Aziz Efimianos Kilisesi
Aziz Efimianos Kilisesi ya da Agios Efimianos Kilisesi (Yunanca: Άγιος Ευφημιανός) Kıbrıs adasında Akdoğan, Mağusa kasabasının 2 kilometre güneybatısında bulunan bir Bizans kilisesidir. (Koordinatlar: 35° 5'8.N "Kuzey 33°39'53.00"E).
Oldukça küçük ve tek kubbeli olan kilise, 13. ve 14. yüzyıllara tarihlenen freskleri meşhurdur. 80'li yıllarda kaçırılan kilisenin freskleri, 1997-2012 yılları arasında Teksas'ta Bizans Fresk Şapeli'nde sergilenmiş, daha sonraları Kıbrıs Kilisesi'nin araya girmesi ile Kıbrıs'a iade edilmiştir. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin problemli statüsünden ötürü freskler Kıbrıs Cumhuriyeti'ne iade edilmiş ve Lefkoşa'daki Bizans Müzesi'nde sergilenmektedir.
Yazıt
Kemerin altında bulunan Yunanca yazıt, Aziz Andronikos Manastırı'nın keşişi ve başrahibi Lavrentios tarafından yerel aziz Themonianos'a adandığını aktarmaktadır.[1]
- “ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΘΕΜΟΝΙΑΝΟΥ ΔΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ ΚΑΙ ΕΚ ΠΟΛΛΟΥ ΠΟΘΟΥ ΛΑΥΡΕΝΤΙΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΚΑΙ ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΣΕΒΑΣΜΙΑΣ ΜΟΝΗΣ ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΥ.”
Yazıtta bahsi geçen Aziz Themonianos isminin Efimianos isminin farklı bir versiyonu olduğu düşünülmektedir.[2] Efimianos'un Masaoria ovasındaki Lefkoniko köyü yakınında çileci hayat süren bir keşiş olduğu ve Filistin'den Kıbrıs'a kaçan 300 hristiyan mülteciden biri olduğu tahmin edilmektedir.[3]
Kilisenin küçüklüğünden ötürü buraya herhangi bir din adamının atanmadığı, burada yapılan dini ibadetlerin belirli bayram günlerinde (Örneğin azizin günü olan 14 Kasım) gerçekleştirildiğini düşünmek mümkündür.
Bizans freskleri
Kilisenin kubbesi, kaçırılıp satılmadan önce Pantokrator İsa freski ile süslenmişti. Bunun dışında İsa figürünü çevreleyen melekler bulunmaktaydı. Ayrıca Hetoimasia olarak bilinen boş taht tasviri de yer almaktaydı. Bu taht, Mikail ve Cebrail dışında iki seraphim tarafından da korunmaktaydı. Tasvir edilen melekler Meryem'in önderliğinde tahta doğru yönelirken, tahtın diğer tarafında Vaftizci Yahya diğer bölümdeki meleklere önderlik etmektedir.
Apsis, iki başmelek tarafından korunan karnında Bebek İsa'yı taşıyan Meryem tasvirine ayrılmıştır. Bu tasvir Hristiyan teolojisinde Enkarnasyon anlayışına işaret etmektedir..
Kilise fresklerinin Kıbrıs Harekâtı'nı takip eden dönemde 1974 ila 1983 arası bir dönemde çalındığı, 38 parçaya kesilerek kaçakçı Aydın Dikmen tarafından Almanya'ya götürüldüğü bilinmektedir. Aydın Dikmen ilk olarak bu fresklerin Türkiye'nin güneyinde terk edilmiş bir kiliseden geldiğini iddia etmiş ve freskleri Avrupa sanat pazarında satmaya çalışmıştır.[4] Bunu izleyen dönemde Kıbrıs Kilisesi, fresklerin Aziz Efimianos kilisesine ait olduğunu ve çalındığını kanıtlayarak, geri alma girişimlerinde bulunmuştur. 38 parça halinde satılan freskler, Menil Foundation tarafından satın alınmış, restore ettirilmiş ve nihayet Kıbrıs'a iade edilmişlerdir.
Menil Foundation, Kıbrıs Kilisesi ile yaptığı anlaşma gereğince, neredeyse 20 yıllık bir sürede freskleri Bizans Fresk Şapeli'nde sergilemiştir. Şapel, mimar François de Menil tarafından tasarlanmıştır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2019.
- ^ Bu ismin diğer versiyonları şunlardır; Phenianos (Φηνιανός), Thymianos (Θυμιανός) ya da Thomianos (Θωμιανός)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2019.
- ^ Amerika Arkeoloji Enstitü'sünün raporuna göre Aydın Dikmen kiliseden fresklerin sökülmesinde de sorumlu olan isimdir. http://www.archaeology.org/9803/newsbriefs/cyprus.html 11 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
