İçeriğe atla

Ayhan Ulubelen

Ayhan Ulubelen
Doğum20 Ağustos 1931(1931-08-20)
Ölüm29 Kasım 2020 (89 yaşında)
Ölüm sebebiCovid-19
MilliyetTürk
VatandaşlıkTürkiye
Eğitimİstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi(lisans)
İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi (doktora)
Kariyeri
DalıKimya, Analitik kimya

Ayhan Ulubelen (20 Ağustos 1931- 29 Kasım 2020), analitik kimyager ve akademisyen

Türkiye'de doğal ürünler kimyası alanının öncülerindendir. Bitkilerden elde edilen doğal bileşiklerin yapı tayini çalışmalarında Nükleer manyetik rezonansı (NMR) Türkiye'de yoğun olarak kullanan ilk bilim insanıdır.[1]

Ulubelen, çalışmalarıyla 300’den fazla sekonder metabolitin yapısını aydınlatmış; bitkilerden izole ettiği yüzlerce yeni maddeyi uluslararası dergilerde yayımlayarak bilime katkı sağlamıştır. 1967-1998 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi bölüm başkanlığı görevini sürdürmüştür.

Yaşamı

1931 yılında İstanbul'da doğdu. Babası subay Mehmet Ali Ulubelen, annesi Hikmet Ulubelen'dir.

Yükseköğrenimini İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya bölümünde 1951'de tamamladı. Doktora çalışmalarını aynı üniversitenin Eczacılık Fakültesi'nde Analitik Kimya alanında Rasim Tulusun danışmanlığında tamamladı (1956). 1960-1962 yılları arasında Fulbright Programı ile ABD'ye giderek Minesota Üniversitesi Eczacılık Fakültesi'nde Ole Gisvold'un laboratuvarında iki yıl doktora sonrası çalışmalar yaptı.

1962 yılında İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi'ne döndü. Ertesi yıl aldığı davet üzerine Arizona Üniversitesi Eczacılık Fakültesi'ne gitti. 1967 yılına kadar Arizona yerli halkının kansere karşı kullandığı bitkilerin kimyasal ve biyolojik etkilerini araştırdı; kansere aktif glikoproteinleri tespit edip yapısal çalışmalar yaptı, bitkilerden elde ettiği bazı glikoproteinler klinik incelemelere alındı. Çalışmaları Amerikan Eczacılık Birliği tarafından 1962, 1963 ve 1964 yıllarında Genç Bilim İnsanı Ödülü ile ödüllendirildi.

1967'de Türkiye'ye dönen ve profesör unvanı alan Ulubelen, bitki kimyası çalışmalarına devam etti. Başta Salvia (Adaçayı) türleri olmak üzere çok sayıda farklı bitki ile çalışarak 300’den fazla sekonder metabolitin yapısını aydınlattı. "Anorganik Kimya", "Organik Kimya" ve "Genel Kimya" olmak üzere üç kitap yazdı.[2] Çalışmalarını bilimsel dergilerde 300’ü aşkın makale olarak yayımladı, çalışmalarına 3000’i aşkın atıf aldı.

1967-1998 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Genel Kimya Bilim Dalı Başkanlığı yaptı. 1969, 1976 ve 1992 yıllarında Alman Akademik Değişim Servisi (DAAD) bursunu, 1977 yılında Japon JSPS bursunu, 1980-1981 ve 1993-2000 yılları arasında 3 kez NATO bursunu aldı.

TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi Temel Bilimler Araştırma Enstitüsü'nün Kimya Bölümü'nde Bitki Kimyası Grubuna on yıl danışmanlık yapan Ulubelen, 1985'te Türkiye Kimya Derneği'nin ilk onursal üyesi oldu. 1986-1990 yılları arasında NATO Bilimsel Komitesi'nde Türkiye'yi temsil etti. 1991 de TÜBİTAK Bilim Ödülü'ne değer görüldü. 1994 yılında TÜBA asli üyeliğine seçildi; üyeliği 2011 yılındaki istifasına kadar sürdü.

Ulubelen, 1998 yılında İstanbul Üniversitesi'ndeki görevinden emekli oldu. 2003-2009 yılları arasında ise Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği (IUPAC)'ın Chemrawn (Dünya İhtiyaçlarına Uygulanan Kimya Araştırmaları) Komitesi'nde önce yardımcı, daha sonra asli üye olarak hizmet verdi. 25 Kasım 2011'de kurulan Bilim Akademisi'nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Meslekteki 60. yılını kutladığı 2011 yılında Elsevier Yayınevi'nin Phytochemistry Letters adlı bilimsel derginin 4. sayısı Ayhan Ulubelen onuruna çıkarıldı.[3]

2016 yılı "Orta Doğu Teknik Üniversitesi Üstün Hizmet Ödülü" ile ödüllendirildi.[4]

Son yıllarında antioksidan ve anti-alzheimer etkili bileşiklerin doğadan keşfi üzerine araştıralar yapmakta olan Ulubelen,[5] 29 Kasım 2020'de COVID-19 nedeniyle öldü.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b "Kurucu Üyemiz Ayhan Ulubelen'i Kaybettik". Bilim Akademisi. 30 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ "Prof. Dr. Ayhan Ulubelen - Özgeçmiş". İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi. 
  3. ^ "Kadın bilimcilerimizin bitki-ilaç patent başarısı". Cumhuriyet gazetesi, 24 Eylül 2011. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2020. 
  4. ^ "ODTÜ'nün en büyük gururu". Sözcü. 31 Mayıs 2016. 11 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2020. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi</span> İstanbulda kurulu devlet üniversitesi

İstanbul Üniversitesi (İÜ), ana yerleşkesi İstanbul'un Fatih ilçesinde bulunan, Türkiye'nin en eski devlet üniversitesidir.

<span class="mw-page-title-main">Remziye Hisar</span> Türk akademisyen ve kimyager

Remziye Hisar, Türk kimyager.

Koç Üniversitesi, 1993 yılında İstanbul'da eğitime başlamış olan bir vakıf üniversitesidir. Faaliyetlerine 400 öğretim üyesi ve yaklaşık 6900 öğrenciyle devam etmektedir. Üniversite; İnsani Bilimler ve Edebiyat, İktisadi ve İdari Bilimler, Fen, Mühendislik, Hukuk, Tıp ve Hemşirelik Fakülteleri'nde 22 lisans, 32 yüksek lisans ve 26 doktora programı ile eğitim vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi</span>

Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Cumhuriyet döneminin ilk kurulan fakültesi Ankara Üniversitesi'nin mühendislik ve temel bilim alanlarındaki öncü kuruluşlarındandır. Kuruluşundan bu yana fakülte Türkiye'de bilim ve teknolojinin gelişmesinde, ülkenin kalkınmasında, çağdaş düzeyde temel ve uygulamalı araştırmalar yapılmasında önemli katkılarda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Eczacılık</span>

Eczacılık; hastalık teşhisi, önlenmesi, tedavi edilmesi ve semptomların azaltılmasında kullanılan her türlü madde ve ilacın; keşfi, üretimi, geliştirilmesi, imha edilmesi, güvenli ve etkin kullanımı ve kontrolü ile ilgilenen, tıp bilimini kimya ile ilişkilendiren klinik sağlık bilimidir. Eczacılığın uygulanması; ilaçlar ve ilaçların etki mekanizmaları, yan etkileri, etkileşimleri, vücuttaki hareketleri ve toksisitesi konularında üst düzey bilgi sahibi olmayı gerektirir. Aynı zamanda tedavi süreçlerinin ve patolojik süreçlerin anlaşılması konularında da yetkinlik gerektirir. Klinik eczacılık gibi eczacılığın bazı uzmanlık dalları da, tıbbi verilerin ve laboratuvar verilerinin değerlendirilmesi hakkında bilgi sahibi olmak gibi başka nitelikler gerektirir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Bilimler Akademisi</span>

Türkiye Bilimler Akademisi, Türkiye'de tüm bilim alanlarındaki araştırmaları, bilim insanlığını ve araştırıcılığı özendirmek ve bu alanlarda emeği geçenleri onurlandırmak; gençleri bilim ve araştırma alanına yöneltmek; Türkiye’deki bilim insanları ve araştırıcıların toplumsal statülerinin yükseltilmesi ve korunmasına çalışmak; bilim ve araştırma standartlarının yükseltilmesine yardım etmek amacıyla 1993'te kurulan, tüzel kişiliğe, bilimsel, idari ve mali özerkliğe sahip yüksek bilim kuruluşu, Türkiye'nin ulusal bilimler akademisidir. Uluslararası Bilim Konseyi'nin üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Marburg Philipps Üniversitesi</span>

Marburg Philipps Üniversitesi, 1 Temmuz 1527 tarihinde Almanya'nın Marburg şehrinde, Hessen Derebeyi I. Philipp tarafından kurulmuştur. Dünyanın ilk ve en eski Protestan üniversitesidir.

Fazilet Vardar Sukan, Türk Bilim insanı ve mühendis. Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Biyomühendislik Bölümü kurucu başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Vardar</span>

Prof. Dr. Yusuf Vardar Türk botanikçi.

<span class="mw-page-title-main">Turhan Baytop</span> Türk bitkibilimci

Turhan Baytop, Türk eczacı, öğretim üyesi, botanikçi, bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Aaron Ciechanover</span>

Aaron Ciechanover, İsrailli biyolog, kimyager ve 2004 Nobel Kimya Ödülü'nün sahibi.

TÜBİTAK Bilim Ödülü, 1966'dan beri her yıl, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından temel bilimler, mühendislik bilimleri, sağlık bilimleri ve sosyal bilimler dallarında uluslararası düzeyde üstün nitelikli çalışmalar gösteren Türk ya da çalışmalarını Türkiye'de yapan yabancı bilim insanlarına verilen ödüldür. Türkiye'de bilim dalında verilen en üst düzey ödül olarak kabul edilir. "Türk Nobelleri" olarak da adlandırılır.

Oğuz Okay,, Türk bilim insanıdır. İstanbul Üniversitesi'nde (1977) kimya mühendisliğinde lisans ve yüksek lisans okuduktan sonra Viyana Teknik Üniversitesinde ikinci yüksek lisansını (1978) yaptı. Aynı üniversitede 1981 yılında polimer kimyası bölümünde doktora unvanına sahip oldu. Kocaeli Üniversitesi'nde profesör oldu. OKAY, TÜBA asli üyesidir ve 2005 yılında TÜBİTAK bilim ödülü aldı.

<span class="mw-page-title-main">Ryōji Noyori</span> Japon kimyager

Ryōji Noyori, Japon kimyager. İlk chiral katalizörün geliştirilmesine yönelik çalışmaları neticesinde 2001 yılında Nobel Kimya Ödülünü K. Barry Sharpless ve William S. Knowles ile paylaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Asuman Baytop</span> Türk bitkibilimci

Asuman Baytop, Türk botanikçi, bitki toplayıcısı ve eczacı. Türk bilim tarihinin önemli isimlerinden biridir. Türkiye florasına katkılarından dolayı 9 bitki türüne adı verildi. Bunlardan biri 1979 yılında Akseki'de kendi topladığı Crocus asumaniae’dir. Türkiye florası üzerine uzmanlaşıp bu alanda akademik çalışmalar yürüttü. 150'den fazla arazi gezisinde 23.000 bitki örneği topladı ve inceledi. Türkiye florasına bilim için yeni 8 tür ve 3 alttür kazandırdı. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Herbayumu (ISTE) ve Farmasötik Botanik Anabilim Dalı'nın kurucusudur. 1989 yılından itibaren Türkiye'de botanik eğitiminin ve araştırmalarının tarihini inceledi. Akademik çalışmaları ile birçok ödüle layık görüldü. Kendisi Turhan Baytop'un eşi, bilim tarihçisi Feza Günergun'un annesidir. Ulusal ve uluslararası 260 kadar bilimsel yayını vardır. Başlıca yapıtları : Bitkisel Drogların Anatomik Yapısı (1959), Tıbbi Bitkiler Atlası (1978), Farmasötik Botanik (1967), Farmasötik Botanik Uygulamaları (1993), Bitkilerin Bilimsel Adlarındaki Niteleyiciler ve Anlamları (1995), İngilizce-Türkçe Botanik Kılavuzu (1998) ve Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları'dır (2003).

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa</span> İstanbulda üniversite

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, İstanbul'da yer alan bir devlet üniversitesidir.

Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi; Hacettepe Üniversitesi'nin Sıhhiye Kampüsü'nde bulunan bir eczacılık fakültesidir. Klinik eczacılık, radyofarmasi ve farmasötik biyoteknoloji anabilim dalları ile farmakokinetik ve biyofarmasötik bilim dallarında lisans ve lisansüstü eğitim verilmektedir. Beş yıllık lisans programı sonrasında mezun olan öğrenciler "araştırmacı eczacı" sıfatı kazanırlar. 2015 yılından beri, ülkede gerçekleştirilen üniversiteye giriş sınavlarında en yüksek puanla öğrenci kabul eden eczacılık fakültesidir.

<span class="mw-page-title-main">Raymond Lemieux</span> Kanadalı kimyager (1920-2000)

Raymond Urgel Lemieux, CC, AOE, FRS kimya alanında bir dizi keşfe öncülük etmiş Kanadalı organik kimyager. Alana ilk ve en ünlü katkısı sakkarozun sentezidir. Katkıları arasında anomerik etkinin keşfi ve karbonhidrat kimyasında hala kullanılan sakkarinlerin sentezi için genel yöntemlerin geliştirilmesi vardır. Kanada Royal Society ve Royal Society (İngiltere) üyesidir ve prestijli Albert Einstein Dünya Bilim Ödülü ve Wolf Kimya Ödülü'ne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Bahattin Baysal</span>

Mehmet Bahattin Baysal, Türk akademisyen ve kimya mühendisi. Alanında sağladığı katkılar nedeniyle "polimer kimyasının öncülerinden" olarak adlandırılır.

Ahmet Gül (d.1953) Türk kimya profesörü


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.