Azerbaycan'da bilim ve teknoloji
Bilim ve Teknoloji, Azerbaycan'ı bütün yönleriyle etkileyen devlet politikasının ana alanlarından biridir. Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi (ANAS), devlet politikasını bu alanda uygulamak için bilim ve teknolojinin merkez ajansı olarak kabul edilir.[1]
Bilim politikası
Bilimsel politikaların temel öncelikleri, bilim ve teknolojide sürdürülebilir iyileştirme eylemlerinin sağlanması, bilimsel ve teknolojik potansiyelin sürdürülmesi, bilim ve teknolojide yüksek nitelikli insan kaynaklarının hazırlanması ve bilim işçilerinin emek değerinin arttırılmasıdır.[2][] ANAS'ın bilimsel faaliyetlerini artırmak, üniversiteler ve bilimsel kurumlar arasında belirli ilişkiler kurmak, bilimsel araştırmaların sonuçlarının ülkedeki sosyo-ekonomik ve diğer alanlarda uygun şekilde kullanılmasını sağlamak için bir dizi önlem alınmıştır. Bilim ekibi ANAS Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır. Strateji, sosyo-ekonomik sorunların çözümünde bilim ve teknolojinin genişleyen rolüne, inovasyon süreçlerini güçlendirmeye ve devletin bilgi kaynaklarını arttırmaya ilişkin konuları kapsamaktadır.
Bilimsel stratejinin ana hedefleri
- Azerbaycan'da bilimin yapısını ve içeriğini ülkenin mevcut ve öncelikli talepleri doğrultusunda belirleme
- Dünya bilim ve teknolojisinin gelişmesinin sağlanması
- Ülkenin ekonomisinin gelişiminde bilimin rolünün arttırılması
- Bilim alanındaki insan kaynaklarının potansiyelini artırmak için bilimsel çalışanlara yönelik eğitimler verilmesi ve uzmanların bilimsel problemlerle uğraşması
- Bilimsel araştırmaların önceliklerini belirleyen sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel konularla ilgili olmak
- Temel bilimlerde araştırmaları genişletmek
- Bilim ve teknoloji alanında yönetim sisteminin iyileştirilmesi
- Bilimsel araştırma kurumlarında finansman yönetiminin iyileştirilmesi
- Bilim ve teknolojide altyapının modernize edilmesi ve yasal-bilimsel temelin oluşturulması
- Bilimsel kurum ve okulların korunması
- Bilim eğitimi ve üretim entegrasyonunu sağlamak
- Bilim kurumlarında çalışan işçilerin sosyal durumunun iyileştirilmesi
- Bilimsel bilgi edinilmesinin kolaylaştırılması
- Uluslararası bilimsel ilişkilerin genişletilmesi ve Azerbaycan biliminin uluslararası bilime entegrasyonunun hızlandırılması[3][]
Bilimsel kurum ve kuruluşlar
Azerbaycan, sosyal bilimler, insani bilimler, tıbbi-biyolojik bilimler, kimyasal bilimler, yer bilimleri ve teknik bilimler gibi Aaanlarda bilimsel araştırmalar yapan 35'ten fazla bilimsel kuruma sahiptir. Bilgi Teknolojileri Kurumu, Radyasyon Sorunları Enstitüsü, Nasreddin Tusi adlı Astrofizik Gözlemevi, Kontrol Sistemleri Enstitüsü, fizik alanında araştırmalar yapan Matematik, Mekanik ve Fizik Enstitüsü, Matematik ve Teknik Bilimler. Kataliz ve İnorganik Kimya Enstitüsü, Polimer malzemeler Enstitüsü, Kimyasal Bilimler Anabilim Dalı kapsamında faaliyet gösteren Petrokimyasal İşlemler Enstitüsü ve Kimyasal Katkı Maddeleri Enstitüsü. Diğer bilimsel kurumlar Coğrafya Enstitüsü, Jeoloji ve Jeofizik Enstitüsü, Petrol ve Gaz Enstitüsü. Ayrıca, Biyoloji ve Tıp Bilimleri adına 10 kurum görev yapmaktadır, Genetik Kaynaklar Enstitüsü, Dendroloji Enstitüsü, Erozyon ve Sulama Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Tarım Kimyası Enstitüsü, Mikrobiyoloji Enstitüsü, Fizyoloji Enstitüsü, Botanik Enstitüsü, Merkez Botanik Bahçesi, Zooloji Enstitüsü, Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji Enstitüsü. Toplam 15 kurum, Sosyal ve İnsani Bilimler Bölümü altında faaliyet göstermektedir. Folklor Enstitüsü, Mimarlık ve Sanat Enstitüsü, Nizami Ganjavi adlı Edebiyat Enstitüsü, Nasimi adlı Dilbilimi Enstitüsü, Muhammed Fuzuli adlı El Yazmaları Enstitüsü, Felsefe Enstitüsü, Ekonomi Enstitüsü, Bilim Tarihi Enstitüsü ve Arkeoloji ve Etnografya Enstitüsü.[4]
Bilim Geliştirme Vakfı
Bilimsel Gelişim Vakfı, 2009 tarihli cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulmuştur. Amacı devletin bilimsel stratejisinin uygulanması için finansal destek sağlamaktadır.[5]
ANAS'ın Yüksek Teknolojiler Parkı
Azerbaycan Milli Bilimler Akademisi Yüksek Teknoloji Parkı, 8 Kasım 2016 tarihli cumhurbaşkanlığı kararnamesi uyarınca kurulmuştur. Yüksek Teknoloji Parkı'nın temel amacı, endüstri odaklı projelerin uygulama mekanizmalarının kurulması, seri üretime yönelik teknik yeniliklerin sağlanması ve bilim ve teknoloji alanındaki pratik çalışmaların sağlanmasıdır.[6][7]
Önemli bilim insanları
Bulanık küme teorisiyle Lotfi A. Zadeh de dahil olmak üzere Azerbaycan'dan pek çok bilim insanı, hem yerel hem de uluslararası bilim camiasına önemli katkılarda bulundu.[8] Diğer önemli Azerbaycanlı bilim insanları Nazim Muradov,[9] Azad Mirzajanzade,[10] Yusif Mammadaliyev,[11] Lev Landau,[12] Garib Murshudov,[13] Kalil Kalantar,[14] Alikram Aliyev,[15] Masud Afandiyev vb.
Bilimsel yayınlar
Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi'nin çeşitli bilim dallarındaki çalışmaları ve "Bilgi Teknolojileri Sorunları", "Bilgi Toplumunun Sorunları" bilimsel-pratik dergileri ve işlemleri de dahil olmak üzere, periyodik olarak yayınlanan 20'den fazla bilimsel dergi bulunmaktadır.[16]
| Yayın | Yıldaki sayı | Yıllık baskının kopyaları | Diller |
| Azerbaycan ve Azerbaycanlılar | Ayda 1 sayı | 280 | İngilizce, Rusça |
| Uygulamalı ve Hesaplamalı Matematik | Yılda 2 sayı | 300 | |
| Fizyoloji Enstitüsü İşlemleri | Yılda 2 sayı | 500 | Azerice, Rusça |
| Mikrobiyoloji Enstitüsü İşlemleri | Yılda 1 sayı | 100 | Azerice, Rusça |
| Toprak Araştırmaları ve Tarım Kimyası Enstitüsü İşlemleri | Yılda 1 sayı | 150 | Azerice, Rusça |
| Genetik Enstitüsü ve Seçimi İşlemleri | Periyodik değil | 200 | Azerice, Rusça |
| Zooloji Enstitüsü İşlemleri | Periyodik değil | 200 | Azerice, Rusça |
| Elturan | Yılda 2 sayı | 1000 | Azerice |
| Doğu Felsefesi Sorunları Dergisi | Yılda 2 sayı | 250 | Azerice, Almanca, İngilizce, Fransızca, Türkçe, Farsça, Arapça |
| Qendershunaslig | Yılda 1 sayı | 500 | Azerice, İngilizce |
| Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Türkoloji Dergisi | Yılda 1 sayı | 250 | Azerice, Rusça |
| Petrokimya ve Yağ Arıtma İşlemleri | Yılda 6 sayı | İngilizce, Rusça | |
| Azerbaycan Kimya Dergisi | Yılda 4 sayı | 250 | Azerice, Rusça |
| Azerbaycan Astronomi Dergisi | Yılda 4 sayı | 250 | Azerice, İngilizce, Rusça |
| Azerbaycan Fizik Dergisi | Yılda 4 sayı | 250 | Azerice, İngilizce, Rusça |
Ayrıca, Azerbaycan Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 2 uluslararası dergi de dahil olmak üzere çok sayıda bilimsel dergi bulunmaktadır. Bu dergilerin çoğu üniversiteler tarafından yayınlanmaktadır.[17]
AMEA
Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi, ülkenin ana bilim akademisidir. 1945 yılında SSCB Bilimler Akademisi'nin bir kolu olarak kuruldu.[18]
1945'ten önce, Azerbaycan SSCB Bilimler Akademisi Azerbaycan'ın SSCB Bilimler Akademisi'nin araştırma ve inceleme bölümü olarak seçildi. O zamanlar, tam jeolojik haritaya sahip olan bir Azerbaycan atlası üç ciltte yayınlandı.[19]
1995 yılında, Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi, Azerbaycan'daki temel bilimsel kurum ve kuruluşları ve devlet yapısını kapsayan bir üniversite ağı kurdu.[19]
2001 yılında, başkanlık kararnamesi ile "Ulusal Bilim Akademisi" statüsünü aldı.[20]
Kaynakça
- ^ "Charter of Azerbaijan National Academy of Sciences" (PDF). 8 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "WWW.SCIENCE.GOV.AZ". science.gov.az (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Azərbaycan :: Baş səhifə". www.azerbaijans.com (Azerice). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "SCIENTIFIC AND SCIENCE-RELATED ORGANIZATIONS IN AZERBAIJAN". 14 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Science Development Foundation under the President of the Republic of Azerbaijan". sdf.gov.az (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "AMEA-da Elm və Texnologiya Parkı yaradılır" (Azerice). 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "WWW.SCIENCE.GOV.AZ". www.science.gov.az (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Lotfi A. Zadeh | EECS at UC Berkeley". www2.eecs.berkeley.edu (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Florida Solar Energy Center". www.fsec.ucf.edu. 13 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Scientists That Made a Difference: Azad Mirzajanzade by Anne Kressler". azer.com. 4 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "WWW.SCIENCE.GOV.AZ". science.gov.az (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Lev Landau - Biographical". www.nobelprize.org. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Garib Murshudov - MRC Laboratory of Molecular Biology". MRC Laboratory of Molecular Biology (İngilizce). 26 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Kalil Kalantar Inventions, Patents and Patent Applications - Justia Patents Search". patents.justia.com (İngilizce). 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2018.
- ^ "Prof. Dr. Alikram Nuhbalaoğlu Aliev". 23 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Periodical publications" (PDF). 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "List of scientific magazines operated at the system of the Ministry of Education of the Azerbaijan Republic" (PDF). 28 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "Академия наук Азербайджанской ССР (БСЭ, цитаты)". www.oval.ru. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2019.
- ^ a b Isa, Gabibeyli. "Академия наук Азербайджана – прошлое и настоящее" (PDF). 27 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ "27 марта - День Науки в Азербайджане". zoologiya.az. 8 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2019.
