İçeriğe atla

Azerbaycan'da çevre sorunları

Sovyetler Birliği'nin çoğu eski cumhuriyeti gibi, Azerbaycan da doğal kaynakların verimsiz kullanımı da dahil olmak üzere çevre üzerinde giderek daha fazla olumsuz etkiye yol açan hızlı bir ekonomik gelişme yaşandı.[1] Azerbaycan hükûmeti, çevre korumayı artırmayı ve doğal kaynakların rasyonel kullanımını sağlamayı amaçlamış ve ülkedeki ekolojik durumu iyileştirmek için bir dizi önemli yasa, yönetmelik ve devlet programı başlatmıştır. Ancak, bu ihtiyati yasalar olması gerektiği kadar etkili olmamıştır. Petrol rafinerilerinden veri toplamak için yasal yetki verilen STK'lar genellikle engellendiğinden veya görevden alındığından ve bilgileri gayri resmi olarak toplandığından, şeffaflık Azerbaycan'da sürekli bir sorun olmuştur. Yerli petrol üreticileri, çoğu zaman düzenlemelerden kaçtılar ve Hazar Denizi'ne petrol sızıntısını engelleyemediler. Önümüzdeki 30 yılda, Azerbaycan geçen yüzyılda ürettiğinden daha fazla petrol üretecek ve halen gerçekleştirilen petrol sondaj operasyonlarında çok az koordinasyon veya çevresel önlem vardır. Hazar Denizi'ne kıyısı olan komşu ülkelerle de iletişim eksikliği bulunmaktadır.

Sağlık etkileri

Azerbaycan'daki en önemli kirlilik kaynakları şunlardır: Sovyet Dönemi'nde dökülen petrol, kanalizasyon deşarjı, tükenmiş mersin balığı stokları, şiddetli hava kirliliği ve yoğun böcek ilacı ile gübre kullanımı. Yerel halkın çoğu sürekli olarak kirletici maddelere maruz kalıyor ve bu şekilde yaşamayı da kanıksamış durumdalar. Hatta denizin yüzeyinde parıldayan petrol tabakasının güzelliğini övenler bile var Ne yazık ki, zararlı buharlara sürekli maruz kalmanın kokusu ve sonuçları, özellikle Azerbaycan'ın kıyı şeridi olmak üzere yerel halkın sağlığı için bir endişe kaynağıdır. Petrol ürünlerini yakıt olarak kullananan sanayinin yol açtığı sağlık sorunları şunlardır: akciğer, sindirim, dolaşım ve bağışıklık sistemlerinde hasarlar. En kötü durumlarda, genetik mutasyonlar da meydana gelebilir. Yeraltı suları da kanserlere, kolera ve hepatit gibi bakteriyel hastalıklara neden olan petrol sızıntılarından etkilenir.

Diğer kirlilik türleri

Azerbaycan'ın temel ekolojik sorunları şunlardır:

  • Ulusal sınırları aşan kirlilik dahil olmak üzere kirli suların getirilmesi yoluyla su kaynaklarının kirlenmesi
  • Yerleşim bölgelerine düşük kaliteli su temini, son tüketicilere ulaşmadan önce tatlı su kaybı, kanalizasyon sistemlerinin yetersiz gelişimi
  • Endüstriyel tesisler ve ulaşım araçlarından kaynaklanan hava kirliliği
  • Toprağın bozulması (erozyon, çölleşme vb.)
  • Yanan ağaçlar iklim döngüsünü etkilediğinden ormansızlaşma
  • Sanayi ve konutların yanı sıra tehlikeli katı atıkların yanlış düzenlenmesi
  • Biyolojik çeşitlilikte düşüş
  • Orman rezervlerinde ve faunada, özellikle balık ürünlerinde azalma

Ormanlar

2018 yılında Azerbaycan'ın, Orman Peyzaj Bütünlük Endeksi (FLII) ortalama puanı 6,55/10 seviyesindedir ve 172 ülke arasında dünya sıralamasında 72. sırada yer alır.[2]

Sonuç

Hükûmet tespit edilen sorunlara odaklandı ve yargı sistemi yerel sağlığı korumak için gerekli yasaları sağladı. Yabancı petrol üreticileri ve rafinerileri bu düzenlemelere her zaman olmasa da yerli petrol şirketlerinden daha fazla uyum sağlamıştır. British Petroleum, kirletici maddeleri doğal ortamın geri kalanıyla ayırarak okyanusun tabanlarını temizlemeye çalışan şirketlerden biridir. Yine de, ülke hâlâ savaşın parçaladığı geçmişini üzerinden atmaya çalışmaktadır. Azerbaycan halkının yargı sisteminin yeterinde etkin olabileceğine dair inancı düşük olduğu için yerel bir baskı gücü yoktur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Country Environmental Analysis: Azerbaijan" (PDF). Asian Development Bank. November 2005. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C.; Robinson, J. G.; Callow, M.; Clements, T.; Costa, H. M.; DeGemmis, A.; Elsen, P. R.; Ervin, J.; Franco, P.; Goldman, E.; Goetz, S.; Hansen, A.; Hofsvang, E.; Jantz, P.; Jupiter, S.; Kang, A.; Langhammer, P.; Laurance, W. F.; Lieberman, S.; Linkie, M.; Malhi, Y.; Maxwell, S.; Mendez, M.; Mittermeier, R.; Murray, N. J.; Possingham, H.; Radachowsky, J.; Saatchi, S.; Samper, C.; Silverman, J.; Shapiro, A.; Strassburg, B.; Stevens, T.; Stokes, E.; Taylor, R.; Tear, T.; Tizard, R.; Venter, O.; Visconti, P.; Wang, S.; Watson, J. E. M. (2020). "Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material". Nature Communications. Cilt 11 (Sayı 1): Sayfa 5978. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMC 7723057 $2. PMID 33293507. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji</span> Organizmaların ve çevrelerinin incelenmesi

Ekoloji ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çevre mühendisliği</span>

Çevre mühendisliği, doğal kaynakların kullanımı ve insan sağlığına uygun çevre koşullarının yaratılması ile ilgili mühendislik dalıdır. Diğer mühendislik dallarından farklı olarak, doğanın kaynaklarını tüketmeyi değil, doğaya sahip olduklarını geri vermeye çalışan bir mühendislik dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Denizi</span> Dünyanın en büyük gölü

Hazar Denizi dünyanın en büyük gölü veya eksiksiz bir deniz olarak sınıflandırılan dünyanın en büyük iç su kütlesidir. Adını Hazar Kağanlığı'ndan almıştır. Güneydoğu Avrupa ve güneybatı Asya'dadır ve dünyanın en büyük tuzlu su gölüdür. Hem deniz, hem de göl özelliklerini taşımaktadır. Petrol yataklarınca zengindir. Tektonik göllere örnektir. Endoreik bir havza olarak, Avrupa ile Asya arasında, Kafkasya'nın doğusunda, Orta Asya'nın geniş bozkırlarının batısında ve Batı Asya'daki İran platosunun kuzeyinde yer almaktadır. Denizin yüzey alanı 371.000 km2 ve hacmi 78.200 km3'tür. Tuzluluk oranı yaklaşık %1,2 olup, bu oran çoğu deniz suyunun tuzluluğunun yaklaşık üçte biri kadardır. Kuzeydoğuda Kazakistan, kuzeybatıda Rusya, batıda Azerbaycan, güneyde İran ve güneydoğuda Türkmenistan ile sınırlanmıştır. Hazar Denizi çok çeşitli canlı türlerine ev sahipliği yapmaktadır ve en çok havyar ve petrol endüstrileriyle tanınmaktadır. Petrol endüstrisinden kaynaklanan kirlilik ve Hazar Denizi'ne akan nehirler üzerine inşa edilmiş barajlar, denizde yaşayan organizmaları olumsuz etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Kurşun</span> atom numarası 82 ve atom kütlesi 207,19 olan mavi-gümüş rengi karışımı bir element

Kurşun (Pb) atom numarası 82, atom kütlesi 207,19 olan mavi-gümüş rengi karışımı bir elementtir. 327,5 °C'ta erir ve 1740 °C'ta kaynar. Doğada, kütle numaraları 208, 206, 207 ve 204 olmak üzere 4 kararlı izotopu vardır.

<span class="mw-page-title-main">Doğal çevre</span> Dünya üzerindeki canlı ve cansız varlıklar

Doğal çevre veya doğal dünya, yalnızca doğal yollarla meydana gelmiş canlı ve cansız tüm varlıkları kapsar. Doğal çevre terimi çoğunlukla Dünya ve Dünya'nın bazı bölgeleri için kullanılır. Bu kavram, insanlığın hayatta kalmasını ve ekonomik faaliyetlerini etkileyen tüm canlı türlerinin, iklimin, hava durumunun ve doğal kaynakların etkileşimini kapsamaktadır. Doğal çevre kavramı, aşağıdaki bileşenlerine göre incelenebilir:

Kent ekolojisi, kent yaşamına ilişkin, bitkilerle hayvanların fiziksel çevreye uyum göstermeleri benzetmesine dayanan bir yaklaşım.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Çayı</span> Sakarya Nehrinin sağ kolu

Ankara Çayı; Sakarya Nehri'nin bir uzantısı olarak Ankara ilinin doğusundan başlayıp şehir merkezine kadar uzanan bir akarsudur. Porsuk Çayı'ndan sonra Sakarya Nehri'nin ikinci büyük kolu olan Ankara Çayı sırasıyla Nallıhan, Beypazarı ve Ayaş ilçelerinden geçerek şehri ortadan ikiye böler ve Sincan sınırları içerisinde Çubuk Çayı ile birleşip yoluna devam eder. Kuzeyden gelen Hatip Çayı ve güneydeki İncesu Deresi ise Ankara Çayı'nı besleyen diğer akarsu kaynaklarıdır. Yaz aylarında debisi azalırken yağışların artmasıyla birlikte akıntı şiddeti güçlenen çay, birçok noktada köprülerle aşılmış ve yine aynı sebepten dolayı ve evsel atıkların yarattığı koku nedeniyle bazı bölümlerinin üstü kapatılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Çevre kirliliği</span> Doğa sorunu

Çevre kirliliği, çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle doğallığının bozulmasıdır. Bu ekosistemi bozma eylemleri; kirlenme şeklinde tabir edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Su kirliliği</span> su kaynaklarının kirlenmesi

Su kirliliği; göl, nehir, okyanus, deniz ve yeraltı suları gibi su barındıran havzalarda görülen kirliliğe verilen genel addır. Her çeşit su kirliliği, kirliliğin bulunduğu havzanın çevresinde veya içinde yaşayan tüm canlılara zarar verdiği gibi, çeşitli türlerin ve biyolojik toplulukların yok olmasına ortam hazırlar. Su kirliliği, içinde zararlı bileşenler barındıran atık suların, yeterli arıtım işleminden geçirilmeksizin havzalara boşaltılmasıyla meydana gelir.

<span class="mw-page-title-main">Deniz kirliliği</span>

Deniz kirliliği, kimyasal, endüstiyel, tarımsal ve evsel atıkların denizlere dökülmesi veya karışması ile yeryüzündeki su birikintilerinde oluşan çevre kirliliği türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da ulaşım</span>

Azerbaycan'da ulaşım, bu ülkenin kamusal ve özel ulaşım sistemiyle ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de çevre sorunları</span>

Türkiye'de çevre sorunları ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ilgilenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Petrol endüstrisi</span>

Petrol endüstrisi, petrol sanayi veya petrol ve doğal gaz endüstrisi, küresel olarak petrol ve petrol ürünlerinin aranması, çıkarılması, rafine edilmesi, taşınması ve pazarlanması süreçlerini kapsayan terimdir. Sektörün en büyük hacme sahip ürünleri arasında mazot ve benzin bulunmaktadır. Petrol ayrıca ilaçlar, solventler, gübre, pestisit ve plastik gibi birçok kimyasal ürün içinde ham madde niteliği taşımaktadır. Petrol endüstrisi upstream, midstream ve downstream şeklinde üç ana bileşene ayrılmaktadır. Midstream yani orta kısım işlemler genellikle downstream kategorisine dahil edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Çevre sorunları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, insan faaliyetlerinin, biyofiziksel çevre üzerindeki zararlı etkilere sebep olan çevre sorunlarının bir listesidir. Genel anlamda; sorunlar, etkileri ve hafifletici unsurlar olarak sınıflandırılırlarsa da, etkilerin birbirine bağlı olduğu ve yeni etkilere neden olabilecekleri gözden uzak tutulmamalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Hyrkania karma ormanları</span>

Hazar Hyrkania Karma Ormanları ekolojik bölgesi, ılıman geniş yapraklı ve karışık orman biyomunda, İran ve Azerbaycan sınırları içinde ve Hazar Denizi'nin güney kıyılarına yakın 55.000 kilometrekare bir alanı kapsayan ve içinde yemyeşil ovaların ve dağ ormanlarının bulunduğu bir alandır. Orman, adını antik Hyrcania bölgesinden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Abşeron Yarımadası</span>

Abşeron Yarımadası, Azerbaycan'da bir yarımadadır. Yarımada, ülkenin en büyük ve en kalabalık şehri Bakü'nün ve ayrıca onun uydu şehirleri Sumgayıt ve Hırdalan'ın ev sahibidir.

<span class="mw-page-title-main">Çevre bilimi</span> çevre ile insan etkileşimini inceleyen disiplinlerarası alan

Çevre bilimi, fiziksel bilimleri, biyolojik bilimleri ve bilgi bilimlerini çevre araştırmalarına ve çevre sorunlarının çözümüne entegre eden disiplinlerarası bir akademik alandır. Çevre bilimi, Aydınlanma Çağı sırasında doğa tarihi ve tıp alanlarından doğmuştur. Günümüzde çevre sistemlerinin incelenmesine bütüncül, nicel ve disiplinlerarası bir yaklaşım sunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Çevre kimyası</span>

Çevre kimyası, doğal yerlerde meydana gelen kimyasal ve biyokimyasal olayların bilimsel bir araştırmasıdır. Potansiyel kirliliği kaynağında azaltmaya çalışan yeşil kimya ile karıştırılmamalıdır. Hava, toprak ve su ortamlarındaki kimyasal türlerin kaynakları, reaksiyonları, taşınması, etkileri ve kaderlerinin incelenmesi; ve insan aktivitesinin ve biyolojik aktivitenin bunlara etkisi olarak tanımlanabilir. Çevre kimyası, atmosfer, su ve toprak kimyasını içeren, aynı zamanda analitik kimyaya büyük ölçüde güvenen, çevre bilimi ve diğer bilim alanlarıyla ilgili olan disiplinlerarası bir bilimdir.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan coğrafyası</span>

Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (Azerbaycan)</span>

Azerbaycan Cumhuriyeti Ekoloji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.