İçeriğe atla

Azerbaycan'da siyaset

Azerbaycan Cumhuriyeti
Bu kategoride yer alan maddeler
Azerbaycan hükûmeti ve siyasetinin
bir parçasıdır.


Azerbaycan'da siyaset yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşirken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Devlet başkanı'dır, Azerbaycan'ın Başbakanı'sa, hükûmet başkanlığı yapıyor. İcra gücü cumhurbaşkanı ve hükûmet tarafından uygulanmaktadır. Yasama yetkisi hem hükûmet hem de parlamentoya aittir. Yargı — yürütme ve yasama organından bağımsızdır.

Tarihçe

Bağımsızlık dönemi

Azerbaycan, eski Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını 30 Ağustos 1991'de Azerbaycan Komünist Partisi'nin ilk Sekreteri Ayaz Mutallibov'un ülkenin ilk Cumhurbaşkanı haline getirmesiyle ilan etti. Mart 1992'de Dağlık Karabağ'da, Hocalı'da Azerbaycanlıların katledilmesinin ardından Mutallibov istifa etti ve ülke bir süre siyasi istikrarsızlık yaşadı. Eski yardımcısı, Mutallibov'u Mayıs 1992'de iktidara geri döndürdü, ancak bir haftadan daha kısa süre sonra, planlı cumhurbaşkanlığı seçimlerini erteleme ve tüm siyasi faaliyetleri yasaklama çabalarına cevap, muhalefetteki Azerbaycan Halk Cephesi Partisi bir direniş hareketi düzenleyip, iktidarı ele geçirdi. Reformları arasında, AHCP ağırlıklı olarak Komünist yanlısı Azerbaycan Yüksek Sovyeti'ni feshetti ve işlevlerini YS'nin 50 üyesinden kurulan Millî Şûra'ya devretti.

Haziran 1992'de yapılan seçimlerde, AHCP lideri Ebulfez Elçibey ülkenin ikinci cumhurbaşkanı seçildi. 7 adayla yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri, 7 Haziran 1992'de Elçibey oyun 54% alarak, Azerbaycan'ın ilk demokratik olarak seçilen, komünizm yanlısı olmayan Cumhurbaşkanı oldu. Elçibey 1992 yazında, Sovyet ordusunun varlığı olmayan ilk ve tek eski Sovyet cumhuriyeti olan (Baltık devletlerinin ardından), Azerbaycan'dan Sovyet ordusunun tamamen geri çekilmesini sağladı. Aynı zamanda, Elçibey hükûmeti ulusal Hazar Deniz Kuvvetleri'ni kurdu ve Rusya ile Bakü'de bulunan Sovyet Hazar Deniz Kuvvetleri'nin dörtte birini almaya karar verdiler.

Millî Şûra 1993'te Elçibey'in Kelekiye gitmesiyle cumhurbaşkanı yetkilerini Haydar Aliyev'e devretti. Elçibey, Ağustos 1993'te, halkoylamasıyla resmî olarak görevden alındı ve Aliyev Ekim ayında cumhurbaşkanı olarak 5 yıllığına seçildi. Aliyev, ciddi usulsüzlüklerle gölgelendikten sonra, 1998 yılında 5 yıllık bir süre daha seçildi.

2003 yılında, Haydar Aliyev'in sağlığındaki ciddi sorunlar sebebiyle, Türkiye'de bir hastaneye getirildi. Ağustos 2003'te, İlham Aliyev yeni başbakan seçildi, ancak 1996 yılından beri başbakan olan Artur Rasizade, başbakan görevlerini yerine getirmeye devam etti ve böylece İlham Aliyev cumhurbaşkanlığı seçimlerine konsantre olabildi. Ekim 2003'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, İlham Aliyev kazanan ilan edildi.[1] Ayın sonunda Aliyev cumhurbaşkanlığına ant içti ve Rasizade yine başbakan oldu.

Yönetim bölümü

İlham Aliyev, Azerbaycan Cumhurbaşkanı

Cumhurbaşkanı ve başbakanı, ülkenin kanun yapan birimlerinden ayrı. Cumhurbaşkanı, devletin ve yürütme organının başıdır. Vatandaşlar cumhurbaşkanını seçer, Başbakan cumhurbaşkanı tarafından atanır ve Azerbaycan Millî Meclisi tarafından onaylanır.

2008 yılından beri Azerbaycan Anayasası değiştirilerek, Cumhurbaşkanlığı görev süresinin sona ermesi sağlandı.[2]

Yasama bölümü

Azerbaycan Millî Meclisi (Azerice: Milli Məclis) Azerbaycan'da hükûmet yasama dalıdır. Tek meclislilik Ulusal Mecliste 125 milletvekili bulunuyor, daha önce 100 üyelik Meclis, tek kişilik seçim bölgelerinde beş yıllık dönem için seçildi ve 25 üye orantılı temsilcilikle seçildi. 2010 seçimlerden itibaren, 125 milletvekilinin tamamı, tek üyeli seçim bölgelerinden seçilmiştir. Milli Meclis, Meclis Başkanı, Meclis Başkanı Birinci Yardımcısı ve iki yardımcı başkan tarafından yönetiliyor. Sahiba Gafarova meclisin şu andaki Başkanı, Ali Hüseynli Birinci Başkan Yardımcısı, Adil Aliyev ve Fezail İbrahimli de yardımcı başkanlar.[3]

Kaynakça

  1. ^ "The Azerbaijan "Elections" October 15, 2003". 15 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016. 
  2. ^ Elections in Azerbaijan; embarrassment for the West 27 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., EastWeek, November 2010
  3. ^ meclis.gov.az

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Haydar Aliyev</span> 3. Azerbaycan cumhurbaşkanı

Haydar Alirıza oğlu Aliyev Azerbaycanlı siyasetçi, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin üçüncü cumhurbaşkanı, Nahçıvan Yüksek Meclisi'nin 3. Başkanı. Aynı zamanda Azerbaycan'ın görevdeki cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in babasıdır. Azerbaycan'ın "ümummilli lider" ve "ulu önder" unvanlarını taşımaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İlham Aliyev</span> 4. Azerbaycan cumhurbaşkanı

İlham Haydar oğlu Aliyev, Azerbaycanlı siyasetçi ve iş insanıdır. 2003'ten itibaren Azerbaycan'ın dördüncü ve mevcut cumhurbaşkanıdır. Önceki Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in oğludur. Ayrıca Yeni Azerbaycan Partisinin genel başkanlığını yürütmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ebulfez Elçibey</span> 2. Azerbaycan cumhurbaşkanı

Ebulfez Elçibey veya Ebulfez Aliyev, akademisyen, 2. Azerbaycan cumhurbaşkanı, Azerbaycan Halk Cephesi Partisi'nin kurucusu ve ilk genel başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Yeni Azerbaycan Partisi</span> Azerbaycanda bir siyasi parti

Yeni Azerbaycan Partisi, Azerbaycan'da 91'lerin talebiyle 21 Kasım 1992 tarihinde Haydar Aliyev'in liderliği ile 550 kişilik kurucu üyenin katılımıyla gerçekleşen Kuruluş Kurultayı ile kurulan, 18 Aralık 1992 tarihinde Adalet Bakanlığınca resmi kayda alınan siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Millî Meclis (Azerbaycan)</span> Azerbaycan Cumhuriyetinin parlamentosu

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi - Azerbaycan Cumhuriyetinin anayasal devlet organı. Tek meclisli parlamentodur ve 125 milletvekilinden ibarettır. Milletvekilleri liste usulü çoğunluk sistemi, genel, eşit ve direkt seçim hukuk esasında hür, kişisel ve gizli oylama yolu ile 5 yıllık döneme seçiliyor.

Azerbaycan Halk Cephesi Partisi veya kısaca AHCP, Azerbaycan'daki muhalif siyasi parti. 1989'da 15 kurucu üye liderliğinde kuruldu. 1989-1992'li yıllarda Azerbaycan'da büyük güç ve söz sahibi olan siyasi kuruluş olmuştur. 1995'te partileşme sürecine girdi. 1995'te Partinin 1. (Kuruluş) Kurultayı düzenlendi ve parti resmen kuruldu. 1 Eylül 1995 tarihinde parti resmî kayıtlara alındı. Şu anda Demokratik Kuvvetlerin Millî Şurası'nin üyesidir.

Azerbaycan Sosyal Demokrat Partisi- 10 Aralık 1989'da Araz Alizade ve Zerdüşt Alizade kardeşleri tarafından kurulan siyasi parti. 27 Aralık 1990'da Azerbaycan SSC Adalet Bakanlığı tarafından resmî olarak kayda alınarak SSCB'de ilk kayda alınan siyasi parti oldu. Azerbaycan bağımsızlığını kazandıktan sonra 1 Eylül 1995'te Azerbaycan Cumhuriyeti Adliye Bakanlığı tarafından resmî olarak kayda alındı.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi</span>

Azerbaycan Millî İstiklal Partisi veya kısaca AMİP, bağımsız Azerbaycan tarihinde ilk resmî kayda alınan siyasi parti. Parti dönemin Azerbaycan Halk Cephesi kurucusu İtibar Mammadov liderliğinde kurulmuştur. 1992-1993 ve 1995-2000'li yıllarda ana muhalefet partisi olmuştur.

18 Ekim 1991'de Bağımsızlığın ilanıyla Azerbaycan Cumhuriyeti’nin yeniden kuruluşundan bu yana 4 farklı Azerbaycan vatandaşını cumhurbaşkanı yapan 8 Cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Ayaz Mutallibov 1 defa, Ebulfez Elçibey 1 defa, Haydar Aliyev 2 defa, İlham Aliyev 4 defa cumhurbaşkanlığına seçildiler.

Azerbaycan Millî Meclisi 2. dönem milletvekilleri listesi, 2000 Azerbaycan genel seçimleri, 2001, 2002, 2003 ve 2004 Azerbaycan ara genel seçimleri ile seçilen milletvekillerinden oluşan 2. dönem Azerbaycan Parlamentosu.

Azerbaycan Millî Meclisi 5. dönem milletvekilleri listesi, 2015 Azerbaycan genel seçimleri ve 2016 Azerbaycan ara genel seçimi ile seçilen milletvekillerinden oluşan 5. dönem Azerbaycan Parlamentosu.

2. Azerbaycan Hükûmeti veya Elçibey Hükûmeti Azerbaycan Halk Cephesi lideri Ebulfez Elçibey'in kurduğu hükûmettir.

<span class="mw-page-title-main">2005 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2005 Azerbaycan genel seçimleri, 6 Kasım 2005 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 3. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">İtibar Memmedov</span>

İtibar Selidar oğlu Memmedov, Azerbaycan Millî İstiklâl Partisi'nin kurucusu ve ilk genel başkanı (1992-2003), Azerbaycan ana muhalefet partisi lideri, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi 1. dönem milletvekili, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti milletvekili (1990-1995), Azerbaycan Halk Cephesi kurucu üyesi.

<span class="mw-page-title-main">Kudret Hasanguliyev</span>

Kudret Muzaffer oğlu Hasanguliyev, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 2., 3., 4., 5. ve 6. dönem milletvekili (2003-), Meclis Hukuk Politikası ve Devlet Kuruculuğu Komite Başkan Yardımcısı, Bütün Azerbaycan Halk Cephesi Partisi'nin kurucu genel başkanı. 2003, 2008, 2013 ve 2018 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde cumhurbaşkanı adayı.

<span class="mw-page-title-main">Asım Mollazade</span>

Asım Nazım oğlu Mollazade, siyasetçi, Demokratik Islahatlar Partisi kurucu genel başkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 2., 3., 4., 5. ve 6. dönem milletvekili, Azerbaycan Halk Cephesi Partisi eski genel başkan yardımcısı (1994-2005), tıp bilimleri doktoru.

<span class="mw-page-title-main">İkbal Ağazade</span> Azeri siyasetçi

İkbal Fehruz oğlu Ağazade, Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 2., 3. ve 4. dönem milletvekili, Birinci Karabağ Savaşı gazisi, Azerbaycan Ümit Partisi 2. Genel Başkanı (2002-), 2008 ve 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde cumhurbaşkanı adayı.

<span class="mw-page-title-main">Mübariz Kurbanlı</span>

Mübariz Kahraman oğlu Kurbanlı - Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 1., 2., 3. ve 4. dönem milletvekili; Azerbaycan Cumhuriyeti Dini Kurumlarla İş üzere Devlet Komitesi Başkanı, Azerbaycan Demokratik İstiklâl Partisi kurucu üyesi (1993-1999), Yeni Azerbaycan Partisi Yönetim Kurulu üyesi ve Genel Sekreter yardımcısı (1999-2021).

<span class="mw-page-title-main">1992 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimi</span>

7 Haziran 1992 yılında Azerbaycan'da yapılan ikinci cumhurbaşkanlığı seçimidir. Bu seçim 70 yılı aşkın süre sonra komünist etkisi altında olmadan yapılmış ilk seçimdir. Cumhurbaşkanlığı için beş aday ön plandaydı. Adaylar arasında Azerbaycan Halk Cephesi lideri Ebulfez Elçibey, eski meclis başkanı Yakub Mammadov, Demokratik Reform Hareketi lideri ve Adalet Bakanı İlyas İsmailov, Halk Demokratik Grupu lideri Refik Abdullayev (Turabhan) ve Demokratik Entelijansiya Birliği adayı Nizami Süleymanov yer aldı. Seçime katılabilmek için her adayın en az 20.000 imza toplaması ve bunları Merkezî Seçim Komisyonuna sunması gerekiyordu. Haydar Aliyev, altmış beş yaşından büyük adayları yasaklayan anayasa hükmü nedeniyle aday olamadı. Mevcut hükûmet, uluslararası gözlemcilerin seçimleri izlemesine izin vermeyi kabul etti. Elçibey'in karşısındaki en güçlü rakip İtibar Mammadov, seçimden birkaç gün önce adaylıktan çekilerek Ermenistan ile aralarındaki savaş bitene kadar seçimin ertelenmesi yönünde çağrıda bulundu.

<span class="mw-page-title-main">2018 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimi</span>

2018 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçimi, 11 Nisan 2018 tarihinde Azerbaycan'da yapılmış olan cumhurbaşkanlığı seçimidir. Otoriter bir bağlamda gerçekleşen seçimler hileli olarak nitelendirildi. Muhalefet partileri seçime katılmadı. Seçimde sekiz aday yer aldı, fakat adayların gerçek muhalefet adayları olup olmadığı konusunda şüpheler vardı. Görevdeki Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, yedi yıllık bir dönem için yeniden cumhurbaşkanı seçildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.