Azerbaycan'da satranç
Azerbaycan'da satranç oyununun tarihi çok eskidir ve satranç Azerbaycan'ın millî sporlarındandır.[1]
Tarihi
Hakani Şirvani (11. yüzyıl),Nizami Gencevi (12. yüzyıl), İmadeddin Nesimî (14. yüzyıl), Fuzûlî (16. yüzyıl) gibi büyük Azeri şairler eserlerinde satrançtan bahsetmiş, oyunla ilgili anlamlı fikirler söylemişler. Fransız yazar Alexandre Dumas Azerbaycan'da bulunduğu sırada dönemin ünlü Azeri kadın şair Hurşidbanu Natevan ile satranç oynamış ve Natevan'ın bu kadim oyunun sırlarını derinden bildiğini yazmıştır. Modern Azerbaycan edebiyatının kurucusu sayılan yazar ve filozof Mirza Fetali Ahundov oğluna yazdığı mektupta satrançın sırlarını öğrenmeği tavsiye etmiştir. Orta Asya'da yetenekli oyunuyla hayran bırakan Celaleddin Nahçıvani (12. yüzyıl) Azerbaycan'ın ilk satranç ustalarından sayılır.
1926 yılında Bakü'de, 1934 yılında ise Azerbaycan Şampiyonluk yarışmaları yapılmaya başlanmıştır. Yarışmaların galibi K.Selimhanov olmuştur. 1950’li yılların sonunda ünlü satranç ustası S.Halilbeyli SSCB spor ustası unvanını almış ilk Azerbaycanlı oyuncudur. 1970’li yıllardan itibaren Azerbaycan'da satranç oyununa devlet tarafından önemli destek verilmiştir. Ülke çapında yaklaşık 60 civarında çocuklar ve gençler için satranç okulu inşa edilmiştir. Bu kısa sürede olumlu sonuçlar vermiştir. Azerbaycan'da Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov, Vügar Heşimov ve Emil Sutocskiy gibi dünya çapında satranç oyuncuları yetişmiştir.
Fikret Sideifzade, Elmar Muharremov, Aydın Hüseynov, Aynur Sofiyeva,Fikret Velihanlı ve İlahe Gedimova, SSCB'de ve uluslararası yarışmalarda birbiri ardına zaferler kazanmışlardır. 1992 yılında kadınlardan oluşan Azerbaycan satranç takımı Manila Filipinler'de Dünya Satranç Olimpiyatına katıldı ve 67 takım arasından yedinciliği kazandı. 1993 yılında Debrecen, Macaristan'da Avrupa takım şampiyonluğu yarışmasında yine Azerbaycan kadın takımı bronz madalya kazandı. 14 yılda Azerbaycanlı yıldızlar Dünya ve Azerbaycan Şampiyonluk yarışmalarında toplam 70 madalya kazandı. 2002 yılında gençler arasında Avrupa Şampiyonluk yarışmaları Bakü'de ve bir yıl sonra ise Dünya Şampiyonluk yarışmaları Nahçıvan'da düzenlenmiştir. Bu yarışmalarda Azerbaycan'ı temsil eden oyuncular – Zeynep Memmedyarova (bir altın, bir gümüş), Şehriyar Memmedyarov (bir bronz, bir altın), Vügar Heşimov (bir gümüş) toplam beş madalya kazandılar. 2005 yılında Şeki'de, iki yıl sonra ise Bakü'de dünyanın güçlü kadın satranç oyuncularıyla yarıştılar. Bu başarısını dikkate alarak Dünya Satranç Federasyonu FIDE Grand Prix yarışmalarının ilk aşamasının 2007 yılında Bakü'de yapılması kararlaştırıldı. Azeri satranç oyuncuları Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov, dünyanın tanınmış satranç oyuncuları seviyesine yükselebilmiştir.[1] 2007'de Dünya Satranç Federasyonu Grand Prix yarışmaları Azerbaycan'da Bakü'de yapıldı.[1] 2007 yılı sonunda erkek takımı Yunanistan'ın Girit adasında düzenlenen Avrupa Şampiyonluk yarışmasında Azerbaycan'a bronz madalya ile dönmüştür.
Dünya Satranç Federasyonu FIDE'nin listesinde Teymur Recebov, Şehriyar Memmedyarov ve Vügar Heşimov dünyanın en güçlü 20 satranç oyuncusu arasında yer almaktadır.[1]
Azerbaycan'da düzenlenen uluslararası satranç turnuvaları
- 2002 Avrupa Şampiyonası - Bakü.
- 2003 Gençler Dünya Şampiyonası - Nahçıvan
- 2008 yılında FIDE'nin Grand Prix serisinin Haydar Aliyev'in anısına adanmış yarışması - Bakü
- 2015 yılında satranç Dünya Kupası ve 2016 yılında Dünya Satranç Olimpiyatları Bakü'de yapıldı..
Azerbaycan posta pullarında
Bireysel istatistikler
2018 itibarıyla FIDE tarafından, Azerbaycanlı 24'ü büyükusta, 30'u uluslararası usta olmak üzere, toplam aktif 151 unvanlı satranç oyuncusu olduğu listelenmiştir.[2]
Erkekler
Ekim 2018 itibarıyla en iyi 10 Azerbaycanlı erkek satranç oyuncusu aşağıda listelenmiştir.[3]
| # | Adı | Doğum yılı | Büyükusta olduğu yıl | Ratingi | Dünya sıralamasındaki yeri[n 1] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Şehriyar Memmedyarov | 1985 | 2002 | 2820 | 3 |
| 2 | Teimour Radjabov | 1987 | 2001 | 2751 | 18 |
| 3 | Arkadij Naiditsch | 1985 | 2001 | 2721 | 29 |
| 4 | Rauf Mamedov | 1988 | 2004 | 2699 | 46 |
| 5 | Eltaj Safarli | 1992 | 2008 | 2676 | 67 |
| 6 | Qadir Huseynov | 1986 | 2002 | 2667 | 74 |
| 7 | Vasif Durarbayli | 1992 | 2010 | 2629 | 139 |
| 8 | Nicat Abasov | 1995 | 2011 | 2627 | 143 |
| 9 | Nijat Mammadov | 1985 | 2006 | 2615 | 188 |
| 10 | Vugar Rasulov | 1991 | 2011 | 2538 | 498 |
Kadınlar
Ekim 2018 itibarıyla en iyi 10 Azerbaycanlı kadın satranç oyuncusu aşağıda listelenmiştir.[4]
| # | Adı | Doğum yılı | Unvanı | Ratingi | Dünya sıralamasındaki yeri[n 2] |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Gunay Mammadzada | 2000 | IM | 2438 | 33 |
| 2 | Zeinab Mamedyarova | 1983 | WGM | 2358 | 107 |
| 3 | Gulnar Mammadova | 1991 | IM | 2355 | 110 |
| 4 | Khanim Balajayeva | 2001 | WIM | 2326 | 145 |
| 5 | Ulviyya Fataliyeva | 1996 | WGM | 2320 | 156 |
| 6 | Aydan Hojjatova | 1999 | WFM | 2303 | 185 |
| 7 | Turkan Mamedyarova | 1989 | WGM | 2295 | 198 |
| 8 | Narmin Khalafova | 1994 | WGM | 2279 | 228 |
| 9 | Narmin Kazimova | 1993 | WGM | 2271 | 247 |
| 10 | Narmin Dadashli | 1993 | WFM | 2262 | 270 |
Notlar
Kaynakça
- ^ a b c d Azerbaijans.com – Spor – Satranç 29 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe)
- ^ "Federations Ranking". World Chess Federation (FIDE). 16 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.
- ^ "Federations Ranking: Azerbaijan". World Chess Federation (FIDE). 14 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2018.
- ^ "Federations Ranking: Azerbaijan, Women". World Chess Federation (FIDE). 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2018.
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
- Azerbaycan Satranç Federasyonu (Azerice) (İngilizce)
