İçeriğe atla

Azak

Koordinatlar: 47°06′56″K 39°25′11″D / 47.11556°K 39.41972°D / 47.11556; 39.41972
Azak
Azov
Азов
Azak Limanı
Azak bayrağı
Bayrak
Azak arması
Arma
Rostov Oblastı'nın Rusya'daki konumu
Rostov Oblastı'nın Rusya'daki konumu
ÜlkeRusya Rusya
OblastRostov Oblastı
Kuruluş13. yüzyıl[1]
İdare
 • ValiSergey Bezdolnyy
Yüzölçümü
 • Toplam66.7 km²
Rakım40 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam80.721
Zaman dilimiUTC+03.00 (MZD)
 • Yaz (YSU)UTC+04.00 (MZD)
Alan kodu86342
Resmî site
gorodazov.ru

Azak[2][3][4][5][6] (Rusça: Азов / Azov) Rusya'nın Rostov Oblastı'na bağlı il ve ilin merkezi şehir. Coğrafi konumu nedeniyle değerli olan Azak Kalesi ile bilinir.

Tarihçe

Karadeniz’in kuzeyinde kurulmuş antik Yunan kolonileri.

İlk yerleşimler

Don Nehri'nin Azak Denizi'ne döküldüğü yer her zaman önemli bir ticari merkez oldu. Antik Yunanlar ilk olarak Tanais (Tana) adıyla kenti kurmuş, nehre de aynı adı vermişlerdir. MÖ 7. ve 3. yüzyıllar arasında kurulan Yunan kolonilerinin Kırım'ın doğusundakiler Bosporan Kingdom veya ‘’Kingdom of the Cimmerian Bosporus’' adıyla bir antik çağ devleti kurdular.

Orta Çağ

10. yüzyıldan itibaren Kıpçak ve Slav akınlarıyla nüfus yapısı değişmiştir. Bu arada Tmutarakan adlı bir Slav prensliği kuruldu.

13. yüzyıldan itibaren Karadeniz ticaretinin en önemli kenti haline geldi. Aynı yüzyılda Altın Orda Devleti egemenliğine giren Azak, 1395'te Timur tarafından yıkıldı. Cenevizliler tarafından yeniden inşa edilen Azak Kalesi, 1475'e kadar bu deniz gücünün elinde kaldı.

Kırım Hanlığı

Ana madde: Kırım Hanlığı

Azak Kalesi II. Mehmet döneminde, 1475 yılında Gedik Ahmet Paşa'nın komutasındaki Kırım seferi sırasında ele geçirildi ve buradaki Ceneviz kolonilerine son verildi.

Rusya ile savaşların başlangıcı (1637-1642)

1637'de Kırım'da başgösteren karışıklıklardan faydalanan Don Kazakları, Rusya Çarlığı'nın da yardımıyla Azak Kalesi'ni ele geçirdilerse de, Osmanlı Padişahı İbrahim'in (1640-48) Rusya Çarlığı'na verdiği ültimatoma savaşla karşı veremeyecek durumda olan Rusya Çarlığı, 1642'de kaleyi teslim etti.

Osmanlı-Rus Savaşı (1686-1700)

Ana madde: 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı

İkinci Viyana Kuşatması'nı (1683) takip eden savaşlar sırasında Osmanlı Devleti'nin birçok cephede savaş halinde olmasından yararlanmak isteyen ilk Rus Çarı I. Petro, 1695 ve 1696 yıllarında iki Azak seferi düzenlemiştir. I. Petro, ilk Azak seferinin hazırlıklarını 1695 yılının baharında başlattı. 27 Haziran'da Ruslar 31.000 asker ve 170 topla Azak Kalesi'ni kuşattılar. Ancak Osmanlıların nehir yoluyla kaleye erzak ve cephane getirmelerini engelleyemediler. Azak Kalesi'nin içindeki Osmanlı garnizonunun mevcudu 7.000'dir. Ruslar 5 Ağustos ve 25 Eylül'de iki defa kaleyi ele geçirmek için saldırıya geçtiler ama başarısız oldular. Kaledeki Kefe Beylerbeyi Murtaza Paşa ve Kırım prensi Kaplan Giray'ın birliklerinin sayıca kendilerinden çok üstün bir kuvvete karşı 96 gün süren direnişi başarılı oldu ve Ruslar 1 Ekim'de kuşatmayı kaldırmak zorunda kaldılar.

Azak Kalesi'nin Ruslar tarafından alınması. (1696)
Bir Hollanda gravüründe, II. Azak Seferi’nde Azak Kalesi’nin denizden ve karadan kuşatılması. (1696)

İlk kuşatmanın başarısız olması üzerine Çar I. Petro donanmasına nehir tersanesinde yeni gemiler inşa etme kararı aldı. 1695-96 kışı boyunca Don Nehri üzerindeki Voronej kentindeki nehir tersanesinde gemi yapıldı. İlkbahara kadar kuşatmaya denizden yardımcı olması için 2 ana muharebe gemisi, 4 kundak gemisi ve 23 kadırgadan oluşan yeni bir filo inşa edildi. Nisan 1696'da Aleksei Shein komutasındaki 75.000 kişilik bir ordu kara yoluyla Azak Kalesi'ne doğru yola çıktı. Yeni inşa edilmiş Rus donanması Voronej Nehri ve Don Nehri yoluyla Azak Kalesi'ne doğru ilerledi. Çar I. Petro kadırga filosundaydı ve o da filosuyla 3 Mayıs'ta Azak'a doğru hareket etti.

27 Mayıs'ta bu donanma Azak Kalesi'ni kuşattı. Azak Kalesi karadan ve denizden bombalanmaya başlandı. 14 Haziran'da 4.000 asker ve 23 gemiden oluşan Osmanlı donanması Azak Kalesi'nin yardımına yetişti. Ancak Rus donanması tarafından iki gemisi batırılınca Osmanlı donanması savaştan çekildi. İlk kuşatmada zaten harap olan kaledeki Türk garnizonu başka destek kuvvet alamadı ve 17 Temmuz günü Don Kazakları'nın dış suru tamamen ele geçirmesine engel olamadı. Sonunda 19 Temmuz'da kale garnizonu teslim oldu ve Azak Kalesi Rusların eline geçti.

Rusya bu savaşta fazla bir başarı elde edemedi, ancak Azak Kalesi'ni ele geçirmeyi başardı. 14 Temmuz 1700 tarihinde Osmanlı Devleti Rusya'yla İstanbul Antlaşması'nı imzalayarak Azak Kalesi'ni Ruslara bırakıp, Taganrog'da inşa edilen Rus kalesini de kabullenmek zorunda kaldı.[7]

Prut Savaşı (1710-11)

Ana madde: Prut Savaşı

Prut Savaşı'nda Osmanlı Ordusu tarafından kuşatılan I. Petro, müzakerede kalenin Osmanlı Devleti'ne geri verilmesini kabul etti. İmzalanan 1711 tarihli Prut Antlaşması ile Azak tekrar Osmanlıların eline geçti.

Osmanlı-Rus Savaşı (1735-39)

Ana madde: 1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı

1736-39 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Ruslar tekrar kaleyi zaptettiler ve 1739 yılında imzalanan Belgrad Antlaşması ile kale yıkılmak şartıyla tekrar Rusya'ya bırakıldı.

Osmanlı-Rus Savaşı (1768-74)

Ana madde: 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı

1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında 1768'de Osmanlıların ele geçirdiği Azak, 1771'de Ruslarca tekrar alındı. Savaşın sonunda Kırım'ın da kaybedilmesiyle Azak'ı geri alma umudu da kalmadı. Osmanlı ile Rusya arasında imzalanan 21 Temmuz 1774 tarihli Küçük Kaynarca Antlaşması'nın 20. maddesinde sonsuza kadar Rusya'da kalacağı belirtildi.[8]

Azak filosundaki ilk Rus gemisi Mercury’ye ithaf edilen Voronej Nehri’ndeki anıt.

Kırım Savaşı (1853-56)

Ana madde: Kırım Savaşı

Yakın dönem

1696-1711 arasında Rus İmparatorluğu'nun Azak Guberniyasının merkezi olan Azak, 1739'da adı Voronej olarak değiştirilen ilin merkezi oldu. Daha sonra Rostov-na-Donu karşısında önemini yitiren Azak, önce Rostov'un merkez olduğu bölge ile, sonra Novorossisk'in (Osmanlı dönemindeki adı Soğucak) merkezi olduğu Chernomore (Karadeniz) iline bağlandı. 1928'de buradan ayrılan Rostov Oblastı'na bağlı bir ilçe merkezi oldu.

Azak kenti II. Dünya Savaşı'nda Temmuz 1942-Şubat 1943 arasında Almanya tarafından işgal edildi.

Coğrafya

Don Nehri kıyısında ve nehrin Azak Denizi'ne döküldüğü noktaya 16 km uzakta kuruludur. Azak şehri, çok yakınındaki Rostov-na-Donu adlı büyük kentin ve limanının gelişmesiyle geçmişteki önemini yitirmiştir.

Azak Kalesi’nin surlarındaki tarihî toplar, hâlen denize çevrili.

Azak Kalesi

Ana madde: Azak Kalesi

Azak Kalesi, Azak Limanı'nın güneyinde ve şehir merkezi Petrovskaya Meydanı'nın kuzeybatısında bulunmaktadır. Don Nehri'nin Karadeniz'e döküldüğü noktada kurulan, 17. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı ve Rusya arasında çok sayıda muharebeye sahne olmuş Azak Kalesi, defalarca el değiştirdikten sonra, son olarak 1771'de Rusya'ya bağlanmıştır.

Nüfus

2010 Nüfus sayımına göre 82.882 kişi yaşamaktadır.

Kaynakça

  1. ^ Энциклопедия Города России. Moskova: Большая Российская Энциклопедия. 2003. s. 14. ISBN 5-7107-7399-9. 
  2. ^ "Trabzon belediyesi 08 Ekim 2011 : Uluslararası Karadeniz Kulübü'nün 22. Asamblesi Rusya'nın Azak kentinde yapıldı". 18 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2012. 
  3. ^ "TRT Haber 10 Ekim 2011 : Uluslararası Karadeniz Kulübü'nün 22. Asamblesi Rusya'nın Azak kentinde yapıldı". 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2012. 
  4. ^ Fikri Soysal (2007), Rumeli olay türküleri 27 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, yüksek lisans tezi, Eylül 2007 (Azak şehri Azak Denizi ve Don ırmağının ağzındadır. 1475 yılında Fatih döneminde Gedik Ahmet Paşa tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır. Azak ticaret yolu üzerinde olduğu için önemli bir şehirdi. Yeni ticaret yollarının keşfedilmesiyle önemini yitirmiştir. 1739 Belgrat antlaşmasıyla Ruslara bırakılmıştır.49 < 49 Cem Büyük Ansiklopedisi, İstanbul 1984, c. 2, s. 544-545)
  5. ^ Yasemin Türkdoğan (2011), Belki Hızır bize de uğrar 16 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tarihin Seyrinde, tarihin götürdüğü yere git, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Tarih Öğretmenliği Anabilim Dalı Bülteni, Nisan‐Mayıs‐Haziran 2011
  6. ^ Alaattin Uca (2007), Türk Toplumunda Hıdırellez-I/In the Turkish Society Hıdırellez or May Sixth-I[], A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 34 Erzurum 2007, 113-138
  7. ^ Warfare, State and Society on the Black Sea Steppe 1500-1700'’ 2 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Brian L. Davies, Oxon, 2007.
  8. ^ Küçük Kaynarca Antlaşması
Wikimedia Commons'ta Azak ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">I. Petro</span> Rus hükümdar (1672-1725; imparator 1721-1725)

Büyük Petro, I. Petro veya Pyotr Alekseyeviç, Rusya Çarlığı'nı 7 Mayıs 1682'den 1696'ya kadar üvey ağabeyi V. İvan ile birlikte, daha sonra 1696'dan 1725'te ölümüne kadar Rus İmparatorluğu'nu yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Poti</span> Gürcistanın bir liman şehri

Poti, Gürcistan'ın bir liman şehri. Karadeniz'in doğu sahilinde ve ülkenin batısındaki Samegrelo-Zemo Svaneti bölgesinde bulunur. Antik Yunanistan kolonisi Fasis'in yerleşim yeri yakınlarında kurulmuştur ve adını da oradan alır. Şehir 20. yüzyıldan beri büyük bir liman şehri ve endüstriyel merkezdir. Ayrıca Gürcistan donanmasının ana deniz üssüne ve karargahına ev sahipliği yapar. Poti Limanı'na komşu olan RAKIA bölgesi Serbest Sanayi Bölgesine sahiptir. Nisan 2008'de açılmıştır ve İran'a karşı yaptırımlardan kaçmaya çalışan İranlı işadamlarınınkini de içeren birçok işletme kayıtlıdır.

İstanbul Antlaşması, 14 Temmuz 1700 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Rusya Çarlığı arasında yapılan ve 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşını sonuçlandıran bir barış antlaşması. 1699'daki Karlofça Antlaşması'nın devamı niteliğindedir.

<span class="mw-page-title-main">Belgrad Antlaşması</span> Osmanlı Devletinin 1739da Avusturya ve Rusyayla imzaladığı barış antlaşmaları

Belgrad Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin 18 Eylül 1739 tarihinde Avusturya, 3 Ekim 1739 tarihinde de Rusya'yla imzalamış olduğu barış antlaşmalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Prut Savaşı</span> Savaş

Prut Savaşı, Rusya Çarlığı ile Osmanlı Devleti arasında 1710-1711 yılları arasında yapılmış bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında 1787-1792 yılları arasında yapılmış savaş

1787-1792 Osmanlı-Rus Savaşı; Osmanlı Devleti'nin 1774 yılında imzalamış olduğu Küçük Kaynarca Antlaşması'yla kaybettiği toprakları, özellikle de Kırım'ı Ruslardan geri almak amacıyla başlattığı bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Katerina</span> Rus Çariçesi

Çariçe II. Katerina veya Büyük Katerina, 34 yıl boyunca Rus İmparatorluğu'nu yönetmiş ve 18. yüzyıl Rusyası'na damgasını vuran Rusya imparatoriçesiydi. Kırım Hanlığı'nı Rusya topraklarına katmasıyla tanınır.

<span class="mw-page-title-main">1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı arasında 1686-1700 yılları arasında yapılmış savaş

1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı, 1683-1699 Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşı'nın bir parçasıdır. II. Viyana Kuşatması sonrasında çok sayıda Avrupa ülkesi Osmanlı İmparatorluğu'na karşı birleşerek saldırıya geçti. 1686 yılında Rusya da Kutsal İttifak ülkelerine katıldı. 1687 ve 1689 yıllarında Kırım'a, 1695 ve 1696 yıllarında ise Osmanlılara ait Azak'a saldırıya geçtiler. Kırım'da başarılı olamayan Rusya, Azak'ı ele geçirmeyi başardı. Savaş 1700 yılında İstanbul'da imzalanan bir antlaşmayla sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Kutsal İttifak savaşları</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Kutsal İttifak (Habsburg İmparatorluğu, Polonya-Litvanya, Venedik, Rusya) arasında yapılan ve ittifakın zaferiyle sona eren bir dizi savaş (1683-1699)

Osmanlı-Kutsal İttifak Savaşları (1683-1699), Osmanlıların II. Viyana Kuşatması'nda başarısızlığa uğramasından cesaret alan bir grup Avrupa ülkesinin Kutsal İttifak adı altında birleşip Osmanlılara karşı giriştikleri ve bu ülkelerin Macaristan, Ukrayna ve Dalmaçya'da hâkimiyet kurup Balkanlar'daki Osmanlı hâkimiyetine büyük darbe vurmaları ile sonuçlanmış bir savaşlar dizisidir. Osmanlı tarihinde Felaket Seneleri veya Küçük Kıyamet olarak da geçer. Avrupa tarihinde ise genelde Büyük Türk Savaşı olarak bahsedilir.

Murtaza Paşa, 17. yüzyıl'ın ikinci yarısında görev yapmış ünlü bir Osmanlı paşasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Azak Kalesi</span>

Azak Kalesi, Azak Denizi'nde Don Nehri'nin Karadeniz'e döküldüğü noktada kurulan, 17. ve 18. yüzyıllarda Osmanlı Devleti ve Rusya Çarlığı arasında birçok mücadeleye sahne olmuş kale. Günümüzde kalenin kalıntısı Rusya'nın Rostov Oblastı'na bağlı Azak şehrinin limanın güneyinde ve şehir merkezi olan Petrovskaya Meydanı'nın kuzeybatısında bulunmaktadır. Azak şehri de yanı başındaki Rostov-na-Donu şehrinin ve limanının gelişmesiyle geçmişteki önemini yitirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı</span> Osmanlı İmparatorluğu ile Rus Çarlığı & Avusturya Arşidüklüğü arasında 1735-1739 yılları arasında yapılmış savaş

1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı, Rusya'nın Osmanlı Devleti'ne ait Azak ve Kılburun kalelerini işgal etmesiyle çıkan ve Rusya ile müttefiklik anlaşması yapan Avusturya ordularının da üç koldan Bosna, Balkanlar ve Eflak üzerinden hücum etmesiyle başlayan bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Azak Kuşatması (1736)</span>

Azak Kuşatması, 1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.

Niş Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin 3 Ekim 1739 tarihinde de Rusya'yla imzalamış olduğu Belgrad Antlaşması'nın eki niteliğinde 1735-1739 Osmanlı-Rus-Avusturya Savaşı'nı sona erdiren barış antlaşmalarının sonuncusudur. Bu sebeple bu antlaşma da Belgrad Antlaşması olarak da bilinir. Avusturya'nın savaştan çekilmesiyle yalnız kalan Rusya'da, 3 Ekim 1739'da, savaş beklentilerinin çok gerisinde bir barış antlaşması yaptı. Rusya'ya Azak Kalesi yıkılıp verildi. Rusya; Azak Kalesi'ni askerden arındırmayı, burada bir tahkimat kurmamayı, Azak Denizi ve Karadeniz'de savaş gemisi bulundurmamayı, Karadeniz'deki ticaretini Osmanlı gemileriyle yürütmeyi, Orta Kafkaslarda önemli dağ geçitlerini kontrol eden ve koruması altında tuttuğu Kabarda'dan çekilmeyi ve burasını tarafsız bir bölge olarak tanımayı kabul etti.

<span class="mw-page-title-main">Anna İvanovna</span> Rus hükümdar (1693-1740; çariçe 1730-1740)

Anna İvanovna, 1730 ile 1740 yılları arasındaki Rusya imparatoriçesi. Genellikle Anna ya da Anne olarak bilinir. II. Petro'nun ölümü üzerine tahta geçti. Onun devrinde Ruslar Karadeniz'e inme maksadıyla İran'la dostluk teyit edilerek Petro devrinde alınan yerleri geri verdi. 1736'da müttefiki Avusturya ile Osmanlı'ya savaş açtılar. Ancak Avusturya siyasi destek vermekle yetinerek savaşın 1739'da kadar uzamasına sebep oldu. Bu esnada Ruslar 1735'te Kırım'a girmiş, Oçakov, Prepko (1736-37) ve Azak Kalesi'ni zapt ederek kazanımlarını 1739 Belgrad Antlaşması ile onaylatarak Karadeniz'e inmede esaslı bir evreye adım atmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Azak Seferi (1641-1642)</span>

Azak Seferi, Osmanlı İmparatorluğu'nun Kazaklar ve Rusya Çarlığı ile askerî mücadelelerinde evre.

<span class="mw-page-title-main">Azak Seferi (1711)</span>

Azak Seferi, 1710-1713 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">İnceki Deniz Muharebesi</span>

İnceki Deniz Muharebesi, 1735-1739 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.

<span class="mw-page-title-main">Azak Kuşatması (1696)</span>

Azak Kuşatması, Rusların 1695'te Azak Kalesi'ne karşı başlattıkları ilk saldırıların başarısızlıkla sonuçlanmasının ardından 1696 yılında Çar Büyük Petro'nun komutasında büyük bir ordu, Osmanlı kontrolündeki Azak Kalesi'ni kuşatma altına aldı. Kale, Rusların hem denizden, hem de karadan yoğun bombardımanları sonucu Osmanlı kuvvetlerinin yenilgisi sonucu ele geçirildi.

Azak Kuşatması, 1686-1700 Osmanlı-Rus Savaşı'nda evre.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.