Aya Nikola Kilisesi (Ünye)
Aya Nikola Kilisesi, Ordu ilinde, Ünye kentinin batı kısmında, sahilin hemen yakındaki küçük bir kaya parçasında bulunan ve bugüne sadece izleri kalmış olan eski bir kilisedir. Nitekim adanın karşısında bulunan yer, 1914 yılına ait bir Osmanlı haritasında Aya Nikola (آیا نیقولا) olarak geçer.[1] Türkçe Aya Nikola adı, Yunanca Agios Nikolaos veya Hagios Nikolaos'tan (Άγιος Νικόλαος) gelir. Kilisenin, denizcilerin de koruyucusu olan Aziz Nikolaos'a adandığı adından anlaşılmaktadır.
Tarihçe
Aya Nikola Kilisesi, Karadeniz kıyısında aynı adlı köyün kilisesi olduğu ve en geç 17. yüzyılın ilk yarısında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Nitekim Antakya Patriği III. Makarios, bu yüzyılın ortasında Ünye'ye gidişinde bu kiliseyi de ziyaret etmiştir. Bu gezinin anlatıldığı kitapta Aya Nikola Kilisesi'nden taştan inşa edilmiş görkemli yapı olarak söz edilmiştir.[2]
Osmanlı döneminde, 1914 yılında hazırlanmış bir haritada kilisenin bulunduğu bölge Aya Nikola (آیا نیقولا) olarak geçer.[1] Bu yer tespiti burada bu isimle bir köy bulunduğunu veya bu mevkinin bu şekilde adlandırıldığını göstermesi açısından önemlidir.
Aya Nikola Kilisesi'nin 1930'larda yıkıldığı tahmin edilmektedir. Nitekim bu döneme ait fotoğrafta kilisenin ayakta durduğu görülmektedir. Bu tarihten yaklaşık yüz yıl önce, 1836 yılında Ünye'yi gezen İngiliz jeolog William John Hamilton, Researches in Asia Minor, Pontus, and Armenia adlı kitabında "Caddeleri dolaştıktan sonra şehrin üzerinde kurulu olduğu burnu geçtik ve yeniden kıyıya indik. Bu noktanın batısında, denizde küçük bir kayanın üzerinde bir Rum kilisesinin kalıntıları görülüyordu" diye yazmıştır.[3]
Mimari
Aya Nikola Kilisesi, 1930'larda yıkılmasından bir süre öncesine ait fotoğrafı üzerinden tanımlanabilmektedir. Buna göre Aya Nikola Kilisesi'nin bulunduğu ada duvarlarla çevriliydi; bu duvarlar adanın kıyısı boyunca dolanıyor ve doğal kayalarla birlikte bir set oluşturuyordu. Adayı anakaradan ayıran birkaç metrelik sığ alan, kireç harcı kullanılarak örülmüş olan bir sekiyle anakaraya bağlanmıştı. Kilisenin çatı örtüsü ve duvarları sağlamdı ve girişi güneyde, anakaraya bakan tarafta yer alıyordu. Nitekim adanın çevresindeki duvarların bir kısmı günümüze ulaşmıştır. Bu duvarların bugüne ulaşan kısımların yüksekliği yaklaşık olarak 1-3 metre arasında değişmektedir. Anakara ile ada arasında bağlantı yolu olan sekinin bir bölümü de bugün ayaktadır. Kilisenin duvarları ise, günümüzde toprak seviyesine kadar yıkılmıştır. Bununla birlikte kilisenin doğu tarafta yarı dairesel bir apsisi olduğu duvar kalıntısından da anlaşılmaktadır.[4][5]
Galeri
Aya Nikola Adası'nı çevreleyen duvarın günümüze kalan bir bölümü. Güneybatıdan batıya doğru uzanan kısmı.Ağustos 2023.
Aya Nikola Adası'nı anakaraya bağlayan sekinin günümüze kalan kısmı. Güneybatıdan görünüşü. Ağustos 2023.
Aya Nikola Adası'nı çevreleyen duvarların doğu tarafta kalan bir bölümü. Ağustos 2023.
Aya Nikola Adası'nın doğu kısmında yer alan Aya Nikola Kilisesi'nin kuzey duvarı ve yarı yuvarlak forma sahip doğu duvarı (apsis). Ağustos 2023.
Aya Nikola Adası'nı çevreleyen duvarların batı tarafta kalan bir bölümü. Ağustos 2023.
Aya Nikola Adası'nı anakaraya bağlayan sekinin günümüze kalan kısmı. Güneydoğudan görünüşü. Ağustos 2023.
Kaynakça
- ^ a b "Ünye Haritası" - Erkan-ı Harbiye-i Umumiye[]
- ^ Paul of Aleppo, The travels of Macarius : Patriarch of Antioch, Londra, 1836, s. 435.
- ^ William John Hamilton - Researches in Asia Minor, Pontus, and Armenia: with some account of their antiquities and geology
- ^ ""Ayanikola Kilisesi" - Ünye Belediyesi". 30 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2023.
- ^ ""Aya Nikola Adası Aslına Dönüyor" - Ünye TV". 27 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2022.
