerinin, anaerobik koşullarda mikroorganizmalar tarafından redüksiyona Uğratılarak elementer azota dönüştürülmesi olayı.

<span class="mw-page-title-main">Çinko nitrat</span>

Çinko nitrat, formülü Zn(NO3)2 olan bir çinko bileşiğidir. Bu beyaz, kristal katı bileşik havadan çok nem çekerek sulanır ve genellikle hekzahidrat Zn(NO3)2•6H2O formunda bulunmaktadır. Çinko nitrat su ve alkolde çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Azot pentaoksit</span>

Azot pentaoksit N2O5 formüllü kimyasal bileşik. Diazot pentaoksit olarak da bilinir. Sadece azot ve oksijen içeren azot oksit ailesinin ikili bileşiklerinden biridir. Kararsız ve potansiyel oksitleyicidir.

Azot oksit, oksijen ve azotun ikili bir bileşiğini veya bu tür bileşiklerin bir karışımını ifade edebilir:

<span class="mw-page-title-main">Magnezyum nitrat</span>

Magnezyum nitrat Mg(NO3)2(H2O)x formülüne sahip inorganik bileşikleri ifade eder. Formüldeki, x = 6, 2 ve 0 olabilir. Hepsi beyaz renkli katılardır. Susuz madde higroskopiktir, havada bekletildiğinde hızlı bir şekilde hekzahidrat oluşturur. Bütün tuzları hem suda hem de etanolde çok çözünür.

<span class="mw-page-title-main">Mangan(II) nitrat</span>

Mangan(II) nitrat Mn(NO3)2•(H2O)n formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Her formül birimi bir Mn2+ katyon ve iki NO3 anyonu ile değişen miktarlarda sudan oluşur. En yaygın olanı tetrahidrat Mn(NO3)2•4H2O dır. Fakat, susuz bileşiğin yanı sıra mono ve hekzahidratlar da bilinmektedir. Bu bileşiklerin bazıları, mangan oksitleri için faydalı öncül maddelerdir.

Ostwald işlemi nitrik asit (HNO3) yapmak için kullanılan bir kimyasal işlemdir. Wilhelm Ostwald işlemi geliştirdi ve 1902'de patentini aldı. Ostwald işlemi modern kimya endüstrisinin dayanak noktasıdır ve gübre üretiminde yaygın olarak kullanılan ana hammaddeyi sağlar. Tarihsel ve pratik olarak, Ostwald işlemi elzem bir hammadde olan amonyak (NH3) hammaddesini sağlayan Haber işlemi ile yakından ilişkilidir.