İçeriğe atla

Azerbaycan-Çin ilişkileri

Azerbaycan-Çin ilişkileri
Haritada gösterilen yerlerde Azerbaijan ve China

Azerbaycan
Çin

Azerbaycan-Çin ilişkileri, Azerbaycan ile Çin topraklarındaki hem tarihî hem de çağdaş devletler arasındaki ilişkileri içerir. Şi Cinping, iki ülke arasındaki ilişkilerin dostane ve kooperatif şekilde devamlı olarak geliştiğini ifade etmiştir; Çin Dışişleri Bakanlığı'na göre, iki ülke arasındaki "siyasî ilişkiler sabittir; karşılıklı güven seviyesi yüksektir ve pragmatik açıdan [bu ilişkilerin] sonuçları verimlidir;" üstelik Çin, Azerbaycan'ın egemenliğini ve bağımsızlığını desteklemektedir.[1] Azerbaycan tarafı ise "Çin ile bulunduğu işbirliği seviyesini yükseltmeye ve işbirliği alanlarını genişletmeye çok umduğu"nu ve Azerbaycan'ın kapısının Çin'e "sürekli açık" olduğunu ifade etmiştir.[2] Çin, Azerbaycan'ın bağımsızlığını tanıyan ve Azerbaycan devletiyle ilişkiler kurmuş ilk ülkelerden biridir ve Azerbaycan, kendi Doğu Asya politikasında Çin'i bir öncelik olarak görmektedir.[3]

Tarih

Azerbaycan ile Çin arasındaki ilişkilerin kurulmasının 10. yıl dönümünü kutlamak için dağıtılmış posta pulu. Heydar Aliyev ile Jiang Zemin'in tokalaşmasını gösterir.

Azerbaycan ile Çin arasındaki ilişkiler, iki bin yıl öncesine kadar dayanır.[3] Çangan'dan Avrupa'ya kadar giden İpek Yolu, Azerbaycan'ın içinden geçerdi ve Doğu ile Batı arasındaki kültür alışverişinde önemli bir rol oynadı.[4] 12. yüzyıl Azeri şairler, Çin hakkında eserler yazmıştır.[5] Yuan Hanedanı döneminde, Moğol Ordusu her yerde savaştı ve Çin tıbbi yöntemleri Azerbaycan'a yayıldı.[6]

Sovyetler Birliği döneminde Azerbaycan-Çin ilişkileri, Çin-Sovyetler Birliği ilişikilerinin bir parçasıydı. Azerbaycanlı gösteri sanat grupları Çin'e gelip turlar yapardı,[6] ve Sovyetler Birliği, Çin'in petrol sanayisini geliştirmek için Çin'e Azerbaycanlı uzmanlar gönderirdi; ör. Karamay petrol sahası, Çin'de Azerbaycanlı uzmanların çalıştığı yerlerden biridir.[4] 1961 yılı başında Çin-Sovyet Dostluk Derneği [zh] heyeti, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri ile görüştü ve iki taraf temaslarda bulundu.[6] Sonra Çin-Sovyet ayrılığı yer aldı ve sonuç itibarıyla Çin-Azerbaycan ilişkileri de duraklandı.[6] Her iki ülke, 2 Nisan 1992 tarihinde ilişkiler kurdu ve Ağustos 1992'de Çin'in Azerbaycan Büyükelçiliği kuruldu.[7]

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, kariyeri boyunca birkaç kez Çin'e ziyarete gitmiştir. Ağustos 2008'de Yaz Olimpiyatları açılış törenine, Mayıs 2014'te de Asya'da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı'na katıldı. Mart 2005 ve Aralık 2015'te iki kez Çin'e resmî ziyarete gitti. Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi Başkanı Oktay Esedov da Haziran 2018'de Çin'de resmî ziyarette bulundu. Mayıs 2016'da Politbüro üyesi, ÇKP Merkez Siyaset ve Hukuk Komisyonu üyesi ve Başkan Şi Cinping'in Özel Temsilcisi Meng Jianzhu, Azerbaycan'ı ziyaret etti; bundan bir ay sonra, ÇKP Politbüro Yürütme Komitesi üyesi ve ÇHC Başbakan Yardımcısı Zhang Gaoli de Azerbaycan'a ziyarete geldi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "习近平会见阿塞拜疆总统阿利耶夫" [Şi Cinping, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ile görüştü] (Çince). Çin Halk Cumhuriyeti'nin Maldiv Cumhuriyeti Büyükelçiliği. 21 Mayıs 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020. 两国政治关系牢固，互信水平高，务实成果丰硕。 
  2. ^ "阿塞拜疆官员：阿永远对中国敞开大门" [Azerbaycanlı memur: Azerbaycan'ın kapısı Çin'e hep açıktır] (Çince). China News Service. 3 Haziran 2013. 3 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020. 非常希望继续提升同中方的合作水平、拓宽合作领域……阿塞拜疆的大门永远对中国敞开 
  3. ^ a b Sun Zhuangzhi (孙壮志) (Mayıs 2005). "阿塞拜疆与中国的关系" [Azerbaycan'ın Çin ile ilişkileri]. Çin Sosyal Bilimler Akademik Yayınevi. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2020. 
  4. ^ a b 帕里维兹 (Pàlǐwéizī) (2013). "近20年以来中阿经贸关系浅析" [Son 20 yılda Çin ile Azerbaycan arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin temel analizi] (Çince). Çin Dışişleri Üniversitesi. 3 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  5. ^ "阿塞拜疆加快开拓我国旅游市场" [Azerbaycan Çin'in turizm pazarının gelişmesini hızlandırıyor]. Çin İnternet Bilgi Merkezi (中国互联网新闻中心) (Çince). Xinhua Haber Ajansı. 14 Mart 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  6. ^ a b c d 卡里莫夫·拉沙德 (Kǎlǐmòfū Lāshādé) (28 Eylül 2013). "阿中关系的现状与前景分析" [Azerbaycan-Çin ilişkilerinin mevcut durumunun ve beklentilerinin analizi] (PDF) (Çince). 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 
  7. ^ "中国同阿塞拜疆的关系" [Çin'in Azerbaycan ile ilişkileri]. Çin Halk Cumhuriyeti'nin Azerbaycan Cumhuriyeti Büyükelçiliği. 27 Ocak 2012. 3 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çin Komünist Partisi</span> Çin Halk Cumhuriyetinin kurucu ve iktidar partisi

Çin Komünist Partisi (ÇKP), Çin'in kurucu ve iktidar partisidir. 1 Temmuz 1921 tarihinde Şanghay'da kurulmuş olan Çin Komünist Partisi, 2022 yılında açıklanan ve toplam Çin nüfusunun ciddi kısmına tekabül eden 97 milyona yakın üye sayısıyla dünyadaki en büyük ikinci siyasi parti konumundadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Türkiye ilişkileri</span>

Çin-Türkiye ilişkileri, Çin ile Türkiye arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri içerir. Çin Komünist Partisi'nin Çin İç Savaşı'nı kazanması ve Çin Halk Cumhuriyeti devletinin 1 Ekim 1949 tarihinde kurulmasından sonra bile Türkiye, İç Savaş'ı kaybetmenin sonucu olarak Tayvan adasına çekilmeye zorunda kalmış Çin Cumhuriyeti devletini "Çin" ülkesinin tek meşru temsilcisi olarak tanımaya devam etti, ancak 4 Ağustos 1971 tarihinde Türkiye, Çin Halk Cumhuriyeti'yle diplomatik ilişkiler kurup "Tek Çin politikası"na uyarınca Çin Cumhuriyeti'yle olan resmî ilişkilerini askıya aldı ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tayvan dahil tüm Çin toprakları üzerindeki egemenliğini tanıdı. Buna rağmen, Türkiye, Çin Cumhuriyeti'yle (Tayvan) yine gayrıresmî, hükümet dışı seviyede ilişkiler sürdürmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çin değerleri ile sosyalizm</span>

"Çin değerleri ile sosyalizm" Çin'in tarihsel pratiklerinden yola çıkarak uyguladığı sosyalizm metodunun isimlendirilme şeklidir. Bu isimlendirme Deng şiaoping döneminde ortaya çıksa da Deng öncesinde gerçekleşen tecrübeleri de içerisine almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Rusya ilişkileri</span>

Çin ile Rusya arasındaki diplomatik ilişkiler, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından ve 1991'de Rusya Federasyonu'nun kurulmasından sonra oldukça düzelmiş hale gelmiştir. Amerikalı uluslararası ilişkiler araştırmacısı Joseph Nye şu argümanı ileri sürmektedir:

Sovyetler Birliği'nin çökmesiyle birlikte, fiili ABD-Çin ittifakı sona erdi ve bir Çin-Rusya yakınlaşması başladı. 1992'de iki ülke bir "yapıcı ortaklık" peşinde olduklarını ilan ettiler; 1996'ta "stratejik ortaklık"a doğru ilerlediler; 2001'de ise bir "dostluk ve işbirliği" antlaşması imzaladılar.
<span class="mw-page-title-main">Çin'de LGBT hakları</span> İnsan hakları

Çin Halk Cumhuriyeti'nde LGBT bireyler, hukuki korumaya tabi değiller. Hemcins cinsel ilişkiler yasak olmasa da hemcins çiftlerin evlilik ya da medeni birliktelik seviyesinde tanınma hakları yoktur. LGBT bireylere yapılan ayrımcılığı yasaklayan kanunlar ya da politikalar mevcut değil, ancak trans bireyler cinsiyet değiştirme ameliyatı geçirdikten sonra yasal belgelerdeki resmi cinsiyetlerini değiştirebilirler.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Yunanistan ilişkileri</span>

Çin-Yunanistan ilişkileri, Çin ile Yunanistan topraklarındaki hem tarihî hem de çağdaş devletler arasındaki ilişkileri içerir. Çin-Yunanistan ilişkilerinin en erken kaydı, Yunan tarihçi Ktesias'ın MÖ 5. yüzyılda Serika ülkesi hakkındaki yazılarda yer alır. Çağdaş dönemde Çin Cumhuriyeti, 1947 yılında Yunanistan başkenti Atina'da bir büyükelçilik işletmeye başladı; bunun ardından Çin Halk Cumhuriyeti devleti, 5 Haziran 1972 tarihinde Yunanistan ile ilişkiler kurdu. 2006 yılında iki ülke arasındaki ilişki "Stratejik Ortaklık" seviyesine yükseltildi.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Özbekistan ilişkileri</span>

Çin-Özbekistan ilişkileri Çin ile Özbekistan arasındaki ikili ilişkidir. Her iki ülke de Şanghay İşbirliği Örgütü üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Türkmenistan ilişkileri</span>

Çin-Türkmenistan ilişkileri, Çin ile Türkmenistan ülkeleri arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ikili ilişkileri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Kırgızistan ilişkileri</span>

Çin-Kırgızistan ilişkileri, Çin ile Kırgızistan ülkeleri arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ikili ilişkileri kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Ermenistan ilişkileri</span>

Çin-Ermenistan ilişkileri, Çin ile Ermenistan arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Estonya ilişkileri</span>

Çin-Estonya ilişkileri, Çin ile Estonya arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve Estonya Cumhuriyeti devletleri oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Belarus-Çin ilişkileri</span>

Belarus-Çin ilişkileri, Belarus ile Çin arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Belarus Cumhuriyeti ve Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletleri oluşturmaktadır. Belarus'un Pekin'de bir büyükelçiliği ve Şanghay, Guangzhou ve Çongçing şehirlerinde başkonsoloslukları vardır. ÇHC'nin Minsk'te işlettiği bir büyükelçiliği vardır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Ukrayna ilişkileri</span>

Çin-Ukrayna ilişkileri, Çin ile Ukrayna arasındaki hem tarihî hem de günümüzdeki ilişkileri kapsar. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) ve SSCB sonrası kurulmuş Ukrayna devleti oluşturmaktadır. ÇHC ile Ukrayna, 4 Ocak 1992 tarihinde diplomatik ilişkilerin kurulduğunu duyurdu. Çin'in Kiev'de bir büyükelçiliği ve Odessa'da bir başkonsolosluğu var; Ukrayna'nın da Pekin'de bir büyükelçiliği ve Şanghay'da bir başkonsolosluğu vardır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Litvanya ilişkileri</span>

Çin-Litvayna ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti ile Litvanya Cumhuriyeti devletleri arasındaki ikili ilişkileri kapsar. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 14 Eylül 1991 tarihinde kuruldu. Çin'in Vilnius'ta bir maslahatgüzarı var; Litvanya ise Pekin'deki büyükelçiliğini 2021 yılı Aralık ayında kapattı. Bunun dışında Litvanya'nın Hong Kong'da oturan ve Hong Kong ile Makao özel idari bölgelerindeki temsilcisi olarak çalışan bir fahri konsolosu var.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Çin ilişkileri</span>

Avusturya-Çin ilişkileri, Avusturya ile Çin arasında hem tarihî olarak sürdürülmüş hem de günümüzde sürdürülmeye devam eden ikili ilişkileri içerir. Günümüzde bu ilişkilerin taraflarını Avusturya Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletleri oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk-Çin ilişkileri</span> Arnavutluk ve Çin Halk Cumhuriyeti arasındaki ikili ilişkiler

Arnavutluk-Çin ilişkileri, tarihî olarak Arnavutluk Sosyalist Halk Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) arasındaki ikili ilişkileri içerirdi; günümüzde ise bu ilişkilerin taraflarını Arnavutluk Cumhuriyeti ile ÇHC devletleri oluşturmaktadır. Pekin'de Arnavutluk, Tiran'da ÇHC büyükelçilikleri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Abdülkerim Abbas</span> Uygur lideri devrimci

Abdülkerim Abbas, 20. yüzyılda Sincan bölgesinde bir Uygur lideriydi. Kuzey Sincan'da İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açan 1944 İli İsyanı'na liderlik etti. Abbas, Ahmetcan Kasımi ile birlikte, 1946'da isyanın bağımsızlık ilanını bir kenara bırakan ve bir koalisyon eyalet hükûmeti oluşturmak için Kuomintang yönetimine katılan Üç Bölge içindeki Marksist gruba başkanlık etti. Kasım ve Abbas, Çin İç Savaşı'nın sonlarına doğru Çin komünistlerine katılmada Üç Bölgeyi yönetti.

<span class="mw-page-title-main">İshak Bey Munonov</span>

İshak Bey Munonov, 20. yüzyılda Sincan bölgesinde bir Kırgız lideriydi.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Slovenya ilişkileri</span>

Çin-Slovenya ilişkileri, Çin ile Slovenya arasında farklı alanlarda sürdürülen ikili ilişkileri içerir. Çin'in Ljubljana'da bir büyükelçiliği, Slovenya'nın ise Pekin'de bir büyükelçiliği ve Şanghay'da bir konsolosluğu var.

<span class="mw-page-title-main">Çekya-Çin ilişkileri</span>

Çek Cumhuriyeti-Çin ilişkileri, Çekya ile Çin arasında farklı alanlarda sürdürülen ikili ilişkileri içerir. Çek Cumhuriyeti'nin Pekin'de büyükelçiliği ve Çengdu, Hong Kong ve Şanghay şehirlerinde başkonsoloslukları var; Çin'inse Prag'da bir büyükelçiliği var.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.