Azerbaycan ulusal basını

Azerbaycan ulusal basını- 1875 yılı 22 Temmuz'da Hasan Bey Zerdabi'nin editörlüğü ile ilk sayısı yayımlanan "Ekinci" gazetesinin yayımı ile temeli atılan Azerbaycan medyası, o dönemden günümüze kadar başarılı bir yol kat etmiştir.^[1]

1832 yılında "Tiflis Ehbari" gazetesi ve 1845 yılında "Zagafgazski Vestnik" gazetesine "Kafkasya'nın Bu Tarafının Haberi" adlı Azerbaycanca yayımlanan tek, milli medyanın kurulması yönünde atılmış ilk adımlar olmuştur. Resmi bülten niteliği taşıyan bu yayınlar, gerçek anlamda henüz gazete olarak adlandırılamazdı.^[2]

Temeli 1875 yılı 22 Temmuz'da "Ekinci" gazetesinin ilk sayısının yayımlanması ile atıldı. Gazetenin oluşmasında Mirza Feteli Ahundov, Seyid Azim Şirvani, Necef Bey Vezirov, Esger Ağa Gorani yakından katılım sağlamıştır.^[3]

"Ekinci" bilim, eğitim ve kültürün, edebiyat ve sanatın gelişimine, yeni tip okulların kurulmasının gerekliliğine dair materyaller yayımlıyordu. Gazetenin en büyük başarılarından biri, dilinin halk diline yakın, sade ve akıcı olmasıydı. Halkın bilimsel ve kültürel olarak ilerlemesi uğrunda çalışan "Ekinci", kadın özgürlüğü ve kadın eğitimi fikrini yaygınlaştıran ilk Azerbaycan gazetesi olmuştur. Dini hurafelere, batıl inançlara ve cehalete karşı sert çıkışlar yapıyordu. Gazetede doğa bilimleri ve tarımın gelişimi ile ilgili bilimsel-popüler makaleler yer alıyordu. "Ekinci", Azerbaycan dışında da Gürcistan, Dağıstan, Özbekistan ve başka yerlerde yayılıyordu.^[4]

1877 yılında "Ekinci" gazetesi kapandıktan sonra çeşitli çabalara rağmen Azerbaycan'da bir süre Azerbaycan dilinde yayın organı çıkmamıştır. Ülkede cereyan eden toplumsal süreçler ve güncel meseleler bir süre yerel Rusça medyada yer buluyordu. Bakü'de Rusça çıkan ilk gazete, ilk sayısı 1871 yılının mart ayında yayımlanan "Bakinski Listok" olmuştur. 1876 yılında ikinci Rusça gazete "Bakinskiye İzvestiya" yayımlanmaya başlamıştır. Rusça gazeteler içinde daha uzun ömürlü olan "Kaspi"nin 1897 yılından itibaren yayıncılığını Hacı Zeynalabdin Tağıyev üstlenmiş ve yaklaşık o dönemden itibaren onun editörü Alimerdan Bey Topçubaşov, sonraları ise Alibey Hüseyinzade olmuştur. Rusça yayımlanan gazeteler, Azerbaycan sayfası oluşturma girişiminde bulunsalar da buna başarıyla ulaşamamışlardır. 1879 yılında Hacı Said Efendi Ünsizade, Tiflis'te "Ziyayi-Kafgaziyye" gazetesini yayımlamayı başarmıştır. Gazetenin sadece 104 sayısı çıktıktan sonra 1880 yılında yayını durdurmuştur. 1883-1891 yıllarında Tiflis'te "Ekinci" tarzını sürdüren "Keşkül" gazetesi ve dergisi yayımlanmıştır.^[5]

20. yüzyılda ise Azerbaycan dilinde çıkan ilk gazete, Mehmed Ağa Şahtahtinski'nin 1903 yılında Tiflis'te yayımladığı toplumsal-siyasi, ekonomik, bilimsel, edebi "Şarki-rus" gazetesi olmuştur. Gazetenin Azerbaycan'da toplumsal düşünce tarihinin gelişiminde özel bir yeri olmuştur. Gazetede seküler bilimler, ana dili, kadın özgürlüğü ile ilgili ilerici düşünceler yer buluyordu. "Şarki-rus" gazetesi Celil Memmedguluzade, Mirza Alekber Sabir, Abbas Sıhhat, Ömer Faik Nemanzade, Hüseyin Cavid, Memmed Said Ordubadi, Eligulu Qemkusar, Eli Nezmi gibi büyük aydınları etrafında toplamayı başarmıştı. Gazetenin en büyük hizmetlerinden biri de Celil Memmedguluzade'yi bir gazeteci olarak ortaya çıkarması oldu. O, medyada demokratik akımın yerleşmesinde önemli rol oynayan profesyonel bir editör olarak bu gazetede yetişmiştir.^[6]

Çar hükümetinin Ekim beyannamesinden sonra ülkenin her tarafına yayılan medya, buluttan sıyrılıp çıkan yıldızlar gibi parlamaya başlamıştı. O dönemde Azerbaycan aydınları arasında siyasi-toplumsal düşüncenin yönünü, ideolojik mücadeleleri belirlemek, bunların ne kadar çelişkili, karmaşık koşullarda sürdüğünü bilmek için 1917 yılına kadar çıkan, kapanan ve yeniden çıkan, adını, adresini, hatta yolunu değiştiren çeşitli gazete ve dergileri gözden geçirmek yeterlidir. Bakü'de "Kaspi" matbaasının yanı sıra Tiflis'te ve Gence'de küçük matbaalar ortaya çıkmıştı. Özellikle Orucov kardeşlerinin bu alandaki faaliyetleri sonucu matbaalar genişliyor, gerek gazete, dergi ve gerekse kitap yayımı için büyük imkanlar sağlanıyordu. Şuşa, Nahçivan gibi şehirlerde de zayıf, sınırlı imkanlarla olsa da matbaa binaları kuruluyordu.^[7]

"Tekâmül" dergisi, ilk sayısını Mehmed Hadi'nin "El Feryadı" adlı özgürlükçü şiiriyle başlatır. Şair, milletin saadetini özgürlükte görmektedir. Ancak "Tekâmül" uzun süre devam edememiştir. 1907 yılında yerine "Yoldaş" yayımlanmış, o da kısa sürede kapanmıştır. Bu dönemde çeşitli dünya görüşlerini temsil eden gazete ve dergiler yayımlanmış ve hızla birbirinin yerini almıştır. Bunlar arasında "Molla Nasreddin", "Davet-Koç", "Bakinski Raboçi", "Debistan", "Hilal", "Tereggi", "Tuti", "Kelniyyet", "Babayi- Emir" gibi yayınlar yer almaktadır.^[8]

Gazeteler arasında nispeten sürekli demokratik bir çizgi Haşım Bey Vezirov'un yayımladığı "Taze Hayat" (1907–1908), "İttifak" (1908–1909), "Seda" (1909–1911), "Sedayi-Vatan" (1911–1912), "Sedayi-Hakk", "Sedayi-Kafkas" (1915–1916) gazetelerinde görülmektedir. "Mezeli" dergisi, "Molla Nasreddin"den sonra basın tarihinde en mizahi dergidir. Burada günün siyasi hayatı keskin bir kalemle yansıtılmıştır. "Mezeli" sadece genel meselelerle değil, ülkenin iç durumu ve şehir hayatıyla da ilgilenmiştir. Bu dergide, eski kafalılar, cahiller, eğitim ve kültür düşmanları, rüşvetçiler ve sahte din adamları şiddetle eleştirilmiştir. "Mezeli"de Ali Nazmi, Memmed Said Ordubadi, Aliağa Vahid, Cenneti gibi güçlü kalem sahipleri yer almıştır.^[9]

"Debistan" (1906–1907), "Rehber" (1906), "Mekteb" (1911–1917) ise eğitim ve okul meselelerinden bahseden pedagojik dergilerdir. Burada sade dille şiirler, hikayeler, masallar ve atasözleri yayımlanmıştır. Süleyman Sani Ahundov'un "Korkulu Nağıllar"ı ve bir dizi yazarın (Abdulla Şaik, M. A. Aliyev, A. M. Mustafayev ve diğerleri) yazdığı "Gülmeli Nağıllar" bu yayınların en faydalı yazılarındandır. "Şarki-rus" gazetesi etrafında oluşan yaratıcı ekip, Azerbaycan basınının gelişiminde yeni bir dönemin başlaması için zemin oluşturmuştur. Celil Memmedguluzade'nin inisiyatifi, editörlüğü ve yayıncılığı ile 1906 yılı 7 Nisan'da Tiflis'te haftalık illüstrasyonlu ilk Azerbaycan satirik dergisi "Molla Nəsreddin" yayımlanmıştır. "Molla Nasreddin" dergisi 1906-1917 yıllarında Tiflis'te, 1921'de Tebriz'de, 1922-1931 yıllarında Bakü'de yayımlanmıştır. 748 sayısı (340'ı Tiflis'te, 8'i Tebriz'de, 400'ü Bakü'de) çıkmıştır.^[10]

Azerbaycan'da Sovyet iktidarı kurulduktan sonra basının gelişimi daha çok parti çizgisi ile ilgiliydi. Cumhuriyetin "Kommunist" (ilk sayısı 1919'da yayımlanmıştır), "Bakinski Raboçi" (1906'dan beri yayımlanıyor), "Vışka" (1928'den beri yayımlanıyor), "Azerbaycan Gençleri", "Molodyoj Azerbaycana" (ilk sayıları 1919'da yayımlanmıştır), "Bakı", "Baku" (1958'den beri yayımlanıyor), "Edebiyat və İncesanat" (1934'ten beri yayımlanıyor) ve diğer tanınmış basın organlarında komünist ideolojiye bağlı meselelerin yanı sıra cumhuriyetin ekonomik, bilimsel, kültürel gelişimi ile ilgili problemler de yer alıyordu. 1919'da 20'den fazla Bolşevik gazetesi yayımlanmıştır. Azerbaycan dilinde "Bakı Fehle Konfransının Ahbarı", "Azerbaycan Gençleri", "Hürriyet", "Hak", "Fukara Sedası", "Zahmet Sedası", "Ekim İnkilabı", "Genç İşçi", "Azerbaycan Fukarası", Rus dilinde "Nabat", "Molot", "Proletari", "Raboçi Put", "Golos Truda", "Bednota", "Molodoy Raboçi", "Novıy Mir" ve diğerleri Azerbaycan Bolşeviklerinin yayımladığı gazetelerdir. Bu gazetelerin ömrü çok kısa olmuş, bazılarının sadece bir veya birkaç sayısı çıkmıştır. "Kommunist" gazetesi, "Hümmət", "Koç-Davet", "Tekâmül", "Yoldaş", "Hümmet" (1917-1918), "Bakü Şurasının Ehbarı" gibi Bolşevik gazetelerinin devamı olarak ortaya çıkmıştır.^[11]

"Kommunist" 1919 yılı 29 Ağustos'ta yayımlanmaya başlamıştır. "Kommunist"in 1919'da gizlice yayımlanan sayısını Ruhulla Ahundov editörlük yapmıştır. Azerbaycan'da Sovyet iktidarı kurulduktan sonra, 1920 yılı 30 Nisan'da Alihaydar Garayev'in editörlüğü ile "Kommunist" yasal olarak yayımlanmaya başlamıştır^[12] Azerbaycan'da Sovyet iktidarının ilk yıllarında "Kommunist" ve "Bakinski Raboçi" gazetelerinin sayfalarında ilçelerden sık sık materyaller yayımlanıyordu. 1923 yılı 16 Haziran'da Bakü'de "Kendçi Gazetesi"nin ilk sayısı yayımlandı. Azerbaycan Komünist (Bolşevik) Partisi Merkez Komitesi (KPMK), 1923 yılı 2 Temmuz'da Bakü'de Doğu kadınlarının, özellikle Azerbaycan kadınlarının toplumsal-siyasi hayata alışmaları amacıyla aylık, edebi, toplumsal ve siyasi dergi olan "Şark Kadını"nın yayımlanmasına karar verdi. "Şark Kadını" dergisinin 1. sayısı 1923 yılının Kasım ayında 40 sayfadan ibaret 1000 nüsha tirajla yayımlandı. Derginin ilk editörü Ayna Sultanova olmuştur. 1938'den itibaren "Şark Kadını", "Azerbaycan Kadını" adı ile yayımlanmaya başlamıştır. 1927 yılının şubat ayında "Pioner" dergisi kitlesel tirajla yayımlanmaya başladı.^[13]

1934 yılı 2 Eylül'de "Kommunist Maarifi" gazetesi yayımlanmaya başladı. 1938'de adı değiştirilerek "Müallim Gazetesi" adlandırıldı. Gazete, 1941 yılının haziran ayına kadar bu adla yayımlandı. 1946 yılının Nisan ayından "Azerbaycan Muallimi" adı ile yeniden yayımlanmaya başlayan gazete, sonraki yıllarda da bu adla varlığını sürdürdü. Spor basınının en büyük tarihe sahip yayını olan "İdman" gazetesi aynı zamanda Azerbaycan basınının en eski yayınlarından biri olarak kabul edilmektedir. 1932 yılında ilk kez "Azerbaycan Beden Terbiyecisi" ("Fizkulturnik Azerbaycana") adı altında yayımlanan "İdman" gazetesinin artık 70 yılı aşkın bir geçmişi vardır. Daha sonraki yıllarda "Edebiyat" (1933), "Azerbaycan Pioneri" (1938), "Kirpi" dergisi (1952), "Bakı" (1958) gibi gazeteler de yayımlanmaya başlamıştır Sovyet ideolojisine hizmet etmesine rağmen, "Kirpi" çeşitli nesillere mensup profesyonel karikatürist ressamları bir araya getirmeyi başarmıştır. Dergiye olan ilginin artması ve okunabilirliğinin yüksek olması, 1950–1960 yıllarında Azerbaycan'ın ressamları olan T. Salahov, K. Kazımzade, G. Mustafayeva gibi kişilikleri cezbetmiştir. Dönemin çarpıklıklarını yansıtan felyeton, hiciv ve karikatürlerle okuyucularının bozulmuş haklarını geri kazandırmıştır. 10 Temmuz 2012'de "Kirpi" dergisinin yayına başlamasının 60. yıldönümüne adanmış bir etkinlik ve sergi düzenlenmiştir.^[14]

1930'lu yıllardan itibaren Azerbaycan basını, insanların cezalandırılması ve baskı altına alınması aracı haline gelmiştir. Kişisel mülkünü kolhoza vermeyenler ve kolektivizasyona ilgisiz kalanlar basın sayfalarında halk düşmanı ilan edilmiştir. Gazeteciler, bu tür kişilerin açığa çıkarılması ve cezalandırılmasında parti ve Sovyet organlarının yardımcıları olarak görev yapmıştır. Stalin'in kişilik kültünün oluşması da 1930'ların ortalarından başlamıştır. Sadece işçi ve köylülerin değil, aynı zamanda değerli aydınların, yazarların ve bilim insanlarının 1937 yılı baskı "makinesi" ile yok edilme sürecine hazırlık yapılmıştır. Bu tür kitlesel baskı ve zulüm mekanizmalarının işlediği, insanların mülklerinin zorla alındığı ve bireysel girişimlerin yok edildiği dönemde, yeni Sovyet insanının okuma yazma bilmezliğini ortadan kaldırmak için tedbirler de alınmıştır. 1930'ların başında okuma yazma bilmezliğin ortadan kaldırılması alanında kitlesel tedbirler başlatılmıştır. "Okuma yazma bilmezliği ortadan kaldırma çalışmaları hakkında" 17 Mayıs 1929'da kabul edilen parti kararı, milli cumhuriyetlerde okuma yazma bilmezliğin ortadan kaldırılmasını tüm kültürel çalışmaların temel ve en önemli görevi olarak belirtmiştir.^[15]

Yürütülen tedbirlerin sonucu olarak işçi ve köylülerin okuma yazma öğrenme ilgisi giderek artmıştır. Azerbaycan basını bu işin gerçekleştirilmesinde büyük fedakarlıklar göstermiş, gazeteler alfabeyi öğrenenler için özel sayfalar ayırmış, yöntemsel makaleler yayımlamış ve öncü "kültür elçilerinin" iş deneyimlerini yaymıştır. "Kommunist", "Kendli gazetesi" ve "Komsomol" dergilerinin tam sayfaları "Okuma Yazma Kursları"na adanmıştır. 1930'dan itibaren birçok okuma yazma okulunda ve grubunda alfabeyi öğretmenin yanı sıra "siyasi dersler" de verilmiş, ülkenin durumu ve partinin politikası açıklanmıştır. Okuma yazma bilmezliğin ortadan kaldırılması çalışmasının emekçilerin siyasi eğitimle ilişkilendirilmesi, parti ve hükümetin çıkarlarına tamamen uygun düşmüştür. Çünkü bu yolla hâkim "politika ve ideoloji" kitlelerin bilincine yerleştirilmeli ve onlar "sosyalizm" destekçileri olarak yetiştirilmeliydi Okuma yazma bilmezliğin ortadan kaldırılması tedbiri, alfabe reformunun gerçekleştirilmesi ile paralel yürütülmüştür. Azerbaycan Merkezi Yürütme Komitesi ve Azerbaycan SSR Halk Komiserleri Konseyi, 21 Temmuz 1928'de "Azerbaycan'da yeni Türk alfabesinin zorunlu ve kesin olarak uygulanması" hakkında karar kabul etmiştir. "Bakinski raboçi" gazetesi, 22 Temmuz 1928 tarihli sayısında alfabe reformu ile ilgili olarak "Azerbaycan'ın elde edeceği genel okuryazarlık yalnızca yeni alfabe sayesinde mümkündür" yazmıştır.^[16]

Yeni Türk alfabesinin uygulanması için oluşturulan komisyona Semedağa Ağamalıoğlu başkanlık etmiştir. Q. Musabeyov, A. Garayev, A. Memmedov, İ. Konuşkin, Q. Hüseynov, K. İşkova ve M. Guliyev komisyonun üyesi olarak faaliyet göstermiştir. 1 Ocak 1929'dan itibaren Azerbaycan SSR'nin yeni alfabeye geçişi resmen ilan edilmiş ve hükümetin "Azerbaycan'ın tüm işçileri ve köylülerine" hitabesi kabul edilmiştir. "Yeni yol" gazetesi bu konuda 21 Haziran 1928 tarihli sayısında "Yeni alfabenin uygulanması okuma yazma bilmezliğin ortadan kaldırılmasını büyük ölçüde kolaylaştıracak ve kitlelerin eğitim seviyesini artıracaktır" yazmıştır. Büyük Rus yazar Maksim Gorki, Azerbaycan'ın bu konudaki öncü rolünü karakterize ederek "Azerbaycan halkı, tüm Doğu halklarının önünde kararlı adımlar atmış ve alfabe reformunu gerçekleştirerek tüm halklara geleceğin yolunu göstermiştir" demiştir.

Latin harfli yeni alfabenin Azerbaycan'da uygulanması haberi ülkenin sınırlarının ötesine de ulaşmıştır. Alfabe reformu Türkiye'de de gerçekleştirilmiştir. 1928'in başında "Eş-Şura" gazetesi, Türkiye kamuoyunun yetkili temsilcilerinin İstanbul'da düzenlenen konferansında halkın Latin alfabesini kullanması gerektiğine karar verdiklerini bildirmiştir. Aynı yılın haziran ayında Türkiye Büyük Millet Meclisi toplantısında yeni alfabenin uygulanması için özel bir komisyon oluşturulmuş ve sonbaharda Türkiye Latin alfabesine geçmiştir.

Vahit şekle getirilmiş Latin alfabesi, Azerbaycan'da 1932 yılının haziran ayında kabul edilmiştir. Ancak dikkat ve bilimsel tartışmalar sonucunda hazırlanmış, birçok yönden mükemmelleştirilerek vahit şekle getirilmiş Latin alfabesi maalesef uzun süre devam etmemiştir. Zaten 1930'ların ortalarında Sovyetler Birliği'nin Latin alfabesine geçmiş diğer cumhuriyet ve vilayetlerinde olduğu gibi Azerbaycan'da da Rus-Kiril yazı grafikine geçiş hareketi başlamıştır. Rus grafikine geçişine herhangi bir zorunluluk olmasa da bu aslında Merkezin "hâkim, şovenist iddiasından doğan" zorunlu bir tedbirdi. Azerbaycan SSR Yüksek Sovyeti'nin bir sonraki oturumunda 1939 Temmuz ayında Latin alfabesinin Kiril alfabesiyle değiştirilmesi hakkında yasa kabul edilmiştir ve bu yasa 1 Ocak 1940'tan itibaren yürürlüğe girmiştir. Bununla birlikte ülkede Rus dilinin kullanım alanı genişletilmiştir. Böylelikle tarihsel olarak kısa bir zaman diliminde Azerbaycan'da iki kez alfabe değiştirilmiştir ve çok yönlü, Rus şovenizminden doğan milli kültürlerin ortadan kaldırılmasına yönelik bu tedbir, Azerbaycan basınının gazeteciliğinin gelişmesini engellemiştir. Okuma yazma bilmezliğin ortadan kaldırılması ile okuyucu kitlesi kazanan gazeteler, okuyucularının bir kısmını kaybetmiştir.

Yazar eserinde, o dönemde gazetelerin resmi devlet politikasının "Marksist-Leninist" ideolojilerini yaymak ve sosyalist toplumun yeni insanlarını oluşturmak için güçlü bir parti silahı olduğunu vurgulamıştır. Gazetelerin kaliteli baskısı için matbaaların kurulmasına önem verilmiştir: "1933-1934 yıllarında Bakü'de büyük teknik imkanlara sahip 'Matbuat Sarayı' adlı matbaa faaliyet göstermeye başladı. SSCB'de yapılan idari-bölgesel değişiklikler ile ilgili olarak 1930'un ağustos ayında gazete ağının yeniden yapılandırılması ve geliştirilmesi hakkında bir karar alındı.^[17]

Bu kararın temelinde, SSCB genelinde olduğu gibi Azerbaycan'da da geniş bir ilçe gazetesi ağı oluşturulmaya başlandı. Yeni ilçe gazeteleri yayımlanmaya başladı. 1932'nin sonunda Azerbaycan'ın 32 ilçesinde matbaa kurulmuştu. İstatistiklere göre, 1939'da Azerbaycan dilinde 80'den fazla gazete yayımlanıyordu. Birçok işletmenin, sovhoz ve kolhozların da kendi gazeteleri vardı. 1937'de 834 bin tirajla 45 dergi yayımlanıyordu. İşçi-köylü muhabirleri hareketi 1934'te 18 bin kişiyi kapsıyordu.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nde (SSCB) başlayan yeniden yapılanma süreci Azerbaycan'a da ulaştı ve toplumsal ortama keskin bir etki yaptı. Ulusun diriliş dönemi olarak tarihe geçen 1989 yılında "Azerbaycan" gazetesi kuruldu. Bağımsız basının öncüleri olarak kabul edilen "Seher" gazetesi 4 Ağustos 1989'da ve "Azadlıg" gazetesi 24 Aralık 1989'da yayımlandı. "Seher"e tanınmış gazeteci Mezahir Süleymanzade, "Azadlıg"a tanınmış gazeteci Necef Necefov liderlik ediyordu 1990 yılında "Zerkalo", "Ses", 1991-92 yıllarında "Yeni Müsavat", "İki Sahil", "525-ci gazete" ve "Yeni Azerbaycan" gazeteleri yayımlanmaya başladı.

6 Ağustos 1998'de Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in imzaladığı özel bir kararname ile Azerbaycan'da basın üzerindeki sansür kaldırıldı. Ayrıca, 1999 yılında Kitle İletişim Araçları (KİV) hakkında Azerbaycan Cumhuriyeti Kanunu ve diğer hukuki-normatif aktlar kabul edildi. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 31 Temmuz 2008 tarihli kararnamesi ile "Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Kitle İletişim Araçlarının (KİV) Gelişimine Devlet Desteği Konsepti" gibi önemli bir belge onaylanmıştır. Bu konsepte uygun olarak, 22 Mayıs 2009'da Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı yanında Kitle İletişim Araçlarının Gelişimine Devlet Desteği Fonu kurulmuştur.^[18]

Azerbaycan bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra birçok milli-manevi değere dönüş basın alanında da kendini göstermiştir. Bugün ülkemizde yüzlerce basın organı- gazete ve dergi- faaliyet göstermektedir. Milli basınımız yıllar geçtikçe daha da berraklaşacak ve saflaşacaktır. Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının kararı ile "Ekinci" gazetesinin yayımlandığı gün- 22 Temmuz- Milli Basın ve Gazetecilik Günü olarak kutlanmaktadır.^[19][20]

• Azerbaycan
• Azerbaycan tarihi
• Azerbaycan kültürü
• Ekinci