İçeriğe atla

Azerbaycan'daki etnik azınlıklar

Azerbaycan'daki etnik azınlıklar haritası (2024, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yıkılmasından ve neredeyse tüm Ermenilerin 2023'te ayrılmasından sonra)
Azerbaycan'daki etnik azınlıklar haritası (1994-2020, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sonrası ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı öncesi)

Bu madde Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki etnik azınlıklara odaklanmaktadır. Ülkede yaklaşık 30 farklı etnik gruba sahip azınlıklar yaşamaktadır.[1]

Demografi

Azerbaycan Demografisi

  Azeriler (%94.8)
  Lezgiler (%1.7)
  Ruslar (%0.7)
  Ermeniler (%1.35)
  Talışlar (%0.9)
  Avarlar (%0.56)
  Türkler (%0.43)
  Tatarlar (%0.29)
  Tatlar (%0.28)
  Ukraynalılar (%0.24)
  Sahurlar (%0.14)
  Udiler (%0.04)
  Gürcüler (%0.11)
  Yahudiler (%0.1)
  Kürtler (%0.07)

2009 nüfus sayımına göre, Azerbaycan'daki etnik azınlıklar, Lezgiler (nüfusun %2,0'sini oluşturan en büyük azınlık grubu), Ruslar (%1.3) ve Talışlar, Tatlar (Müslümanlar ve Dağ Yahudileri), Avarlar, Gürcüler, Aşkenaz Yahudileri gibi etnik gruplar toplam nüfusun %8,9'unu temsil etmektedir.[2][3]

1926–2019 yıllarına ait Azerbaycan nüfusu
Etnik

grup

1926 nüfus sayımı1[4]1939 nüfus sayımı2[4]1959 nüfus sayımı3[4]1970 nüfus sayımı4[4]1979 nüfus sayımı5[4]1989 nüfus sayımı6[4]1999 nüfus sayımı6[4]2009 nüfus sayımı[4]1 Mayıs 2023 nüfus sayımı[5]
Nüfus % Nüfus % Nüfus % Nüfus % Nüfus % Nüfus % Nüfus % Oran %
Azeriler1,437,977 62.1 1,870,471 58.4 2,494,381 67.5 3,776,778 73.8 4,708,832 78.1 5,804,980 82.7 7,205,464 90.6 8,172,800 91.6
Lezgiler37,263 1.6 111,666 3.5 98,211 2.7 137,250 2.7 158,057 2.6 171,395 2.4 178,021 2.2 180,300 2.02
Ermeniler282,004 12.2 388,025 12.1 442,089 12.0 483,520 9.4 475,486 7.9 390,505 5.6 120,74581.5 120,30081.35
Ruslar220,545 9.5 528,318 16.5 501,282 13.6 510,059 10.0 475,255 7.9 392,304 5.6 141,687 1.8 119,300 1.35
Talışlar77,323 3.3 87,510 2.7 85 0.0 21,169 0.3 76,841 1.0 112,000 1.26
Avarlar19,104 0.8 15,740 0.5 17,254 0.5 30,735 0.6 35,991 0.6 44,072 0.6 50,871 0.6 49,800 0.56
Türkler95 0.0 600 0.0 202 0.0 8,491 0.2 7,926 0.1 17,705 0.3 43,454 0.5 38,000 0,43
Tatarlar9,948 0.4 27,591 0.9 29,370 0.8 31,353 0.6 31,204 0.5 28,019 0.4 30,011 0.4 25,900 0,29
Tatlar28,443 1.2 2,289 0.1 5,887 0.2 7,769 0.2 8,848 0.1 10,239 0.1 10,922 0.1 25,200 0.28
Ukraynalılar18,241 0.8 23,643 0.7 25,778 0.7 29,160 0.6 26,402 0.4 32,345 0.5 28,984 0.4 21,500 0,24
Sahurlar15,552 0.7 6,464 0.2 2,876 0.1 6,208 0.1 8,546 0.1 13,318 0.2 15,877 0.2 12,300 0.14
Udinler2,445 0.1 3,202 0.1 5,492 0.1 5,841 0.1 6,125 0.1 4,152 0.1 3,800 0.04
Gürcüler9,500 0.4 10,196 0.3 9,526 0.3 13,595 0.3 11,412 0.2 14,197 0.2 14,877 0.2 9,900 0.11
Yahudiler20,578 0.9 41,245 1.3 40,198 1.1 48,652 1.0 35,487 0.6 30,792 0.4 8,916 0.1 9,100 0.1
Kürtler41,19371.8 6,005 0.2 1,487 0.0 5,488 0.1 5,676 0.1 12,226 0.2 13,075 0.2 6,100 0.07
Diğerleri 94,360 4.1 85,387 2.7 25,889 0.7 22,531 0.4 31,552 0.5 31,787 0.5 9,541 0.1 9,500 0.11
Toplam 2,314,571 3,205,150 3,697,717 5,117,081 6,026,515 7,021,178 7,953,438 8,922,400 10,143,521

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Qarabağda yaşayan erməniəsilli sakinlərə müraciət olunub - TAM MƏTN". 19 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2023. 
  2. ^ "European Commission Against Racism and Intolerance (ECRI), Second Report on Azerbaijan, CRI(2007)22, May 24, 2007". 3 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021. 
  3. ^ "CIA World Factbook - Azerbaijan". 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2021. 
  4. ^ a b c d e f g h "The Population of Azerbaijan". 28 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2012. 
  5. ^ "Azərbaycan əhalisinin sayı açıqlanıb". 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan</span> Güney Kafkasyada bir ülke

Azerbaycan, resmî adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti, Batı Asya ile Doğu Avrupa'nın kesişim noktası olan Kafkasya'da yer alan bir ülkedir. Güney Kafkasya'nın en büyük yüz ölçümüne sahip ülkesi olan Azerbaycan'ın doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında Gürcistan, batısında Ermenistan ve güneyinde İran ile komşudur. Kendisine bağlı olan Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin ise kuzey ve doğusu Ermenistan ile, güneyi ve batısı İran ile çevrilmiştir, Türkiye ile 17 km'lik sınırı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İlham Aliyev</span> 4. Azerbaycan cumhurbaşkanı

İlham Haydar oğlu Aliyev, Azerbaycanlı siyasetçi ve iş insanıdır. 2003'ten itibaren Azerbaycan'ın dördüncü ve mevcut cumhurbaşkanıdır. Önceki Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in oğludur. Ayrıca Yeni Azerbaycan Partisinin genel başkanlığını yürütmektedir.

Azınlık ya da azınlık grupları, sosyolojik olarak bir devlette sayısal bakımdan az olan, başat olmayan ve çoğunluktan farklı niteliklere sahip olan gruplar olarak tanımlanmaktadır. Ne var ki hukuki olarak azınlıklar hakkında üzerinde anlaşılmış ortak bir resmi tanım yoktur. Azınlıklar hukukunda genel olarak kabul edilen tanım ise BM Ayrımcılığın Önlenmesi ve Azınlıkların Korunması Alt Komisyonu Raportörü Francesco Capatorti'nin Medeni ve Siyasal Haklar Sözleşmesi'nin 27. maddesine dair hazırladığı rapordaki ölçütlere dayanır. Capotorti tanımına göre azınlık “sayıca bir devletin nüfusunun geri kalanından az olan, hakim olmayan durumda bulunan, bu devletin vatandaşı olan üyeleri nüfusun geri kalanından farklı etnik, dinsel ya da dilsel özelliklere sahip, üstü örtülü bir biçimde de olsa kültürlerini, geleneklerini, dinlerini ya da dillerini korumaya yönelik bir dayanışma gösteren bir grup” şeklinde açıklanmaktadır.

Çinliler ; çoğunlukla soy, etnisite, uyrukluk, vatandaşlık veya diğer bağlılık vasıtasıyla Çin ile ilişkili çeşitli kişiler veya gruplardır.

Azerbaycan Yahudileri Azerbaycan'da yaşayan Yahudilere denir.

Dünyanın en büyük ülkesi olan Rusya, büyük etnik çeşitliliğe sahiptir ve ülke çapında 193'ten fazla etnik gruba ev sahipliği yapan çok uluslu bir devlettir. Ancak demografik olarak etnik Ruslar ülke nüfusunda daha baskındır. 2010 nüfus sayımında nüfusun yaklaşık %81'i etnik Ruslardır, nüfusun geri kalan %19'u ise etnik azınlıklardan oluşmaktadır.

Türkiye'deki azınlıklar, etnik ve dinî azınlıklar olarak ikiye ayrılmaktadır. Türkiye birçok etnik grubu barındıran bir ülkedir. Nüfus sayımlarında 1965'ten bu yana etnik köken sorulmadığı için bir etnik kümenin nüfusunun ne kadar olduğunun tam olarak tespiti yapılamamaktadır. Bazı kişi ve gruplar tahminler yapsalar da genelde objektif kalmayı başaramamaktadırlar. Osmanlı İmparatorluğu gibi geniş topraklara yayılan ve yüzlerce yıl hüküm süren bir imparatorluğun 20. yüzyıl başında çöküşü sonrasında, imparatorluğun çeşitlilik gösteren demografik mirası içinden bazı etnik gruplar Türkiye'de yaşamaya devam etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">İsrailliler</span> İsrail Devleti vatandaşları veya daimi ikamet edenler

İsrailliler, farklı etnik kökenlerden insanların yaşadığı, çok-ırklı bir ülke olan İsrail Devleti'nin vatandaşları veya daimi sakinleri. İsrail'deki en büyük etnik gruplar sırasıyla: Yahudiler (75%), Araplar (20%) ve diğer azınlıklar (5%). İsrail Yahudi popülasyonu Aşkenazi Yahudileri, Mizrahi Yahudileri, Sefaradi Yahudileri, Etiyopya Yahudileri ve diğer Yahudi etnik bölümlerinden gelmektedir; ancak 50%'lik oran ile oluşumun büyük çoğunluğunu Mizrahi Yahudileri oluşturmaktadır.

Azerbaycan'da din, Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasasına göre Azerbaycan laik devlettir. Azerbaycan Cumhuriyeti'nde din devletten ayrıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'deki etnik azınlıklar</span>

Çin'deki etnik azınlıklar; Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'nde Han Çinlisi olmayan halklardır. Han çoğunluğunun dışında ÇHC, resmî olarak 55 tane farklı etnik azınlık grubu tanımaktadır. 2010 itibarıyla resmî olarak tanınan azınlık grupları, kolektif olarak Çin anakarası nüfusunun %8,49'unu oluşturmaktadır. Resmî olarak tanınan bu etnik gruplara ek olarak, kendilerini tanınmayan etnik grupların üyeleri olarak tanımlayan ÇHC vatandaşları vardır.

Azerbaycan'da din özgürlüğü, anayasasının 18. maddesine göre laik bir ülkedir. Azerbaycan'da laiklik, özellikle Sovyetler Birliği döneminde yaygınlaşmış ve yerleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-Ermenistan ilişkileri</span> Azerbaycan ve Ermenistan ülkelerinin ilişkileri

Ermenistan ile Azerbaycan arasında, büyük ölçüde süregelen, fakat Azerbaycan ordusunun 27 Eylül 2020 tarihinde başlattığı Karabağ operasyonu ile alınan, Dağlık Karabağ sorunu nedeniyle diplomatik bir ilişki yoktur. Komşu halklar, 1918-1921 yılları arasında, çökmüş Rus İmparatorluğu'ndan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti olarak kazandıkları kısa bağımsızlıkları sırasında resmi hükûmet ilişkilerine sahiptiler; bu ilişkiler Rus Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği tarafından işgal edilip ilhak edilene kadar vardı. Geçen yüzyılda ülkeler tarafından yürütülen bir savaş nedeniyle -biri 1918'den 1921'e, diğeri 1988'den 1994'e kadar- iki ülke gergin ilişkilere sahipti.

Azerbaycan nüfusunun nominal olarak %90.30'ından fazlası Müslümandır. Müslüman nüfusun ise hemen hemen %85'i Şii, %15'i Sünnidir. Azerbaycan yüzdelik olarak İran'dan sonra en fazla Şii oranına sahip ülkedir.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı Kasaba</span>

Kırmızı Kasaba, ya da Krasnaya Sloboda, Azerbaycan'ın Kuba Rayonu'nda yer alan bir köy ve belediyedir. 3.598 kişilik bir nüfusa sahiptir ve İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri dışında dünyanın tek Yahudi kasabası olduğuna inanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Belarus demografisi</span>

Belarus demografisi, nüfus artışı, nüfus yoğunluğu, etnik köken, eğitim seviyesi, sağlık, ekonomik durum, dini bağlantılar ve nüfusun diğer yönleri dahil olmak üzere Belarus nüfusunun demografik özellikleriyle ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan demografisi</span>

Bu makale, nüfus yoğunluğu, etnik köken, eğitim seviyesi, sağlık, ekonomik durum, dini inanç ve nüfusun diğer yönleri dahil olmak üzere Azerbaycan nüfusunun demografik özellikleri hakkındadır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan demografisi</span>

Özbekistan'ın demografisi, nüfus artışı, nüfus yoğunluğu, etnik köken, eğitim düzeyi, sağlık, ekonomik durum, dini bağlantılar ve nüfusun diğer yönleri dahil olmak üzere Özbekistan nüfusunun demografik özellikleridir. Verilerin çoğu tahmine dayalı çünkü son nüfus sayımı 1989'da Sovyet döneminde yapılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan-İran ilişkileri</span>

Azerbaycan Cumhuriyeti ile İran İslam Cumhuriyeti arasında resmi diplomatik ilişkiler, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının (1991) ardından kurulmuştur. İran ve Azerbaycan büyük ölçüde aynı tarihi, dini, etnik kökeni ve kültürü paylaşıyor. Şu anda Azerbaycan Cumhuriyeti olarak adlandırılan topraklar, İran'dan ancak 19. yüzyılın ilk yarısında, Rus-İran Savaşları ile ayrıldı. Aras nehrinin kuzeyindeki bölgede, çağdaş Azerbaycan Cumhuriyeti'nin toprakları, Rusya tarafından işgal edilene kadar İran topraklarıydı. İran ve Azerbaycan ayrıca çoğunluğu Şii Müslüman olan iki ülkedir. Sırasıyla dünyadaki en yüksek ve ikinci en yüksek Şii nüfus yüzdesine sahipler, ve her iki komşu milletin nüfusunun çoğunluğu ağırlıklı olarak Sünni iken tarihin tam olarak aynı anından itibaren her iki ülkede de Şiilik kök salmıştır. Ancak siyasi uyum zaman zaman değişebileceğinden iki ülke arasında bazı gerginlikler yaşanıyor. Azerbaycan Cumhuriyeti, İsrail, Türkiye ve Amerika Birleşik Devletleri ile müttefik olan Batı yanlısı bir hükûmete sahipken, İran ise ABD ile düşmanlığı nedeniyle sıkı bir şekilde Rusya ve Çin yanlısı desteğe sahip ve yaptırımlarla hedef alınıyor.

Ermenistan'ın nüfusu, çeşitli önemli azınlık etnik gruplarını içermektedir.