İçeriğe atla

Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi

Azerbaycan Millî İstiklal Partisi
Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası
KısaltmaAMİP
Genel başkanArzuhan Alizade
Kurucuİtibar Mammadov
Liderİtibar Mammadov
Kuruluş tarihi4 Temmuz 1992 (kuruluş)
17 Temmuz 1992 (resmî kayıt)
Birleşmeİlerici Halk Partisi (2003) [a]
Bölünme
ÖnceliAzerbaycan Halk Cephesi Partisi
İdeolojiMuhafazakar
Siyasi pozisyonMerkez sağ
Uluslararası üyelikUluslararası Demokrat Birliği
Resmî renkler   Turkuaz-Beyaz
Millî Meclis
0 / 125
İnternet sitesi
Azerbaycan

Azerbaycan Millî İstiklal Partisi veya kısaca AMİP, bağımsız Azerbaycan tarihinde ilk resmî kayda alınan (17 Temmuz 1992) siyasi parti. Parti dönemin Azerbaycan Halk Cephesi kurucusu İtibar Mammadov liderliğinde kurulmuştur. 1992-1993 ve 1995-2000'li yıllarda ana muhalefet partisi olmuştur.

Tarihçe

İtibar Mammadov dönemi (1992-2004)

4 Temmuz 1992'de AHCP'nin yürüttüğü siyasete karşı gelen bir grup siyasetçi AHC kurucusu İtibar Mammadov liderliğinde AMİP'i kurdu. AMİP dönemin en güçlü muhalefet partilerinden birine çevrildi. 17 Temmuz 1992'de parti resmî kayıtlara alındı.

Hükûmette temsil krizi

1993'te Ebulfez Elçibey'in Keleki'ye gitmesi, Haydar Aliyev'in yönetimi ele alması AMİP'de kaos oluşturdu. Haydar Aliyev AMİP'e koalisyon hükûmet teklif etti. Lakin AMİP'cilerde koalisyon konusunda ortak karar alınamadı. Nazim İmanov, Fuat Ağayev, İsa Mammadov, Bahtiyar Necefov koalisyon hükûmete karşı oldular. Buna rağmen Vagif Kerimov, Gabil Hüseynli, Mübariz Kurbanlı, Gündüz Celilov, Vilayet Guliyev, Eldar Salayev ve Elçin Efendiyev ise koalisyon hükûmete evet dediler. Tartışmalara rağmen koalisyon hükûmet kurulmadı.

Evet'ciler istifa ederek Eylül 1993'te yeni Azerbaycan Demokratik İstiklal Partisi'ni kurdular. 1993-1995'te ADİP genel başkanı Gabil Hüseynli olsa da, Haydar Aliyev'in Gabil Hüseynli'yi 1993'te devlet müşaviri atamasıyla 1995'te Hüseynli ADİP'ten istifa etti.Parti 1995 Azerbaycan genel seçimlerine katılarak 2 milletvekili çıkarsı. Lakin bu milletvekilleri 1999'da istifa ederek YAP'a geçtiler. ADİP parçalandı ve devlet kaydı feshedildi. Şu anda parçalanmış ADİP'e Vagif Kerimov genel başkanlık etmektedir.

1995 Azerbaycan genel seçimleri

Parçalanmalara rağmen seçimlere katılan AMİP 331,865 (%9,3) oy alarak 3 milletvekili çıkardı ve ana muhalefet partisi olmayı başardı. Tekrar seçimlerde de 1 milletvekili çıkaran parti milletvekili transferleri de yapmıştır.

1998 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimi

1998 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde başta Ebulfez Elçibey, Müsavat Partisi, AHCP olmak üzere boykot kararı alındı. Kimi iddialar göre ana muhalefetin seçimlerde olmamasından yararlanarak seçimlere katılan İtibar Mammadov muhalefetin tek ve en güçlü adayı olmak istiyordu. İtibar Mammadov seçimleri 389.662 (%11.8) oyla 2. sırada tamamladı.

2000 Azerbaycan genel seçimleri

Seçimlerde 112,727 (%3,89) oy alarak 1 milletvekili çıkarmayı başaran AMİP Ocak 2001 Azerbaycan ara genel seçimlerine önce katılma kararı aldı. Seçimlere çok az kala AMİP milletvekili adaylarını geri çağırarak seçimi boykot etme kararı aldı. Buna rağmen seçimlerde 1 AMİP üyesi Hidayet Gulamov milletvekili seçildi. Seçimlerden sonra AMİP milletvekilleri istifa etmediği için partilerinden ihraç edildiler.

2003 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimi

2003 tarihinde, seçimlerden önce resmî devlet kaydı olmayan İlerici Halk Partisi AMİP'e birleşmiştir.[1] 2003 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde Bizim Azerbaycan İttifakı'na katılmayı redd eden AMİP, AHCP genel başkanı Ali Kerimli'yle anlaştı. Ali Kerimli AMİP adayı İtibar Mammadov lehine adaylığını geri çekti. AMİP ve AHCP seçime Galebe (Zafer) İttifakı kurarak katıldılar. Seçimde 62.401 (%2.53) oy alan İtibar Mammadov 4. oldu. Seçim gecesinden itibaren AHCP AMİP’ten desteğini çekerek Bizim Azerbaycan İttifakı adayı İsa Gamber’in kazandığını iddia etti. Seçim hezimetinden sonra İtibar Mammadov AMİP genel başkanlığından istifa etti.

Ali Aliyev dönemi (2005-2006)

Ana madde: Vatandaş ve İnkişaf Partisi

7 Şubat 2005 tarihinde düzenlenen 8. Kurultayda Ali Aliyev genel başkan seçildi. İtibar Mammadov'un liderlik makamı fesh edildi. AMİP Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi, Azerbaycan Milli Hareket Partisi ve bağımsız adaylarla Yeni Siyaset İttifakını (YeS) kurarak seçimlere katıldı. Seçimlerde YeS adayı Vahid Ahmedov ve Ali Mesimli milletvekili seçilse de, daha sonra ittifakla ilişkilerini kestiler.

2005 Azerbaycan genel seçimlerinden sonra AMİP’in Azerbaycan Cumhuriyeti Merkezi Seçim Komisyonu’ndaki temsilcisi, şimdiki genel başkan Arzuhan Alizade’nin seçim protokollerine onay imzası atması partinin 2005’te genel başkanı seçilen Ali Aliyev’in itirazına sebep oldu. Olağanüstü Toplantı gerçekleştiren Ali Aliyev, Mammadov ve Alizade taraftarı Siyasi Şûra üyelerini ihraç etti. Bunun üzerine 22 Ocak 2005’te hem Ali Aliyev, hem İtibar Mammadov kurultay düzenledi. Aliyev kendini genel başkan ilan etse de, Mammadov taraftarları 22 Ocak 2006 tarihinde 2. Olağanüstü Kurultay düzenleyerek Ayaz Rüstemov’u geçici genel başkan seçtiler.

25 Mayıs 2006'da düzenlenen 9. Kurultayda Ayaz Rüstemov genel başkan seçildi. 2007'de Ayaz Rüstemov'un istifa etmesi nedeniyle geçici olarak Fuat Muhtarov genel başkan seçildi.

Sonraki dönem (2006-)

10 Temmuz 2010 tarihinde partinin 10. Kurultayı düzenlendi. Kurultayda eski YAP, daha sonra Azerbaycan Demokrat Partisi milletvekili olmuş Yusuf Bağırzade AMİP genel başkanı seçildi. 27 Ekim 2015 tarihinde Yusuf Bağırzade görevinden istifa ederek siyasetten gitti. Bu tarihten 2020 tarihine kadar Arzuhan Alizade geçici genel başkan görevini üstlendi.

16 Ağustos 2020 tarihinde çevrimiçi düzenlenen 11. Kurultayda Arzuhan Alizade genel başkan seçildi.

İdeoloji

Parti Muhafazakâr ideolojiyi savunuyor. Siyasi yelpazede merkez sağ konumundadır.

Yapılanma

Genel başkanlar

Kurultaylar

Ad Tarih Seçilen Başkan Aday
1. (Kuruluş) Kurultay 3-4 Temmuz 1992 İtibar Mammadov İtibar Mammadov
2. Kurultay 4-5 Eylül 1993
3. Kurultay
4. Kurultay
5. Kurultay
6. Kurultay
7. Kurultay
8.(Olağanüstü) Kurultay 7 Şubat 2005[2]Ali Aliyev Ali Aliyev
Ali Alakberov
Sevil Hamidova
2. Olağanüstü Kurultay 22 Ocak 2006 Ayaz Rüstemov Ayaz Rüstemov
9. Kurultay 25 Mayıs 2006[2]Ayaz Rüstemov
Ali Alakberov
10. Kurultay 10 Temmuz 2010[3]Yusuf Bağırzade Yusuf Bağırzade (Tek aday)
11. Kurultay 16 Ağustos 2020[4]Arzuhan Alizade Arzuhan Alizade (Tek aday)
12. (Olağanüstü) Kurultay 25 Kasım 2023[5]Tüzük Kurultayı

Seçimler

Notlar

  1. ^ Resmî olarak devlet kaydı olmayan siyasi parti
  2. ^ Merkezî Seçim Komisyonu'nun açıkladığı verilere göre Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi tarafından aday gösterilmeyen 15 kişi belediye üyesi seçilmiştir.

Kaynakça

  1. ^ info@modern.az, modern az. ""Siyasi qardaşlaşma"nın tarixi: hansı partiyalar bir-biri ilə birləşib?". modern.az. 6 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021. 
  2. ^ a b "Ayaz Rüstəmov AMİP-in sədri seçilib". Trend.Az (Azerice). 27 Haziran 2006. 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021. 
  3. ^ "AMİP-ə yeni sədr seçildi". Milli.Az (Azerice). 10 Temmuz 2010. 2 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021. 
  4. ^ "AMİP-ə yeni sədr seçildi - FOTO". Pravda.az. 26 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2021. 
  5. ^ "AMİP qurultayının vaxtını AÇIQLADI". bakivaxti (Azerice). 1 Ocak 1970. 23 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2023. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Adalet, Hukuk, Demokrasi Partisi, kısaca AHD Partisi veya eski adıyla Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi, Azerbaycan'daki siyasi partilerden biridir. 3 Nisan 2004 tarihinde ikiye bölünen AHCP'yi birleştirme amacıyla kuruldu. Merkez sağ siyasi partidir. Kurucusu ve mevcut başkanı Kudret Hasanguliyev'dir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Ümit Partisi</span>

Azerbaycan Ümit Partisi Azerbaycan'da bir siyasi parti. Merkez-sağ eğilimlidir. Liberal görüşlere sahip olan Ümit Partisi 1. (Kuruluş) Kurultayında 5 Mayıs 1993'te "Altın Kalem" ödüllü Ebulfet Ahmedov tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Azerbaycan Partisi</span> Azerbaycanda bir siyasi parti

Yeni Azerbaycan Partisi, Azerbaycan'da 91'lerin talebiyle 21 Kasım 1992 tarihinde Haydar Aliyev'in liderliği ile 550 kişilik kurucu üyenin katılımıyla gerçekleşen Kuruluş Kurultayı ile kurulan, 18 Aralık 1992 tarihinde Adalet Bakanlığınca resmi kayda alınan siyasi parti.

Azerbaycan Halk Cephesi Partisi veya kısaca AHCP, Azerbaycan'daki muhalif siyasi parti. 1989'da 15 kurucu üye liderliğinde kuruldu. 1989-1992'li yıllarda Azerbaycan'da büyük güç ve söz sahibi olan siyasi kuruluş olmuştur. 1995'te partileşme sürecine girdi. 1995'te Partinin 1. (Kuruluş) Kurultayı düzenlendi ve parti resmen kuruldu. 1 Eylül 1995 tarihinde parti resmî kayıtlara alındı. Şu anda Demokratik Kuvvetlerin Millî Şurası'nin üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da siyaset</span>

Azerbaycan'da siyaset yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşirken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Devlet başkanı'dır, Azerbaycan'ın Başbakanı'sa, hükûmet başkanlığı yapıyor. İcra gücü cumhurbaşkanı ve hükûmet tarafından uygulanmaktadır. Yasama yetkisi hem hükûmet hem de parlamentoya aittir. Yargı — yürütme ve yasama organından bağımsızdır.

Azerbaycan Millî Meclisi 1. dönem milletvekilleri listesi, 1995 Azerbaycan genel seçimleri, 1995, 1996, 1998 ve 1999 Azerbaycan ara genel seçimleri ile seçilen milletvekillerinden oluşan 1. dönem Azerbaycan Parlamentosu.

<span class="mw-page-title-main">Mirmahmut Miralioğlu</span> politikacı

Mirmahmut Miralioğlu - 2. dönem Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin milletvekili; Klasik Halk Cephesi Partisi genel başkanı.

Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi- 10 Aralık 1989'da Araz Alizade ve Zerdüşt Alizade kardeşleri tarafından kurulan siyasi parti. 27 Aralık 1990'da Azerbaycan SSC Adalet Bakanlığı tarafından resmî olarak kayda alınarak SSCB'de ilk kayda alınan siyasi parti oldu. Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra 1 Eylül 1995'te Azerbaycan Cumhuriyeti Adliye Bakanlığı tarafından resmî olarak kayda alındı.

Klasik Halk Cephesi Partisi veya kısaca KHCP, 2000'de Elçibey’in ölümünden sonra AHCP dahilinde oluşan klasikler fraksiyonunun ardılı, 2006’da Mirmahmut Miralioğlu liderliğinde kurulan, 31 Ocak 2007’de Adalet Bakanlığınca resmî kayıtlara alınan siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Millî Cephe Partisi</span>

Millî Cephe Partisi, Azerbaycan'da 29 Temmuz 2020 tarihinde Razi Nurullayev liderliğinde kurulan, 31 Ağustos 2020'de resmî kayıtlara alınan muhalif siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Liberal Partisi</span> Azerbaycanda bir siyasi parti

Azerbaycan Liberal Partisi veya ALP, Azerbaycan'da 3 Haziran 1995'te Berde’de eski devlet katibi Lale Şevket tarafından kurulan, 14 Ağustos 1995’de resmî kayda alınan ve 24 Haziran 2023 tarihinde fesih kararı alan siyasi parti.

Azerbaycan Millî Meclisi 2. dönem milletvekilleri listesi, 2000 Azerbaycan genel seçimleri, 2001, 2002, 2003 ve 2004 Azerbaycan ara genel seçimleri ile seçilen milletvekillerinden oluşan 2. dönem Azerbaycan Parlamentosu.

Azerbaycan Demokratik İstiklâl Partisi veya kısaca ADİP, Haydar Aliyev'in hükûmetin başına geçtikten sonra Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi üyelerine hükûmette temsil edilmeyi tekif etmesi üzerine bu teklife ılımlı yanaşan parti üyeleri Gabil Hüseynli liderliğinde 1993 tarihinde kurulan siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Vatandaş ve İnkişaf Partisi</span>

Vatandaş ve İnkişaf Partisi veya kısaca VİP, Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi'nden ayrılan eski genel başkan Ali Aliyev tarafından kurulan siyasi parti. Kuruluş Kurultayı 28 Mayıs 2006 tarihinde gerçekleşen parti 14 Haziran 2008 tarihinde resmi devlet kaydına alındı.

<span class="mw-page-title-main">Azatlık İttifakı</span> Azerbaycanda bir seçim ittifakı (2005–2010)

Azatlık İttifakı, kısaca Azatlık 2005 tarihinde 2005 Azerbaycan genel seçimleri öncesi Azerbaycan Demokrat Partisi, Azerbaycan Halk Cephesi Partisi ve Müsavat Partisi tarafından kurulan seçim ittifakı. Önceleri "Üçlük" ve "Uğur" adlanmıştır. İttifak turuncu devrimlerden etkilenerek rengini turuncu olarak belirledi. Dışarıdan Azerbaycan Halk Partisi tarafından desteklendi, AHP genel başkanı Penah Hüseyn istifa ederek bağımsız siyasetçi olarak İttifaka katıldı. İttifaktan Merkezi Seçim Komisyonu tarafından açıklanan resmi sonuçlarca 7, Anayasa Mahkemesi tarafından açıklanan resmi sonuçlarca ise 5 milletvekili seçildi. Müsavat Partisinin seçimleri boykot etmemesi üzerine Azatlık İttifakının feshi söz konusu olsa da 17 Şubat 2006 tarihinde Azatlık İttifakı yeniden AHCP, ADP, VİP ve ALP tarafından siyasi ittifak olarak kuruldu. 2010 Azerbaycan genel seçimlerinde AHCP'nin ittifak dışında olan Müsavat'la yeni ittifak kurması sebebiyle Azatlık İttifakı feshedildi.

<span class="mw-page-title-main">2006 Azerbaycan ara genel seçimleri</span>

2006 Azerbaycan Ara Genel Seçimleri, Azerbaycan Millî Meclisi 3. dönem üyelerinin belirlenmesi için Kasım 2005'te yapılan milletvekili genel seçimlerinde 9 sayılı Binegedi İkinci, 38 sayılı Gence Nizami İkinci, 42 sayılı Sumgayıt İkinci, 110 sayılı Zagatala seçim çevresinin sonuçları Merkezi Seçim Komisyonu tarafından, 31 sayılı Surahanı İkinci, 44 sayılı Sumgayıt-Abşeron, 69 sayılı Celilabad-Masallı-Bilesuvar, 103 sayılı Gedebey, 106 sayılı Tovuz-Kazah-Ağstafa, 119 sayılı Ağdam Köy seçim çevresinin sonuçları ise Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Merkezi Seçim Komisyonu'nun sonuçlarını iptal ettiği seçim çevrelerinde YAP adayları birinci olmuştu. Diğer sonuçları iptal edilen seçim çevrelerinden 31 sayılı Surahanı İkinci, 44 sayılı Sumgayıt-Abşeron, 69 sayılı Celilabad-Masallı-Bilesuvar, 103 sayılı Gedebey, 106 sayılı Tovuz-Kazah-Ağstafa, 119 sayılı Ağdam Köy seçim çevresinden sırasıyla Azatlık İttifakı ortak adayı, AHCP genel başkanı Ali Kerimli; YAP adayı Tevfik Hüseynli; Azatlık İttifakı ortak adayı, AHCP Yüksek Meclisi başkanı Gulamhüseyn Alibeyli; bağımsız aday Fahrettin Gamberov; YAP adayı Bahtiyar Sadıkov seçimleri birinci bitirmişti. Bu 10 seçim çevresinde seçim sonuçlarının iptal edilmesi nedeniyle 13 Mayıs 2006 tarihinde yapılan yenileme seçimleridir.

<span class="mw-page-title-main">Ocak 2001 Azerbaycan ara genel seçimleri</span>

Ocak 2001 Azerbaycan Ara Genel Seçimleri, Azerbaycan Millî Meclisi 2. dönem üyelerinin belirlenmesi için Kasım 2000'de yapılan milletvekili genel seçimlerinde 10 sayılı Hatai İkinci, 38 sayılı Sumgayıt Birinci, 51 sayılı Ağsu-Kürdemir, 68 sayılı İmişli seçim çevrelerinin sonucu Merkezi Seçim Komisyonu tarafından, 7 sayılı Yasamal İkinci, 9 sayılı Hatai Birinci, 53 sayılı Astara, 56 sayılı Berde Şehir, 65 sayılı Kusar, 94 sayılı Hacıgabul- Salyan ve 99 saylı Şemkir seçim çevrelerinin sonuçları ise Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bu 11 seçim çevresinde seçim sonuçlarının iptal edilmesi nedeniyle 7 Ocak 2001 tarihinde yapılan yenileme seçimleridir.

<span class="mw-page-title-main">2005 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2005 Azerbaycan genel seçimleri, 6 Kasım 2005 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 3. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">İtibar Memmedov</span>

İtibar Selidar oğlu Memmedov, Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi'nin kurucusu ve ilk genel başkanı (1992-2003), Azerbaycan ana muhalefet partisi lideri, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi 1. dönem milletvekili, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti milletvekili (1990-1995), Azerbaycan Halk Cephesi kurucu üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Mübariz Kurbanlı</span>

Mübariz Kahraman oğlu Kurbanlı - Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 1., 2., 3. ve 4. dönem milletvekili; Azerbaycan Cumhuriyeti Dini Kurumlarla İş üzere Devlet Komitesi Başkanı, Azerbaycan Demokratik İstiklâl Partisi kurucu üyesi (1993-1999), Yeni Azerbaycan Partisi Yönetim Kurulu üyesi ve Genel Sekreter yardımcısı (1999-2021).


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.