İçeriğe atla

Avusturya-Macaristan yönetiminde Bosna-Hersek

Kontrol Edilmiş
Bosna-Hersek Kondominyumu
1878-1918
bayrağı
Bayrak
{{{arma_açıklaması}}}
Arma
Bosna-Hersek
Bosna-Hersek
BaşkentSaraybosna
HükûmetAnayasal monarşi
Kral 
• 1868-1910
I. Franz Joseph
• 1916-1918
I. Karl
Yasama organıDiet
Tarihçe 
• Kuruluşu
1878
13 Temmuz 1878
• İlhak
7 Ekim 1908
• Ayrılma
1 Aralık 1918
• Dağılışı
1918
Yüzölçümü
• Toplam
51082 km2
Nüfus
• Sayılan
1898044
Para birimiGulden
Kron
Öncüller		Ardıllar
Bosna Vilayeti
Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti

Avusturya-Macaristan yönetiminde Bosna-Hersek, 1878-1918 yılları arasında Bosna-Hersek'te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idaresini ifade eder. 1878 yılında 93 Harbi'nden sonra yapılan Berlin Antlaşması ile Bosna Vilayeti imtiyazlı bir vilayet haline geldi ve fiilen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun hakimiyetine girdi.[1] 1908 yılında Bosna Krizi sonrasında Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek'i ilhak etti ve Avusturya ile Macaristan arasında bir kondominyum kuruldu. 1918 yılında I. Dünya Savaşı'nın sonunda bağımsızlığını ilan ederek Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti'ne katıldı.

1878'de Berlin Kongresi ile resmi olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası olan Bosna Vilayeti'nin Avusturya-Macaristan işgali onaylandı. 30 yıl sonra, 1908'de Avusturya-Macaristan, Avusturya ve Macaristan'ın ortak denetimi altında Bosna-Hersek Mülkiyetini kurarak işgal altındaki bölgeyi resmi olarak devletine katarak Bosna Krizini provoke etti.

Tarih

İşgali

1877-78 Rus-Türk Savaşından sonra Temmuz ve Haziran 1878'de Berlin Kongresi süper güçler tarafından organize edildi. Sonuçta ortaya çıkan antlaşmada, Bosna-Hersek'in nominal olarak Osmanlı egemenliğine girmesine neden oldu, ancak fiilen de Yeni Pazar'ın sancağını tutma hakkını elde eden Avusturya-Macaristana devredildi. 25. maddedeki bilgiye göre:

"Bosna-Hersek Vilâyetleri Avusturya-Macaristan tarafından işgal edilecek ve idare edilecektir. Avusturya-Macaristan hükûmeti, Sırbistan ile Karadağ arasında güneydoğu yönündeki Mitrovitza'nın diğer tarafına uzanan Yeni Pazar Sancağının idaresini üstlenmek istemediği için Osmanlı yönetimi, oradaki görevlerini yerine getirmeye devam edecektir. Yine de, yeni siyasi durumun ve haberleşme özgürlüğünün ve güvenliğinin sağlanması için Avusturya-Macaristan, eski vilâyetin bu bölümünün tamamında, garnizon bulundurması, askeri ve ticari yollara sahip olma hakkını saklı tutar."

Avusturya-Macar ordusu, Haziran 1878'in sonunda 82.113 piyade, 13.313 atlı ve 112 topçu birlikle Bosna,Hersek'e saldırmak için mobilize çabasıyla meşgul oldu. 17. Piyade tümeni, ayrıca Dalmaçya Krallığı'ndaki arka orduydu. Ana kumandan Josip Filipoviç'ti; Dalmaçyadaki arka ordunun komutanı Gavrilo Rodić iken 17. Piyade tümeni Stjepan Jovanović'in komutasındaydı. Bosna-Hersek'in işgali 29 Temmuz 1878 de başladı ve 20 Ekim'de son buldu.

Bosna-Hersek'teki Osmanlı ordusu, yaklaşık 40.000 piyade ve 77.000 topçu, yerel milislerle beraber yaklaşık 93.000 kişiydi. Avusturya-Macar birliklerli, hem Müslümanlar, hem de Ortodoks nüfus tarafından hoş karşılanmadı, dolayısıyla Čitluk, Stolaç, Livno ve Klobuk yakınlarında savaşlar yapıldı. Maglaj ve Tuzla'daki geri çekilmelere rağmen, Saraybosna Ekim 1878'de işgal edildi. Avusturya-Macar kayıpları 5.000'i aştı ve siyasi liderler birbirlerini suçladı. Avusturya-Macaristan işgalinin Bosnalı Müslümanların dinlerine dayalı ayrıcalıklı konumlarını kaybedeceği anlamına geldiğini fark etmesiyle, Müslümanlardan şiddetli direniş beklendi.

Gerilimler ülkenin belirli bölgelerinde ağırlıkla yaşandı (özellikler Hersek) ve bununla beraber ağırlıklı olarak Müslümanlar göç etmeye başladı. Avusturya-Macaristan yetkilileri, Bosna-Hersek'i "model koloni" haline getirmek amacıyla bir dizi sosyal ve idari reformlar yaptılar. Habsburg yönetimi, yükselen Slav milliyetçiliğini bastırmak, istikrarlı bir yönetim kurmak amacıyla kanunlar ve yeni siyasi uygulamalar getirmek amacıyla birçok şey yaptı.

Politikler

Bosna-Hersek'te her büyük azınlık kendi siyasi partisi tarafından temsil edildi. Müslümanlar, Müslüman Halk Örgütü tarafından temsil edildi, Sırplar Sırp Halk Birliği, Hırvatlar ise Hırvat Halk Birliği ve Hırvat Katolik Birliği tarafından temsil edildi.

Bosna Parlamentosu 1910'da kuruldu.

Parlamento partileri

  • Hırvat Halk Birliği (Hrvatska narodna zajednica)
  • Hırvat Katolik Birliği (Hrvatska katolička udruga)
  • Müslüman Halk Örgütü (Muslimanska narodna organizacija)
  • Sırp Halk Örgütü (Srpska narodna organizacija; Српска народна организација)

Parlamento dışı partiler

  • Müslüman İlerleme Partisi (Muslimanska napredna stranka)
  • Müslüman Demokrasi (Muslimanska demokracija)
  • Sırp Halkının Bağımsız Partisi (Sırp narodna nezavisna stranka)
  • Bosna-Hersek Sosyal Demokratik Partisi (Socijaldemokratska stranka Bosne i Hercegvoine)

Ayrıca bakınız

  • Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand'ın Suikastı
  • Bosna-Hersek Piyadeleri
  • Ludwig Thallóczy

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Avusturya-Macaristan yönetiminde Bosna-Hersek ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ Zovko 2007, s. 13.

Bibliyografi

  • Zovko, Ljubomir (2007). Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941 (Hırvatça). Mostar Üniversitesi. ISBN 978-9958-9271-2-6. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek</span> Balkanlarda bir ülke

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Aliya İzzetbegoviç</span> Bosna-Hersekin ilk cumhurbaşkanı

Aliya İzzetbegoviç, 1992'de yeni bağımsızlığını kazanan Bosna-Hersek cumhurbaşkanlığı konseyinin ilk başkanı olan Boşnak siyasetçi, avukat, İslam filozofu ve yazardı. 1996 yılına kadar bu görevi yürüttükten sonra 2000 yılına kadar görev yapan Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı üyesi oldu.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Savaşı</span> Bosna Hersekte 3 yıl sürmüş askeri bir çatışma

Bosna Savaşı, 1992 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen uluslararası bir silahlı çatışmaydı. Savaşın, genellikle daha önceki bir dizi şiddet olayını takiben 6 Nisan 1992'de başladığı kabul edilir. Savaş, 14 Aralık 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Ana savaşan taraflar, sırasıyla Hırvatistan ve Sırbistan tarafından yönetilen ve sağlanan proto-devletler olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti güçleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Hersek</span> Bosna Hersekin eyaleti

Hersek, merkezinde kabaca Mostar şehri olan Adriyatik Denizi'ne bir çıkış koridoruna sahip Dinar Alpleri'ndeki tarihsel ve coğrafi bölge, günümüzde Bosna-Hersek'in güney bölümünü oluşturmaktadır. Hersek'in yüzölçümü 9.948 km²'dir. Hersek ile Bosna arasında belirgin bir sınır yoktur. Hersek'in bittiği yerden Bosna'nın başlaması hakkında birçok düşünce vardır.

<span class="mw-page-title-main">Jajce</span> Bosna-Hersekte kent

Yayça veya Yayçe, Bosna-Hersek'in merkezinde Vrbas Nehrinin kenarında; Banya Luka, Mrkonjiç Grad ve Donji Vakuf yollarının kesişim noktasında yer alır. Adını etrafında bulunan ve yumurtaya (jaja) benzeyen irili ufaklı tepelerden almıştır. Travnik'in 45 km kuzeyindedir. Dik çatılı tipik evleri ile dikkat çeker. Kalesi adeta zamana meydan okumaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek bayrağı</span> Ulusal bayrak

Bosna-Hersek bayrağı, Bosna-Hersek Cumhuriyeti'nin bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hersek (Habsburg)</span> 1878de kurulan Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna bağlı bir devlet

Hersek, 1878'de kurulan bir devlettir. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek tarihi</span> Bosna-Hersek ülkesinin tarihi

Bosna-Hersek tarihi Bosna-Hersek'in tarih öncesi zamanlardan günümüze uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan tarihi</span>

Hırvatistan tarihi, bugünkü Hırvatistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

II. Dünya Savaşı'nda Sırplara yönelik zulüm, 1941-1945 yılları arasında Faşist ve Nazi destekli unsurların Sırplar'a karşı yürüttüğü etnik temizlik uygulamasıdır. Belgrad Üniversitesi Profesörü Ljubodrag Dimic'in yayınladığı incelemedeki rakamlara göre Sırp tarafının toplam kaybı 1.000.000'dur. Hırvatistan Bağımsız Devleti, Sırp halkın büyük çoğunluğunu Ortaçağ Engizisyonu yöntemleriyle öldürdü. Papa XII. Pius, Zagreb başpiskoposu Alojzije Stepinac, Saraybosna başpiskoposu Ivan Šarić, reis-ül ulema Fehim Spaho, Zagreb müftüsü Ismet Muftić, Kudüs Baş Müftüsü Muhammed Emin el-Hüseyni ve başka Katolik-Müslüman din adamları, NDH'deki katliamları desteklediler. II. Dünya Savaşı boyunca Ustaşa rejimi sırasında 700.000 Sırp'ı öldürmüş, 400.000'i göç etmek ve 250.000'i de Katolik olmak zorunda kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Prijedor</span> Bosna-Hersekte şehir

Pridor Bosna-Hersek'in Kuzeybatısı'nda yer alan ve yaklaşık toplam nüfusu 110.000 olan bir şehirdir. Prijedor, Bosna-Hersek'e bağlı Sırp Cumhuriyeti'nde ve Bosanska Krajina Bölgesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali</span>

Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali, Berlin Kongresi'nin ardından 29 Temmuz-28 Ekim 1878 tarihleri arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ın Osmanlı İmparatorluğu yönetimindeki Bosna vilayetini işgal etmesidir. Boşnaklar, Müslüman halk ve bölgede yaşayan bir kısım Hristiyan Sırp halk çekilmeyi reddeden bazı Osmanlı birlikleri ile birlikte işgale pek çok yerleşim yerinde ve sert şekilde karşı koymuşlardır; vilayet başkenti Saraybosna'da sokak çatışmaları ardından ancak Avusturya ordusunun eline geçebilmiştir. Son direniş lideri, savundukları yerleşim yerleri ele geçirilene kadar kırsal da süren gerilla savaşlarıyla işgal 28 Ekim 1878'de ancak tamamlanabilmiştir. Bazı direniş liderleri teslim olurken bazıları çatışmalarda ölmüş veya Avusturyalılarca idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Eylem Partisi (Bosna-Hersek)</span> Aliya İzzetbegoviç tarafından kurulmuş siyasi parti

Demokratik Eylem Partisi, Bosna-Hersek'te muhafazakâr ve Boşnak bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslav Müslüman Örgütü</span>

Yugoslav Müslüman Örgütü, Yugoslavya Krallığı'nda muhafazakâr bir Boşnak siyasi partiydi. Parti, 16 Şubat 1919 tarihinde Mehmed Spaho tarafından kurulmuş olup Avusturya-Macaristan dönemindeki Müslüman Ulusal Örgütü'nün yerini aldı. Parti, Bosna'daki siyasi hayatta ve İslami dini kurumlarda önemli bir etkiye sahipti ve Yugoslavya'daki Müslümanların Türkiye'ye göç etmelerini engellemeye çalışmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Reîsü'l-ulema</span> Vikimedya liste maddesi

Reîsü'l-ulema, Bosna Hersek İslam Birliği başkanına verilen unvan.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek Halklar Meclisi</span>

'Bosna-Hersek Halklar Meclisi, Bosna-Hersek Parlamenterler Meclisi'nin Temsilciler Meclisi ile birlikte görev yapan iki meclisinden biridir. 14 Aralık 1995 tarihinde kabul edilen Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla kurulmuş olan meclis, entite meclislerince seçilmektedir.

Osmanlı döneminde Bosna-Hersek, Bosna-Hersek'in 1463/1482'den Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Bosna'yı ele geçirdiği 1878'e kadar Osmanlı yönetiminde kaldığı dönemdir. Osmanlıların gelişi, Bosna-Hersek tarihindeki en önemli olaydır ve günümüz Bosna-Hersek bölgesi için muazzam dini, dilsel, kültürel, politik ve askeri sonuçlar doğurmuştur.

Sırp Halkının Radikal Partisi Avusturya-Macaristan İmparatorluğu içindeki etnik bir Sırp siyasi partisidir. Faaliyet gösterdiği coğrafya, başta bugünkü Voyvodina bölgesi olmak üzere Hırvatistan'ın bazı bölgeleridir.

Džemijet Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı'ndaki Müslüman nüfusun bir siyasi partisiydi. O zamanlar "Güney Sırbistan" olan bölgede Arnavutları, Slav Müslümanları ve Türkleri temsil ediyordu. Ağustos 1918'de kuruldu ve resmi kuruluşu 1919'un sonlarında Üsküp'te oldu. Parti, sırasıyla 8 ve 14 temsilci seçtiği 1920 ve 1923 seçimlerine katıldı. Ocak 1925'te, daha önce Mitroviça belediye başkanı olarak görev yapmış Arnavut milliyetçisi olan parti lideri Ferhat Draga tutuklandı ve kısa süre sonra parti dağıldı.

<span class="mw-page-title-main">Hırvat milliyetçiliği</span>

Hırvat milliyetçiliği, Hırvatların milliyetini savunan ve Hırvatların kültürel birliğini destekleyen milliyetçiliktir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.