İçeriğe atla

Ayetullah

Ayetullah (Arapça: آية الله; Farsça: آيت‌الله Āyatollāh), Şiilik'te özellikle Caferiliğinin başlıca ekolü olan Usulî kolunda kullanılan bir ünvandır.

İran ve Irak'ta Şiilik'te onur ünvanı olarak kullanılırken 20. yüzyılda geniş bir dağılıma sahip olmuştur.[1][2] İran'da dinî bir makam olarak da bilinir. Ayetullah ünvanına sahip insanların fetva verme yetkisi vardır. Tarihte ilk defa Allâme el-Hillî için ayetullah ünvanı kullanılmıştır.[3]

Ayetullah, Allah'ın ayeti (delili) demektir. İran'da dinî bir makam olarak da bilinir.

Ayetullah ünvanı, ulema topluluğunun fikir birliğine dayanarak hocası tarafından verilir. Ayetullah ünvanı kazananlar Kur'an, sünnet, icma ve akıl (Sünnilerdeki kıyas) başta olmak üzere fıkıh usulünden hareket ederek içtihat etme hakkına sahiplerdir. Uzmanlık alanında havza ilmiye (houze-ye ilmi)'de öğretmenliği yapabilir ve istiftalara karşı fetva verebilir. Günümüzde İran'da 1.000 civarında ayetullah vardır.

En önemli Ayetullahlar fıkıh usulü toplaması olan “Risale” (رسالة توضيح المسائل) yazmasıyla Büyük Ayetullah (Arapça: آية ‌الله العظمی âyetullâhi'l-uzmâ) diğer tabirle merci-i taklid (مرجع تقليد / Marja Dini مرجع ديني Marja Taqlid) seçilebilirler.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Algar 1987
  2. ^ Glassé 2003
  3. ^ İslam Ansiklopedisi, cilt: 4, sayfa: 244

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Fıkıh</span>

Fıkıh, anlayış, anlayış tarzı veya derinliği anlamına gelen kelime, terim olarak İslami kanunların teorik ve pratik uygulama (fetva) çalışmalarına verilen ismi ifade etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">İbn Teymiyye</span> Şeyhülislam

Takıyyüddin ibn Teymiyye, özellikle Selefileri ve Vehhabîleri fıkıh, şeriat ve diğer İslamî görüşler konusunda etkilemiş olan İslam alimi. Kendinden sonra gelen çeşitli ve ağırlıklı olarak Hanbeli mezhebini benimseyen İslâm âlimlerini ve akımlarını da etkilemiştir. İbn Teymiyye'nin etkilediği isimlerin en önemlilerinden birisi de Muhammed bin Abdülvehhâb'dır.

<span class="mw-page-title-main">Caferilik</span> İslam dininde bir fıkıh ekolü

Câferîlik ya da Câʿferîyye, İslam dininin Şii fıkıh mezheplerinden biridir. İsmini kurucusu olan Ca'fer es-Sâdık'tan (699-765) alır. Başta İran olmak üzere Azerbaycan ve Irak'ta yaygındır. Yer yer Türkiye'nin Kars, Iğdır gibi illerinde ve bazı İslam toplumlarında görülmektedir. İsnâ‘aşer’îyye'nin temelini teşkil eden fıkıh ekolüdür. Şiîlerin çoğunluğunun mensup olduğu fıkhî mezheptir. Günümüzde Şiîler başlıca üç ana fırkaya ayrılmışlardır. Bunlar nüfus oranlarına göre sırasıyla İsnâ‘aşer'îyye, İsmâ‘îl’îyye ve Zeyd’îyye fırkalarıdır. İran'nda hakim olan İsnâ‘aşer'îyye fırkasının %90'ının takip ettiği resmî fıkhî mezhep Câferîlik'tir. Ayrıca, İsmâ‘ilîğin Mustâ‘lî-Tâyyîb’îyye kolu tarafından da fıkhî meselelerde takip edilmekte olan mezheptir.

Kelâm ya da İlm-i Kelâm ; İslâm dininin akāid konularını irdeleyen ve tarihî olarak bu çerçevede gelişen dinî-felsefî teorilerle ilgilenen ilim dalı. Bu anlamda kelâm, imanla ilgili konu ve sorulara izâh ve ispat getirme amacıyla geliştirilen teolojik felsefenin adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ruhullah Humeyni</span> İran İslam Cumhuriyetinin ilk dinî lideri

Ruhullah Humeyni, İranlı siyasetçi ve Şii din adamı. Ayetullah Humeyni olarak da anılır. İran İslam Devrimi'nin siyasi ve ruhani lideriydi. Muhammed Rıza Pehlevi rejimine son verip İslam Cumhuriyeti'ni kurdu ve devrimden sonraki tüm dinî ve siyasi yetkileri elinde tuttu.

İslâm dîni fıkhî mezhepleri; İslam coğrafyasında dînî bölünmeleri ifade etmekle birlikte bu bölünmelerin başlangıcı dînî değil, siyâsî ve sosyal bölünmelerden oluşmaktadır.

Abdullah Vassaf Efendi Osmanlı şeyhülislamı, divan şairi, ilim adamı ve hattat.

Bu liste Şiiliğinin Onikicilik (İmamiyye) mezhebi tarafından kabul edilen şu anki ve eski Büyük Ayetullah ların listesidir.

Sahâbî kavli, İslâm hukuku olan fıkıh ilminin kullandığı kaynaklardan, fer'î delillerdendir. Sahâbeler İslam dininin son peygamberi olduğuna ve güncel şeriatın iletildiğine inanılan Muhammed'in zamanında yaşamış, onunla tanışmış Müslüman kimselerdir. Kavil Arapça kökenlidir ve "söz" demektir. Sahabi kavli ile kasıt sahabilerin fetva ve sözleridir. Birçok fıkıh mezhebinde sahabilerin yaptığı eylemler ve fetva, aslî delillerin olmadığı bir durumda kullanılabilir. Bununla birlikte genel olarak aslî delillerden sayılan kıyasın sahabi kavlinden öncelikli olup olmaması alimden alime farklılık gösterir. Örneğin buradan hareketle Hanefîlikte önemli bir yere sahip olan imameyn İmam Ebû Yûsuf ile [İmam Muhammed] ecîr-i müşterek olanların yanlarında bulunurken zarara uğrayan, zayi olan şeyler için tazminat ödemeleri, bunları tazmin etmelerinin gerekli olduğunu ortaya sürmüşler bu prensibi de sahabeden Ömer ve Ali'nin görüşlerine dayandırmışlardır. Hanefîliğin kurucusu olan Ebû Hanîfe ise bu hususta sahabi kavlini kullanmaktansa, sahabi kavline muhalefet edip kıyasa gitmiştir.

<i>Velâyet-i Fakih yâ Hükûmet-i İslamî</i>

Velâyet-i Fakih veya Hükûmet-i İslamî, İranlı şii dini lider Ruhullah Humeyni tarafından teokratik islam devleti fikri üzerine yazılan ve 1970 yılında ilk baskısı yapılan bir kitaptır. Kitap Türkçeye "İslam Fıkhında Devlet" olarak çevrilmiştir.

Ulema, Müslüman ülkelerde eğitimli din alimlerinden oluşan sınıf. Tekili erkekse âlim, kadınsa âlimedir. Geçmiş yüzyıllarda yaşamış âlimlerin pek çoğu hezârfendi. Ulema sınıfı fıkıh ve şeriat konusunda derin bilgiye sahiptir ve bazı âlimler, aynı zamanda şeriatın uygulayıcısıdır.

Molla (Farsça:ملا), İslami ilahiyat ve dini yasa (fıkıh) üzerine eğitim almış din bilginidir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Sistani</span>

Ali Sistani ya da dinî adıyla Büyük Ayetullah Seyyid Ali el-Hüseyni el-Sistani (Arapça: السيد علي الحسيني السيستاني, Farsça:سید علی حسینی سیستانی), Irak'ta yaşayan en önemli Şii dini liderdir.

Büyük Ayetullah Seyyid Sadık Hüseyni Şirazi, Iraklı-İranlı taklit merciidir. 1942'de Irak'ın Kerbela şehrinde dünyaya geldi. Kum ve Necef'te dini eğitim aldı. Günümüzde Kum şehrinde dini eğitim vermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ebu'l-Kasım Hoyî</span>

Büyük Ayetullah Seyyid Ebu'l-Kasım Hoyî el-Musevi 19 Kasım 1899 - 8 Ağustos 1992) İranlı-Iraklı Şii bir merciydi. Hoyî, en etkili Şii alimlerden biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Abdülhüseyin Emini</span>

Ayetullah el-Uzma Abdülhüseyin Emini, İranlı fıkıh, Müçtehit, taklit mercii, büyük hadis ve tefsir bilgini. 1902-1970 yılları arasında yaşamış ünlü bir İmamiye Şiası Müctehid dir. İslam dünyasında her zaman farklı bir bakış açısına sahip olmuş Şii mezhebinde önemli bir yeri olan alim, "El-Gadir" adlı 20 ciltlik eseri yazmıştır.

İslami dini lider, bir cemaat, grup veya toplum içerisinde liderlik eden entelektüel, geleneksel, memuri, idari veya itikadi önder olan kişilerdir. İster Müslüman nüfus yoğunluklu ister gayrimüslim nüfus yoğunluklu olsun, Müslüman cemaatin bulunduğu ülkelerde ve toplumlarda lider olan bu kişiler, dini düzene sahip ülkelerde, laik düzene sahip Türkiye gibi ülkelerde olduğundan çok daha fazla geleneksel silsile ve düzen içerisinde bir liderlik görevi üstlenmektedirler.

Merci-i taklid veya Merci, Şiilik mezhebinden Caferilik'in fıkhî ekollerinden olan Usûlîlik'e göre fetvasına başvurulan içtihat sahibi en yetkili ayetullaha verilen unvan. Bu makama gelen ayetullahlara "en üstün" manasına gelen "el-uzma" sıfatı eklenir ve böylece büyük ayetullah olarak adlandırılırlar. Taklid için müracaat edilecek kişi manasına gelen bu unvan 18. yüzyılın sonlarından itibaren benimsenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Seyyid Şehabeddin Maraşi</span>

Seyyid Şehabeddin Maraşi ,, , İranlı taklit mercii, din adamı, şiî fıkıh, hadis ve biyografi âlimi.

<span class="mw-page-title-main">Mirza Şirazi</span>

Mirza Muhammed Hasan Şirazi, tam adıyla Ebû Muhammed Muizzüddîn Mirzâ Muhammed Hasen b. Mahmûd b. İsmâil eş-Şîrâzî el-Hüseynî, İslam alimi.