Axona Muharebesi

Axona Muharebesi
Galya Savaşları
Axona Muharebesi savaş meydanı
Tarih Mayıs MÖ 57 Bölge Aisne, Oise, Fransa Sonuç Roma zaferi
Taraflar
Roma Cumhuriyeti	Gallo-Germen kabileler: Bellovak'lar (60,000); Suession'lar (50,000); Nervi'ler (50,000); Morin'ler (25 000); Atuatuku'lar (19 000); Atrebat'lar (15 000); Ambien'ler (10,000); Calet'ler (10,000); Veliocas'ler (10.000), Viromandu'ler (10.000), Atuatuc'lar(19.000); Ménapi'ler (9,000); 40,000'den fazla Germen'ler (Condrus'ler, Éburon'lar, Caeroes'ler ve Péman'lar)
Komutanlar ve liderler
Jül Sezar	Galba
Güçler
8 Roma lejyonu (Yaklaşık 40000 asker)	Maksimum 306000 savaşçı
Kayıplar
Çok az	Mühim zayiat

Axona Muharebesi, (veya Aisne Muharebesi) Mayıs MÖ 57 Roma Galya valisi olan Jül Sezar'ın Belçika Galyası'nda, Suesssion'lar kabilesi kralı Galba komutasında bir Galliler-Germenler savaşçılar ordusu ile yaptığı ve Romalıların galip geldiği bir muharebedir. 19. yüzyılda bu muharebe meydanın mevkinin modern Fransa'da Barry-au-Bac adlı bir kasabada bulunduğu ve Sezar'ın kampının da günümüzde bu kasabada bulunan "Mauchamp" adlı bir yerde bulunduğu tespit edilmiştir. Bu muharebede galip gelen Romalılar Suession'ların başkenti Noviodunum'u ellerine geçirmişler ve Haziran'da bu muharebede Belge'ler kabilelerin başkomutanı olan Suession'lar kabilesi kralı Galba'yı esir almışlardır. Jul Sezar hazırladığı "Galliya Savaşı" hakkında eserinde bu muharebesi Kitap II.7, II.8 ve II.10 bölümlerinde ele almaktadır.^[1]

Bazı Galyalı kabileler, Galyalı-Cermen karışığı olan kabilelerden oluşan ve Romalılara içtenlikle aleyhtar olan Belga'larla ittifak yapmak arayışına başladılar. "Cisalpina Gallia"'da bulunan Jül Sezar bu gelişmelerden ve ortaya çıkması çok muhtemel olan yeni bir Romalı aleyhtarı ittifak oluşmasından Galya'daki konumlanmış Roma lejyonları komutanı olan "Titus Labienus" tarafından devamlı olarak gönderilen raporlarla haberdar olmakta idi. Belga'lar kabileleri, Romalıların Galya'nın güneyindeki arazileri ele geçirdikten sonra, Belga'lar üzerine harekâta geçeceğinden korkmakta oldukları için, aralarındaki ilişkileri daha da güçlendirmek nedeniyle, karşılıklı rehine alıp vermeye başladılar.

Bazı Galyalı kabileler Roma ordularının kışlık ordugâhlarda kendi arazilerinde bulunmalarına şiddetle aleyhtar olmaları ve Romalıların bu kışlak ordugâhlardan ayrılmalarını istemeleri de onların Belga'larla ittifak yapmaya itmekte idi. Bu hoşnutsuz olan kabileler, Galyalılar arasında en kahraman ve cesur olmakla isim yapmışlardı. Bu kabileler, geçmişte Galyanın tümünü ve Romalıları çok korkutan, Cermen Töton ve Cimbri kabilelerinin Galya'ya yaptıkları istilacı göçlere karşı koyup bu Cermen istilasını durdurtan kabilelerdi. Sezar kitabında eğer Romalılar bu kahraman Galya kabilelerini yenik düşürüp Romalılar idaresi altına alırlarsa tüm Galyalıların Roma gücüne biat etmeye hazır olabileceğini düşünmekte olduğunu bildirmiştir.

Sezar, Galya'ya (muhtemelen Sekuan'ların başkenti olan Vesontioya) geri geldi. Yanında yeni kurulmuş iki Romalı lejyonu (Lejyon XIII Gemina ve Lejyon XIV Gemina) bulunmaktaydı. Sezar Belçika Galyası'ndaki Belga'ların tüm kabilelerinin ittifak edip; bu kabilelerden savaşçı erkekleri toplayarak tek komutan altında birleşik bir Belga'lar ordusu kurduklarını öğrendi. Sadece Romalılara komşu olan Rem'ler adli Belga kabilesi Belga'ların bu büyük ittifakına katılmamış ve Sezar'a bağlı kalmıştı. Bu birleşik Belga'lar ittifakının tek ordusunun komutanlığına Suession'lar kabilesi kralı olan Galba (veya antik Romalı tarihçi Dio Cassius'e göre "Adra") seçilmişti ve bu orduya bazı Germanya'lı birlikler de katılmıştı.

Belga'lar üzerine yürüyüşe başlayan Sezar 15 gün devamlı yürüyüşle ilerledi. Galyalı müttefiki olan Aedu'ler savaşçılarını Belga'lar arazilerine yakıp yıkma kampanyası yapmak üzere gönderdi. Sezar ve komutası altındaki Romalı ordu kendi müttefiki olan Rem'ler ile diğer Belga'lar arasında sınır olan "Axona Nehri (günümüzde Oise Nehri'nin bir kolu olan Aisne Nehri)" kenarında bir Romalı korumalı ordugâhı kurdurdu. Kral Galba komutasındaki Belga'lar ordusu da bu mevkiye gelip Romalılar ordugâhı karşısında mevzilendi. Ordugâhının bir kenarında nehir geçmekte olup bu nehir ordugâhı korumakta ve Romalılara nehir sandalları ile diğer Galya'lılardan erzak ve iaşe takviyesi sağlamak için yardımcı olmakta idi. Nehrin üzerinde bir köprü bulunmaktaydı ve bu köprü ve köprüden geçiş Quintus Sabinus Titrius ve emri altındaki Romalı subaylar komutasında bulunan 6 kohort tarafından savunulmaktaydı.

Axona Muharebesi yaz başlarında yapıldı. Muharebe Belga'lar ordusunun Romalılar müttefiki Rem'lere ait olan ve Roma ordugahı yakınlarında bulunan "Bibrac" adlı bir küçük kalesi üzerine yürümeleri ile başladı. Sezar bu kaleyi korumak için Numidya'lılar; Girit'li okçular ve Balerik Adalı sapanla taş atıcılardan kurulu birliklerini hücuma geçen Belga'lar üzerine gönderdi. Belga'lar ordugah karşısında ve orayı kuşatan mevzilerinden ayrıldılar; etrafı yakıp yıktılar ve sonra da Romalılar ordugahından 1 km kadar uzakta kendi orduları için gayet büyük bir korunaklı ordugah kurdular.

İki ordu arasında birkaç küçük çarpışma yapıldıktan sonra Sezar Romalılar ile Belga'lar arasında bir meydan savaşı yapılmasının uygun olduğunu kabul etti ve Belga'lara meydan okudu. Sezar ordusunun önemli kısmını ordugahın kapısı önünde bulunan bir hafif meyilli bir tepelik arazinin sırt kısmına yerleştirdi. Bu tepenin iki yanına iki tane küçük kale mevzii kazdırttı. Bu ordunun sağ tarafı mancınık gibi savaş makineleri ile korunmakta ve sol tarafında nehir bulunmakta idi. Bu orduda (Helvet'ler ve Sueb'lere karşı seferlerde kendi yanında savaşan) 6 tane Romalı lejyonu (Lejyon VII Claudia; Lejyon VIII Augusta; Lejyon IX Hispana; Lejyon X Gemina; Lejyon XI Claudia ve Lejyon XII Fulminata) bulunmakta idi. Sezar'ın emri altında bulunan diğer iki lejyon (Lejyon XIII Gemina ve Lejyon XIV Gemina) ihtiyata ayrılmışlardı. Belga'lar ordusu komutanı Kral Galba, ordusunu Sezar ordusu karşısında birkaç sıralı saf halinde düzenlemişti. İki ordu arasında bir bataklık arazi bulunmakta idi. Birkaç süvari çarpışmasından sonra Sezar ordusunu geriye ordugaha doğru çekti. Bu geri çekilme ile Belgal'ar ordusunu, (ya Romalıların kenarindan geçebilmek için veya Quintus Titurius Sabinus'un savunduğu nehir köprüsünü ele geçirmek için veya da Rem'ler arazilerine girip Sezar ordugahına iaşe ve erzak tedarikini durdurmak için) Sezar'ın ordusuna hücum etmeye teşvik etti. Bu hücum sırasında Axona Nehri'ni geçmeleri gerekmekteydi.

Sezar o akşam tüm süvari güçleri, Numidya'lılar ve okçular ve sapanla taş atıcılar birlikleri ile nehir üzerindeki köprüyü savunan Titurius Sabinus'un kohortlarını takviye için geldi. Burada nehri geçmek için hücuma hazırlanan Belga'lar birliklerine bir baskın taarruzu yaptı ve bu birlikleri hemen hemen imha etti.^[2]

Bu zayiat sonunda nehir köprüsüne ilerleyemeyen; kaleleri alamayan ve Sazar'a erzak ve iaşe takviyelerini önleyemeyen Belga'lar, kendi arazilerine çekilmeye karar verdiler. Geceyarısı çekilmeye başlayan Belga'lar Sezar'ın Diviciakos komutasında daha önceden Belga'lar arazisine gönderdiği Aedu'lar birliğinin Belga'lar kabileler arazilerini talan edip büyük zayiat verdiğini öğrendiler. Sezar bu çekilmenin Belga'ların uyguladığı bir aldatmaca olduğunu düşünerek takibe başlamayı gün doğumuna kadar erteledi. Gündoğumunda Romalı süvariler ve Titus Labienus komutasında 3 lejyonu geri çekilen Belga'ları takibe gönderdi. Bu birlikler geri çekilmekte olan Belga'lara yetişince onlara büyük zayiat verdirdiler.

Axona Muharebesi önce ciddi savaşma ihtiva etmemekle beraber Belga'ların çekilmesi sırasında Romalıların Belga'lara büyük zayiat vermesi ile sonuçlanmıştır.[18][19]

Ertesi gün Belga'lar kaçmakta iken yakalanıp verdikleri büyük zayiatlardan kendilerini toparlamaya imkân bırakmamak için Sezar Roma ordusu ile Suession'lar arazilerine girip bu kabilenin en büyük kasabası ve kalesi olan Noviodunum (günümüzde Soissons ve Pommiers) üzerine yürüdü. Şehirde bir Belga'lar ordusu ve garnizonu bulunmadığını bilerek kaleye bir hücum yaptı. Ama bu hücumda kaleyi eline geçiremedi ve kaleyi kuşatmaya koyuldu. Romalılar bu kuşatma için mancınık tipte kuşatma makinelerini kurmakla uğraşmakta iken, Belga'lar ordusu ricatindan kurturabilen Suession'lar savaşçıları kaleye girip savunmayı takviye ettiler. Fakat Romalıların kuşatma için hazırlıklarını ve çok sayıda kuşatma makinelerini gören Suession'lar kralı (ve yenik Belga'lar ordusu komutanı) Galba Romalılara teslim olma teklifi gönderdi. İki oğlunu Romalılara rehine olarak verebileceğini ve silahlarını bırakacaklarını bildirdi. Ama buna karşılık Romalıların Suession'lar savaşçı ve halkının hayatlarını korunmasını kabul etmesini istedi. Sezar, müttefiki Rem'lerin tavsiyelerine uyarak bu şartları kabul etti.

Bundan sonra Sezar Bellova'lar arazilerine girdi ve başkentleri "Bratuspantium (günümüzde tam bilinmemekle beraber büyük olasılıkla Beauvais)" üzerine yürüdü. Bu sefer Roma müttefiki Aedu'lar kabilesi reisi Diviciacos bu kabile halkı için araya girip bu kabilenin halkının genellikle barışçıl olduklarına ama bazı mütaceviz idareciler tarafından kandırılıp Romalılar aleyhine Belga'lar ittifakına katıldıklarını beyan edip Sezar'dan bu halkı bağışlamasını istedi. Sezar sadık müttefikinden olan bu tavsiyelere uyarak eğer Bellovac'lar teslim olurlarsa onlardan 600 kişi rehine alındıktan sonra halkın hayatlarının bağışlanacağını bildirdi.

• Jül Sezar
• Galya Savaşları
• Commentarii de Bello Gallico

Özel

Genel

• Jül Sezar (Tür. çev.: Hamit Dereli) (1942) Gallia Savaşı, İstanbul: Maarif Basımevi (Dünya Edebiyatından Tercümeler - Latin Klasikleri) Kitap II.7 II.8 II.10 Googlebooks
• Jül Sezar, Commentarii de Bello Gallico Kitap II.7, II.8, II.10
• Walter, Gérard (İng. çev:Emma Craufurd) (1952) Caesar: A Biography. New York: Charles Scribner's Sons. (İngilizce)
• Goldsworthy, Adrian (2007) Caesar. Londra: Orion Books Ltd. (İngilizce)
• Fuller, J.F.C. (1965) Julius Caesar: Man, Soldier, and Tyrant, Londra: Eyre and Spottiswoode (İngilizce)

• Rikard, J. (2009) "Battle of Aisne, 57 B.C." "historyofwar" websitesi "Battle of Aisne, 57 B.C." maddesi 16 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)