İçeriğe atla

Azerbaycan'da konuşulan diller

Azerbaycan'da konuşulan diller haritası (2024, ayrılıkçı Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin yıkılmasından ve neredeyse tüm Ermenilerin 2023'te ayrılmasından sonra)
Azerbaycan'da konuşulan diller haritası (1994-2020, Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sonrası ve İkinci Dağlık Karabağ Savaşı öncesi)

Azerbaycan dilleri dört dil ailesinde sınıflandırılmaktadır: Hint-Avrupa, Altay, Güney Kafkas, Nahçı-Dağıstan. Azerbaycan'da en yaygın dil Azerbaycan dilidir. 2009 itibarıyla toplam nüfusun %98,6'sı bu dilde konuşmaktadır.[1] Rusça ve İngilizce en çok konuşulan yabancı dillerdir. Buna ek olarak, az sayıda Talışça, Avarca, Lezgice, Sahursa, Tatça, Kürtçe, Gürcüce, Udince konuşulmaktadır. Dağ Yahudileri, Dağ Yahudileri dilini kullansalar da göç ve modernleşme nedeniyle son zamanlarda bu dil unutulmaya yüz tutmuştur.

Diller

Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası'na göre resmi dil Azerbaycan dili'dir. Anayasaya göre devlet, resmi dil ile birlikte diğer dillerin gelişimini de güvence altına almaktadır.[2]

Resmi dil

Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki resmi dil Azerbaycan dilidir. Eğitim, siyaset, bilimsel, kültürel ve diğer alanlarda iletişim bu dilde sağlanır. Dil yasasına göre Azerbaycan dili devlet tarafından korunmakta ve geliştirilmektedir [3] .

Rusça

Rusça Azerbaycan'da yaygın bir dildir. Bununla birlikte, günlük hayatta Rus azınlık tarafından kullanılır. Son yıllarda, İngilizce yabancı dil olarak yoğun bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.

Ermenice

Ermenice, Azerbaycan topraklarının işgal altındaki Karabağ bölgelerinde yaşayan Ermeniler tarafından kullanılmaktadır. Ayrıca, Ermenistan'dan sürülen bazı Azerbaycanlılar, bu dili akıcı olarak konuşabilmelerine rağmen günlük hayatta kullanmamaktadır.[4]

Dağıstan dilleri

İran dilleri

Azerbaycan'da UNESCO tarafından risk altında olduğu kabul edilen diller

  • Zayıf derecede tehlike altında - Lezgi, Talış
  • Açık derecede tehlike altında - Cuhuri, Rutul, Sahur dilleri
  • Ciddi derecedetehlike altında - Buduk, Hınalık, Qrız, Tat, Udin dilleri
  • Kritik derecede tehlike altında - yok
  • Kayboldu - Kilit dili[5]

Kaynakça

  1. ^ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan 6 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Population by ethnic groups 13 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ "Конституция Азербайджанской Республики". Система Гарант. 2 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  3. ^ "Закон Азербайджанской республики «О государственном языке в Азербайджанской Республике»". Medialaw.ru. 26 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  4. ^ "Azərbaycan və Rudiya. Cəmiyyət və dövlət". 25 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2020. 
  5. ^ "UNESCO Atlas of the World's Languages in Danger. INTERACTIVE ATLAS". 18 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Kafkas dilleri, Kafkasya'da yaşayan halklarının konuştuğu dillere verilen genel addır. Kafkasya'nın yerli dilleri, birbirlerinden köken açısından bağımsız kabul edilen Kuzeydoğu, Kuzeybatı ve Güney Kafkas dil aileleridir. Buna ek olarak Hint-Avrupa, Türk, Moğol ve Sami dilleri de Kafkasya'da konuşulan diğer dil aileleridir.

Rusya Federasyonu, 85 federe yapıya, birliğe dahil birime, bölünmüştür. Bu yapılanmanın 22 tanesi cumhuriyetlerden oluşur. Cumhuriyetlerde, toplumun çoğunluğunu etnik kökeni Rus olmayan halk oluşturur, fiziki sınırlar bu şekilde belirlenmiştir. Bir cumhuriyette yerel halkın etnik kökeni cumhuriyete isim veren milliyet olarak bilinir. On yıllarca süren Rusya içi göçler nedeniyle artık bu milliyet o cumhuriyetin nüfusunda çoğunluğu temsil etmeyebilir ama yine de o belirli etnik milliyetin cumhuriyeti olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Dağıstan</span> Rusyaya bağlı özerk ülke

Dağıstan, resmî adıyla Dağıstan Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'nın Kuzey Kafkasya kısmında, Hazar Denizi kıyısında bulunan Rusya'ya bağlı, özerk bir cumhuriyettir. Kuzey Kafkasya Federal bölgesinin bir parçasıdır ve Büyük Kafkas Dağları'nın kuzeyinde konumlanır. Rusya'nın en güneyinde yer alan Dağıstan, güney ve güneybatıda Gürcistan ve Azerbaycan ile, batı ve kuzeyde Rusya'ya bağlı cumhuriyetler olan Çeçenistan ve Kalmukya ile kuzeybatıda ise Stavrapol Krayı ile sınır komşusudur. Mahaçkale, başkenti ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentleri ise Derbent, Kizlyar, İzberbaş, Kaspiysk, Buynaksk'tır.

<span class="mw-page-title-main">Vaynahlar</span> Kuzey Kafkasyada Çeçenler ve İnguşlardan oluştuğu kabul edilen boy

Vaynahlar, Kuzey Kafkasya'da Çeçenler ve İnguşlardan oluştuğu kabul edilen boy. Bugün varlığı sürmeyen pek çok boyun da Vaynah olarak adlandırıldığı sanılır. Vaynah etnografyası, 1600 yıllık bir dönemde iç içe geçmiş evlilikler yoluyla pek çok Kafkasya halkı tarafından temsil edilir. Bunlar Çeçenler, Kistler, İnguşlar, Kumuklar, Avarlar, Dargiler, Laklar, Lezgiler, Tabasaranlar, Agullar, Rutullar, Sahurlar, Balkarlar, Karaçaylar, Nogaylar, Tatlar, Çerkesler ve Abazalardır. Ayrıca Gürcistan’da Vaynah dillerinden birini konuşan Batslar da Vaynah etnografyasının bir parçasıdır. Vaynah boylarının yüzyıllardan beri Kafkasya’da, bugünkü Çeçenya-İnguşya kuşağında yerleşik olduğu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Lezgice</span> Bir Kafkas dili.

Lezgice veya Lezgince, Dağıstan'ın güneyinde ve Azerbaycan'ın kuzeyinde Lezgilerin konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dili.

Rutullar, Rusya'ya bağlı Dağıstan'da yaşayan küçük bir yerli halk. Kuzey Azerbaycan'da da yaşarlar.

<span class="mw-page-title-main">Kafkasya halkları</span>

Kafkasya halkları, Kafkasya'da yaşayan halklar. Bu halklar, coğrafi olarak Kuzey Kafkasya halkları ve Güney Kafkasya halkları biçiminde adlandırılırlar. Etnik açıdan, özellikle dil açısından da Kafkasya yerlileri, Hint-Avrupa kökenliler ve Türk asıllı halklar biçiminde üç öbeğe ayrılırlar.

Cuhuri, Cuvuri ya da Yahudi Tatçası bir Tat dili olup özellikle Azerbaycan ve Dağıstan'da doğu Kafkas Dağlarındaki Dağ Yahudileri tarafından konuşulur.

<span class="mw-page-title-main">Dağ Yahudileri</span> Kafkasyadaki Yahudi topluluğu.

Dağ Yahudileri veya Kafkasya Yahudileri, genelde Azerbaycan ve Dağıstan'da yaşayan Doğu Kafkasyalı Yahudilere denir. Aslında Kafkas Yahudisi terimi yanıltıcı olabilir çünkü, her ne kadar Gürcistan Kafkasya bölgesinde bir ülkeyse de Kafkas Yahudileri Gürcistan Yahudilerini kapsamaz.

Azerbaycan Yahudileri Azerbaycan'da yaşayan Yahudilere denir.

Rutulca, Rusya'ya bağlı Dağıstan Cumhuriyeti'nde ve Kuzey Azerbaycan'da yaşayan küçük bir yerli halk olan Rutullar′ın konuştuğu dil. Rutulca, Kuzeydoğu Kafkas dillerinin Samur öbeğinde yer alır ve bugün Dağıstan Anayasası tarafından tanınmış 14 dilden biridir.UNESCO'nun Tehlike Altındaki Dünya Dilleri Atlası'na göre dil, "kesinlikle tehlike altında" kategorisinde sınıflandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tatlar</span> Azerbaycanın kuzeydoğusu ve Dağıstanın güneyi arasında yaşayan bir İran halkı

Tatlar, Azerbaycan'ın kuzeydoğusu ve Dağıstan'ın güneyi arasında yaşayan bir İran halkıdır. Tatlar günümüzde Kafkasya Persleri olarak bilinir.

Sahurlar -Azerbaycan′nın Kah ve Zaqatala ilçelerinde,ayrıca Dağıstan′nın Şeki-Zaqatala bölgesine komşu olan Rutul ilçesinde yaşamaktadırlar. Sayılar 30 bine yakındır .Sakur dilinde konuşurlar. Dini açıdan Sünni müslümandırlar. Şu anda 12 okulda sakur dilinde dersler geçirilir.Aynı okullarda 105 sınıf var ve 2500 civarında öğrenci eğitim alıyor Sakurların yaşadıkları bölgeye Şeki-Zaqatala ekonomik bölgesi dahildir. Son on yılda ortalama yıllık nüfus artışı 1.5% olmuştur ki, bu da Cumhuriyyet seviyesinde düşük . Sakurların en ünlü temsilcileri sırasında Fizik-matematik ilmler doktoru Abdullah Muhtarov,Prof.Abdullah Qarayev,Prof. Orucu Alizade,Valeh Hamzayev şair ve başkaları örnek verebiliriz. Sahurlar(saxur цахур yıki) Kafkasda Hristiyanlığı ilk kabul etmiş halkdır.Sonradan Arapların İslamı yaymalarına engel olmaya çalışmış ve sayıları azalmıştır.Selcuk ve oğuz türklerinin kafkasa gelişiyle dağlara çekilmişler.1562 ci yilında Osmanlı İmparatorluğunun desteyile I Ali Sultan Sahur sultanlığını kurmuş, başkenti günümüzde koy sayılan o zamanlar büyük şehir olmuş Dağıstanın Rutul rayonunun Saxur koyu olmuştur.sonradan merkez İlisuya geçmiş ve 1844 yılına kadar istiklallerini korumuşlar.Kafkasda ilk defa XII yuzyılda Kurani Kerimi Sahurlar dillerine çevirmişler.Misafirperver halkdır.Mutfakları oldukça zengindir...

<span class="mw-page-title-main">Tatça</span> Dağıstan ve Azerbaycanda konuşulan bir dil

Tatça, Kafkas Farsçası, Tat Farsçası ya da Kafkas Tatçası Dağıstan ve Azerbaycan'da konuşulan bir Batı İran dilidir. Dil, Tatlar ve Dağ Yahudileri tarafından konuşulmaktadır. Dağ Yahudileri tarafından konuşulan bir diğer İran dili olan Yahudi Tatçasından farklıdır. Tatça Farsçaya oldukça benzer olmakla birlikte tamamen karşılıklı anlaşılabilir değildir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı</span>

Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı, altta mavi bantla birlikte yer alan kızıl bayrak üzerine sarı orak ve çekiç ve kızıl yıldız sembollerinin yer aldığı Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti bayrağı.

<span class="mw-page-title-main">Kırmızı Kasaba</span>

Kırmızı Kasaba, ya da Krasnaya Sloboda, Azerbaycan'ın Kuba Rayonu'nda yer alan bir köy ve belediyedir. 3.598 kişilik bir nüfusa sahiptir ve İsrail ve Amerika Birleşik Devletleri dışında dünyanın tek Yahudi kasabası olduğuna inanılmaktadır.

Sahur, Kuzey Azerbaycan ve güneybatı Dağıstan'da (Rusya) Sahurlar tarafından konuşulan bir dildir. Azerbaycan'da yaklaşık 13.000, Dağıstan'da yaklaşık 9.770 kişi tarafından konuşulmaktadır. Sahur kelimesi, bu dili konuşanların çoğunlukta olduğu bir Dağıstan köyünün adından gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'daki etnik azınlıklar</span>

Bu madde Azerbaycan Cumhuriyeti'ndeki etnik azınlıklara odaklanmaktadır. Ülkede yaklaşık 30 farklı etnik gruba sahip azınlıklar yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'ın kültürel etkileri</span>

Azerbaycan kültürel etkisi - Azerbaycan'ın dilsel ve kültürel ortamının etki alanının gelişim tarihi, Azerbaycan kültürünün farklı bölge ve uluslarda oynadığı rol.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da çok kültürlülük</span>

Çok kültürlülük, Azerbaycan halkının yaşam tarzıdır. Bağımsızlığını yeniden kazandıktan sonra ise ülkede çok kültürlülük geleneklerinin güçlenmesine devlet desteği sağlanmıştır. Azerbaycan'da halkların, dini inançların dostluk ve komşuluk ortamında faaliyet göstermelerini ve birlikte yaşamalarını sağlayan bir politika uygulanmaktadır. 15 Mayıs 2014 tarihinde Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının Kararnamesi ile Bakü Uluslararası Çok kültürlülük Merkezi kurulmuştur. Azerbaycan Cumhuriyeti'nin milletlerarası, çok kültürlülük ve dini meseleler üzerine Devlet Danışmanı Kamal Abdullayev'dir.