Avusturya Silezyası
Avusturya Silezyası Herzogtum Ober- und Niederschlesien Vévodství Horní a Dolní Slezsko | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 1742-1918 | |||||
 Bayrak  Arma | |||||
 1918'e dek Avusturya-Macaristan sınırları içerisindeki Avusturya Silezyası (kırmızı işaretli bölge) | |||||
| Tür | Prenslik | ||||
| Başkent | Troppau (Opava) | ||||
| Resmî dil(ler) | Almanca, Lehçe, Çekçe | ||||
| Tarihçe | |||||
| |||||
| Yüzölçümü | |||||
| 1910 | 5,147 km2 | ||||
| Nüfus | |||||
• 1910 tahminî | 756,949 | ||||
| Günümüzdeki durumu | Çekya, Polonya | ||||
Avusturya Silezyası,[Not 1] resmen Yukarı ve Aşağı Silezya Dükalığı,[Not 2] Bohemya Krallığı ve Hasburg Monarşisi (1804'ten sonra Avusturya İmparatorluğu, 1867'den sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ya da Cisleytanya) arasında varlığını sürdürmüş özerk bölgedir. Günümüzde Çek Silezyası ile komşudur ve tarihsel olarak Silezya bölgesinin bir parçasıdır.[1][2]
Coğrafya
Avusturya Silezyası, Moravya bölgesindeki Ostrava sınırları içerisinde bulunan Ostravice Nehri ve Oder Nehri ile bölünmüş iki bölgeden oluşmaktaydı. Ostravice'nın doğusundaki Cieszyn bölgesi, güneyde Macaristan Krallığı ile sınır olan Batı Karpatlar'ın (Silezya Beskidi) tepelerinden, Olza ve yukarı Vistül nehirleri boyunca kuzeydeki Silezya Vilayeti'ne dek uzanmaktaydı. Oder Nehri'nin batısındaki bölge Opava şehrinden Bila Voda köyüne dek uzanan bölgeden oluşmaktadır.[3]
Tarihi
Bölge Orta Çağ'da Polonya Piast Krallığı'na bağlı olan Silezya Dükalığı'nın güneydoğu tarafını oluşturuyordu. 14. yüzyılda Silezya Düklerinin birçoğu kendisini Bohemya derebeyi ilan etmişti.
Bohemya Krallığı'nın bir parçası olan Silezya, Bohemya'nın son Jagiellon kralı II. Lajos'un Mohaç Muharebesi'nde ölmesi sonrası, Habsburg arşidükü I. Ferdinand tarafından miras alındı. Habsburg imparatoriçesi Maria Theresia'nın 1740'da tahta çıkmasıyla Prusya kralı II. Friedrich, Silezya toprakları üzerinde hak iddia etti ve yanıt beklemeden 16 Aralık günü Birinci Silezya Savaşı'nı (1740-1742) başlattı. Bu aynı zamanda Avusturya Veraset Savaşı'nın da başlangıcı kabul edilir. Chotusitz Muharebesi'ni Prusya'nın kazanmasıyla sefer sonuçlandı. Bu savaş sonucu imzalanan Berlin ve Breslau Antlaşmaları ile birlikte Silezya bölünmüş oldu.[4]
Antlaşma koşullarına göre; Prusya Krallığı, Bohemya'nın Kladsko ilçesi de dahil olmak üzere toprakların büyük bir kısmını aldı. Güneydoğu Silezya'nın sadece küçük bir kısmı Habsburg Monarşisi yönetiminde kaldı. Buralar:
- Yukarı Silezya Teschen Dükalığı (Cieszyn)
- Opava Nehri'nin güneyindeki eski Moravya bölgesinin içinde kalan Krnov Dükalığı ve Opava Dükalığı'nın parçaları
- Aşağı Silezya'nın güney kısmında yer alan Nysa Dükalığı'dır.
1804 yılında Habsburg üyesi II. Franz, Avusturya İmparatorluğu'nu kurduğunda "Yukarı ve Aşağı Silezya Dükü" unvanını da aldı. Avusturya Silezya'sı demiryolu ile Avusturya'nın başkenti Viyana'ya bağlandı.
Kasım 1918'de İkili Monarşi (Avusturya-Macaristan) feshedildi. Avusturya Silezyası'nın büyük bir kısmı Saint-Germain Antlaşması ile Çekoslovakya devletine devredildi. Cieszyn Silesia bölgesindeki sınır anlaşmazlığı savaşa dönüştü ve Polonya-Çekoslovakya savaşı sonrası 1920'de Olza nehrinin doğusuna düşen kısım Özerk Silezya Voyvodalığı olarak Polonya'ya kaldı. Prusya Silezyası'nın sınırında kalan Hlučín Bölgesi ise Çekoslovakya'ya düştü.
Demografi
1910'da yapılan nüfus sayımına göre 756.949 kişinin konuştuğu diller şunlardı:[5]
Büyük Şehirler
1880 yılına göre 5.000'den fazla nüfusu olan şehirler:
| Şehir | Almanca Adı | Nüfus |
|---|---|---|
| Opava | Troppau | 20,563 |
| Bielsko | Bielitz | 13,060 |
| Cieszyn/Těšín | Teschen | 13,004 |
| Krnov | Jägerndorf | 11,792 |
| Bruntál | Freudenthal | 7,595 |
| Frýdek | Friedek | 7,374 (1890) |
Dilsel dağılım (1851 - 1910)
| Yıl | Toplam | Almanca | % | Lehçe | % | Çekçe | % | Diğer | % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1851 | 438,569 | 209,512 | 47.8% | 138,243 | 31.5% | 88,068 | 20.1% | 2,746 | 0.6% |
| 1880 | 565,475 | 269,338 | 47.6% | 154,887 | 27.4% | 126,385 | 22.4% | 14,865 | 2.6% |
| 1890 | 605,649 | 281,555 | 46.5% | 178,114 | 29.4% | 129,814 | 21.4% | 16,166 | 2.7% |
| 1900 | 680,422 | 296,571 | 43.6% | 220,472 | 32.4% | 146,265 | 21.5% | 17,114 | 2.5% |
| 1910 | 756,949 | 325,530 | 43.0% | 235,224 | 31.1% | 180,341 | 23.8% | 15,854 | 2.1% |
Bölgelere göre dil dağılımı (1910)
| Dil (Semt) | Lehçe isim | Çekçe isim | Bölge (km²) | Nüfus | Almanca | % | Lehçe | % | Çekçe | % | Diğer | % |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Bielitz Bölgesi | Bielsko | Bílsko | 758.13 | 82,835 | 17,631 | 21.3% | 63,580 | 76.8% | 663 | 0.8% | 961 | 1.2% |
| Bielsko-Biała | Bielsko | Bílsko | 4.97 | 18,568 | 15,144 | 81.6% | 2,568 | 13.8% | 136 | 0.7% | 720 | 3.9% |
| Freystadt | Frysztat | Fryštát | 316.89 | 122,030 | 15,159 | 12.4% | 75,462 | 61.8% | 28,103 | 23.0% | 3,306 | 2.7% |
| Freiwaldau | Frywałdów | Frývaldov | 736.38 | 68,823 | 66,855 | 97.1% | 66 | 0.1% | 62 | 0.1% | 1,840 | 2.7% |
| Freudenthal | Bruntal | Bruntál | 591.65 | 49,306 | 48,852 | 99.1% | 41 | 0.1% | 49 | 0.1% | 364 | 0.7% |
| Friedek (ada) | Frydek | Frýdek | 461.71 | 98,957 | 6,821 | 6.9% | 14,519 | 14.7% | 76,458 | 77.3% | 1,159 | 1.2% |
| Frýdek-Místek | Frydek | Frýdek | 10.23 | 9,879 | 5,123 | 51.9% | 574 | 5.8% | 4,033 | 40.8% | 149 | 1.5% |
| Jägerndorf | Jindrzychów | Jindřichov | 532.20 | 60,785 | 58,133 | 95.6% | 22 | 0.0% | 275 | 0.5% | 2,355 | 3.9% |
| Teschen | Cieszyn | Těšín | 730.38 | 102,552 | 17,045 | 16.6% | 77,147 | 75.2% | 6,204 | 6.0% | 2,156 | 2.1% |
| Troppau | Opawa | Opava | 642.10 | 66,990 | 33,200 | 49.6% | 560 | 0.8% | 32,006 | 47.8% | 1,224 | 1.8% |
| Opava | Opawa | Opava | 10.93 | 30,762 | 27,240 | 88.6% | 274 | 0.9% | 2,039 | 6.6% | 1,209 | 3.9% |
| Wagstadt | Biełowiec | Bílovec | 351.44 | 45,462 | 14,327 | 31.5% | 411 | 0.9% | 30,313 | 66.7% | 411 | 0.9% |
| Toplam | 5147.01 | 756,949 | 325,530 | 43.0% | 235,224 | 31.1% | 180,341 | 23.8% | 15,854 | 2.1% | ||
Yönetim
Yukarı ve Aşağı Silezya Dükalığı başlangıçta, Cieszyn ve Opava olmak üzere iki ayrı bölgeye bölünmüş şekilde yönetilmekteydi. Sonraki yıllarda farklı bölgelere ayrılmıştır. Doğu Cieszyn'de, 1754'te özerk Bielsko Dükalığı kuruldu. 1848 Devrimleri'ne kadar Avusturya Silezyası, aralıklı olarak aşağıdaki bölgelere ayrıldı:
- Bielitz (Bielsko)
- Freistadt (Fryštát)
- Freiwaldau (Frývaldov)
- Freudenthal (Bruntál)
- Friedek (Frýdek)
- Jägerndorf (Krnov)
- Teschen (Cieszyn/Těšín)
- Troppau (Opava)
- Wagstadt (Bilovec)
Örneğin, 1900'de Avusturya Silezyası'nda 8 idari bölüm vardı (Friedek hariç).
Notlar
- ^ Almanca: Österreichisch-Schlesien; Çekçe: Rakouské Slezsko, Lehçe: Śląsk Austriacki
- ^ Almanca: Herzogtum Ober- und Niederschlesien, Çekçe: Vévodství Horní a Dolní Slezsko
Kaynakça
- ^ "Silesia". The American Heritage Dictionary of the English Language. 13 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Silesia". Lexico. Oxford University Press. 11 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Österreichisch Schlesien". Startseite - deutsche-schutzgebiete.de. 31 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Avusturya Veraset Savaşı". The Columbia Encyclopedia. 8 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2021.
- ^ Anson Rabinbach, "The Migration of Galician Jews to Vienna. Austrian History Yearbook", Volume XI. Berghahn Books / Rice University Press, Ocak 1975
Dış Bağlantılar
