İçeriğe atla

Aymaklar

Başlığın diğer anlamları için Aymak (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Aymak (Moğolca: Аймаг, [[æːmɑ̆ɡ̊]]), Türkçe ve Moğolcada kullanılan bölge ve toplumu ifade eder terim.

Anlamı

Aymak sözü, ayırmak, ayrı bölmeler, grup, kabile, toplum anlamlarına gelir. Günümüz Moğol coğrafyasında ve Türk coğrafyalarından Kazakistan, Kırgızistan, Altay, Hakasya, Şorya ve Türklerin yaşadığı Çin'in batı ve kuzey kesiminde gibi yerlerde aymak kelimesi bölge, ilçe, yöre için idari anlamda kullanılmaktadır. Türk kültürü etkisinde kalmış Fin kökenli Ural toplumları (mesela Mariler), Farslar, Buryatlar, bazı Kafkas halkları bu terimi kullanmaktadırlar. Hakasya'da Şira aymağı örnek olarak verilebilir.

Aymak (zona; region, zone) — bölüm, bölge, ilçe, toplum, sayfa, siyasi birlik manalarına gelir.[1][2]

Afganistan'daki aymaklar

Aymaklar (Farsça: ایماق), Afganistan'da farklı kökene sahip göçebe kabilelerden oluşan bir topluluk olmasına rağmen, topluluğu oluşturan neredeyse tüm kabileler günümüzde artık anadili olarak Farsçayı konuşmaktadır. Yaşadıkları bölgeler Afganistan'ın orta bölgeleridir. Yaklaşık olarak Afganistan nüfusunun %2'sini teşkil etmektedirler. Aymak kelimesi Türkçe Oymak veya Moğolca Aimag kelimelerinden gelir ve boy demektir.

Afganistan'da daha ziyade dört oymak anlamına gelen Çohar-Aymaq (Farsça: چهار ایماق) olarak bilinmektedir. Bu dört kabilenin adları şöyledir:

  1. Hazara (Türk-Moğol kökenli)
  2. Cemşidi (Fars kökenli)
  3. Teymuri (Fars kökenli)
  4. Taymani (Fars kökenli)

Aymak-ı Hazara, Afganistan'da yaşayan diğer bir etnik grup olan Hazara'lar değildir. İslam'ın Şiî itikadına mensup olan Hazara milletinden farklı olarak Aymak-ı Hazara milleti Sünnî Müslümanlardır.

Faydalanılan kaynak

  • Kırgızistan. Ulusluk Ansiklopedisi, 1.cilt. Devlet dil ve Ansiklopedis Merkezi yayını. “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14— 046—1

Kaynakça

  1. ^ Қазақ Энциклопедиясы, 1-том
  2. ^ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Информатика және компьютерлік техника / Жалпы редакциясын басқарған – түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының лауреаты А. Қ. Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kırgızca</span> Kırgızistanın resmî dili olan Türk dili

Kırgızca ya da Kırgız Türkçesi, Kırgızların ana ve Kırgızistan'nın resmî dili. Altay dillerinin içerisinde sınıflanan Türk dillerinin Kıpçak grubuna ait bir dildir. Kazakça ile yakın özellikler gösteren Kırgızca 4 milyondan fazla kişi tarafından konuşulmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Farsça</span> Bir batı İran dili

Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türkistan</span> Orta Asyada tarihî ve coğrafi bölge

Türkistan, Orta Asya'da batıda Hazar Denizi ve Aşağı İdil'den başlamak üzere doğuda Moğolistan'daki Altay Dağları'na, güneyde Kopet-Hindukuş-Kunlun dağlarına, kuzeyde Aral ve Balkaş göllerinin ötesinde Kırgız bozkırına kadar uzanan yüzölçümü 6.000.000 km²'den geniş coğrafî ve tarihî bölge. Nüfusu 2001 yılı itibarıyla 43.210.802'dur.

<span class="mw-page-title-main">Orta Asya</span> Asyanın okyanuslardan uzak iç kesimi

Orta Asya, dar anlamıyla geçmişte Sovyetler Birliği'nin parçası olan beş ülkeyi tanımlar. Geniş anlamda ise Afganistan, Pakistan'ın kuzeyi, Çin'in batısı, Moğolistan ve Rusya'nın bir kısmı ile kuzeydoğu İran'ı içeren bölge ve bölgeyi tanımlamak için kullanılan coğrafi terim. Asya'nın dünya okyanuslarından uzak iç kesimini belirtmek için kullanılır, bölgenin bu denizlere kapalı oluşu başlıca ana özelliğidir. Orta Asya, aynı zamanda Türk halklarının anayurdudur.

<span class="mw-page-title-main">Salur boyu</span> Oğuz boyu

Salur boyu, Oğuz Kağan Destanı'na göre Oğuzların 24 boyundan biri ve Kaşgarlı Mahmud'a göre Divân-ı Lügati't-Türk'teki yirmi iki Oğuz bölüğünden beşincisi; " صاَلغُر Salgur"lardır. Belgeleri şudur : diye tanımladığı bir Oğuz boyudur. Bu boyların Üçoklar kolundan Oğuz Kağan'ın oğlu Dağ Han'ın soyundan geldikleri kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">İranlılar</span>

İranlılar, İran vatandaşı ya da İran milletinden olan. İranlı, ülkedeki tüm etnik unsurları kapsayan bir terimdir. Farsça konuşanlara Farsi ya da Pers denilmekte iken tarihsel anlamda Arap-Fars ayrımını belirtmek için Acem sıfatı da kullanılmıştır. İranlı olarak tanımlanan halklar genellikle İran dillerini konuşmaktadırlar.

Vaha çöllerin içerisinde yer alan ve çöl koşullarından yalıtılmış, genellikle su ve bitki içeren bölgeleri tanımlamakta kullanılan coğrafya terimidir. Büyük Türkçe Sözlük'de; Çöllerde çoğu kez yüze çıkan yer altı sularının yarattığı tarım veya yerleşme bölgesi olarak tanımlanır.

<span class="mw-page-title-main">Macarlar</span> Macaristan vatandaşları veya sakinleri

Macarlar, ağırlıklı olarak Macaristan'da, ayrıca azınlık topluluklar halinde Orta Avrupa'da yaşayan ve Fin-Ugor dil ailesine bağlı Macarcayı konuşan halk.

<span class="mw-page-title-main">Kırgızlar</span> Orta Asyada yaşayan bir Türk halkı

Kırgızlar, çoğunluğu Kırgızistan'da yaşayan Türk halkı. Türklerin bilinen en eski yazılı belgeleri olan Yenisey ve Orhon Yazıtları'nda Kırgızlar, tarihleri çok eskiye dayanan Türk kavimleri arasında zikredilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Büveyhîler</span> İranda eski bir hanedan

Büveyhîler, İran ve Irak'ta hakimiyet sağlayan Deylemi kökenli İrani ve Şii karakterli bir hanedandır. Deylemlilerin kurduğu en güçlü hanedan olarak sayılır. İlk önce Kuzey İran'a sahip olmuş daha sonra güneye çekilmişlerdir. Sasanilerin yıkılışından sonra İran'ın çoğunu ele geçiren ilk bağımsız İrani devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Onüçüncü Kabile</span>

Onüçüncü Kabile, Macar tarihçi Arthur Koestler'in (1905-1983) Türk tarihini de ilgilendiren bir kuramı ve bu kuramı tanıttığı kitabının adıdır.

Cibal, doğuda Kebir Çölü, güneydoğuda Fars, batı ve güneybatıda Irak-ı Arap, kuzeybatıda Azerbaycan, kuzeyde Elbruz Dağı ile çevrili bölge. Cibal sözcüğü, Arapça kökenli çoğul bir sözcüktür ve "dağlar" anlamına gelir. Dağlar olarak da Zagros dağlarını belirtir.

<span class="mw-page-title-main">İran Türkleri</span>

İran Türkleri, İran'da yaşayan Türk halkları. Başta İran Azerileri olmak üzere Türkmenler, Kaşkaylar, Horasan Türkleri, Halaçlar, Sungurlar, Ebiverdiler, Kazaklar ve Özbekler gibi Türk dilli halklar İran’ın belirli bölgelerinde yaşamaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Hazaralar</span> Afganistan nüfusunun yaklaşık %9unu oluşturan etnik grup

Hazaralar, Afganistan nüfusunun yaklaşık %9'unu oluşturan etnik grup. Hazaralar, çoğunlukla Şiî inancına sahiptirler ve bazıları Sünni. Yoğun olarak Bamyan'ı da içine alan Hazaristan bölgesinde yaşarlar. Hazaralar, Afganistan'daki en kalabalık üçüncü etnik gruptur. Ayrıca 650.000 ve 900.000 arasında olduğu tahmin edilen nüfuslarıyla Pakistan'daki azınlık gruplardan biridir. Pakistan'daki Hazara nüfusunun çoğu Ketta şehrinde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Oymak İyesi</span>

Oymak İyesi – Türk, Moğol ve Altay mitolojilerinde kabilenin veya aşiretin koruyucu ruhu. Oymag İyesi veya Oyu İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi olarak da bilinir. Bazen Uruk İyesi / Eğesi / Ezi / Issı / İççisi tabiri de benzer bir anlamı ifade etmek için kullanılır. Moğollar Aymag Ezen olarak bilirler. Her aşiretin farklı bir koruyucu ruhu vardır. Türklerde aile ve sülale gibi alt birimleden sonra toplumsal örgütlenmenin ilk aşaması oymaklardır. Türklerde pek çok boyun veya oymağın kurucusu olan ve kendi adını taşıyan bir atası bulunur. Bu ata genellikle o boyun veya oymağın koruyucusu olarak kabul görür. Örneğin:

  1. Kazak Han: Kazakların Atası olarak kabul edilir.
  2. Kıpçak (Kıfçak) Han: Kıpçak boyunun atasıdır. Bir ağacın kovuğunda doğmuştur.
  3. Kırgız Han: Kırgız ulusunun kurucusu ve koruyucusudur. Yenisey ırmağının kaynağında oturduğuna inanılır.
  4. Abakan Han: Hakasların ve Abakan boyunun koruyucusudur.
  5. Merde Han: Altay Türklerinin atası ve koruyucusu olduğuna inanılır. Yağmur yağdırma gücü vardır.
  6. Tileg Han: Teleütler Türklerinin ilk atası olarak kabul edilir. Adı Merkür gezegenine verilmiştir.
  7. Türügeş (Türkeş) Han: Türkeş boyunun kurucusudur. Soyundan on boy türemiştir. Beşi batıda, beşi ise doğudadır.
  8. İlemen Han: İlemen boyunun atasıdır. İl sahibi, il alan demektir.
  9. Kuzar (Hazar) Han: Hazar boyunun kurucusu ve Azerilerin atasıdır.
  10. Mugal Han: Moğolların atası olarak bilinir. Sıkıntı verici bir bölgede yaşadığı için bu adı aldığı söylenir.
  11. Tatar Han: Tatarlar boyları onun soyundan türemiştir. Tatar sözcüğü atlı, posta sürücüsü demektir.
  12. Saklab Han: Saklap boyunun atasıdır.
<span class="mw-page-title-main">Altay aymağı (Hakasya)</span>

Altay aymağı — Rusya Hakasya Cumhuriyetinde ilçe düzeyinde idari birim.

Aymak, Türk ve Moğol uluslarında bir idari alan birimidir. Ayrıca aşağıdaki şeylerle ilgili olabilir:

Aymak, Türk ve Moğol halklarında bir tür etnik-kabile birliği, modern Moğolistan'da özerk bir bölge ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin iç Moğolistan adı verilen bölgesi.

Farslaşma ya da Persleşme bir şeylerin "Farslaşmış" hale geldiği kültürel değişimin sosyolojik bir süreçidir. Genellikle dil asimilasyonunu içeren bir kültürel asimilasyon şeklidir. Bu terim yalnızca kültürlere değil, aynı zamanda Fars kültürüne alışan ve "Farsileşmiş" hale gelen bireyler için de geçerlidir.

Burtaşlar, Orta Çağ'da Hazar Denizi'nin kuzeyindeki bozkır bölgesinde yaşayan belirsiz etnik-dilsel bağlılığa sahip bir kabileydi. Hazarlara tabi idiler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.