Avusturya-Macaristan'ın dağılması

Avusturya-Macaristan krallıkları ve ülkeleri: Cisleithania (Avusturya İmparatorluğu ^[1] ): 1. Bohemya, 2. Bukovina, 3. Karintiya, 4. Karniola, 5. Dalmaçya, 6. Galiçya, 7. Küstenland, 8. Aşağı Avusturya, 9. Moravya, 10. Salzburg, 11. Silezya, 12. Steiermark, 13. Tirol, 14. Yukarı Avusturya, 15. Vorarlberg Transleithania (Macaristan Krallığı ^[1] ): 16. Macaristan idari bölümleri 17. Hırvatistan-Slavonya ; Avusturya ve Macaristan'ın ortak kontrolü: 18. Bosna-Hersek (Avusturya-Macaristan ortak mülkiyeti)

Avusturya-Macaristan'ın dağılması, iç toplumsal gerilimin artması ve Avusturya-Macaristan'ın farklı bölgelerinin ayrılması sonucu meydana gelen büyük bir jeopolitik olaydı. Devletin çöküşünün en büyük nedenleri Birinci Dünya Savaşı, 1918'deki mahsul kıtlığı, genel açlık ve ekonomik krizdi. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, zamanla Macar ve Avusturya çıkarları arasındaki uçurumun açılması nedeniyle de zayıflamıştı.^[2] Dahası, Metternich'in Avusturya'ya sarsılmaz Avusturya gücünü gerektiren ve aşırı genişlemeyle sonuçlanan bir rolü yerine getirme sözü verdiği 1815 Viyana Kongresi'ne dayanan kronik bir aşırı bağlılık geçmişi vardı.^[2] Bu zayıflamış temel üzerine, Birinci Dünya Savaşı sırasındaki ek problemlerin etkiileri imparatorluğun çöküşünü hızlandırdı. 1917 Ekim Devrimi ve Ocak 1918'den itibaren Wilson'un barış bildirileri, Habsburg monarşisinin tüm halkları arasında bir yanda sosyalizmi, diğer yanda milliyetçiliği ya da alternatif olarak her iki eğilimin bir kombinasyonunu uyandırdı.^[3]

Bölünmüş halkların yaşadığı geri kalan bölgeler, mevcut veya yeni kurulan devletlerin bileşimine giriyordu. Yasal olarak imparatorluğun çöküşü, Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra aynı zamanda bir barış antlaşması görevi gören Avusturya ile Eylül 1919'da yapılan Saint-Germain-en-Laye Antlaşması ve Macaristan ile Haziran 1920'de yapılan Trianon Antlaşması ile resmîleştirildi. Daha sonra Avusturya ve Macaristan'ın birçok toprakları başka ülkelere devredildi.

Kaynakça

^ ^a ^b Headlam, James Wycliffe (1911). "Austria-Hungary". Chisholm, Hugh (Ed.). Encyclopædia Britannica. 3 (11. bas.). Cambridge University Press. ss. 2-39.
^ ^a ^b Evans, R. J. W. (2 Nisan 2020). "Remembering the Fall of the Habsburg Monarchy One Hundred Years on: Three Master Interpretations". Austrian History Yearbook. 51: 269-291. doi:10.1017/s0067237820000181. ISSN 0067-2378. 22 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.
^ "The collapse of Austria-Hungary". Encyclopædia Britannica. 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2024.

İlgili Araştırma Makaleleri

Avusturya veya resmî adıyla Avusturya Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da denize kıyısı olmayan, dokuz eyaletten oluşan ülke. Batıda Lihtenştayn ve İsviçre, güneyde İtalya ve Slovenya, doğuda Macaristan ve Slovakya, kuzeyde ise Almanya ve Çekya ile komşudur. Avusturya'nın yüzölçümü 83.879 km2dir ve yaklaşık 9 milyonluk bir nüfusa sahiptir. Avusturya Almancası ülkenin resmi dili olsa da, birçok Avusturyalı gayri resmi olarak çeşitli Bavyera lehçelerinde konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">I. Dünya Savaşı</span> Avrupada başlayan küresel savaş (1914–1918)

I. Dünya Savaşı, 28 Temmuz 1914 tarihinde başlayıp 11 Kasım 1918 tarihinde sona eren Avrupa merkezli küresel bir savaştır. II. Dünya Savaşı'na (1939-1945) kadar Dünya Savaşı veya Büyük Savaş olarak adlandırılmıştır. Savaşın taraflarından biri olan Osmanlı İmparatorluğu'nda "Genel Savaş" anlamında Harb-i Umumi, halk arasında ise Seferberlik olarak adlandırılmıştır. 1917'de Amerika Birleşik Devletleri'nin savaşa katılmasına kadar bu savaş ABD basınında Avrupa Savaşı olarak anılmıştır. Savaşan taraflar, çoğunlukla Avrupa, Kafkasya, Amerika, Orta Doğu ve Afrika ile Asya'nın bazı bölgelerinde çatıştılar.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Orta Avrupa'da hüküm sürmüş ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılmış bir imparatorluktur. Bu imparatorluğu oluşturan Avusturya İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı aslında içişlerinde bağımsız iki ayrı ülkeydi fakat dışişleri açısından, Avrupa'nın birçok ülkesinde hüküm süren Habsburg Hanedanı'na mensup tek bir Habsburg imparatoru tarafından yönetilmekteydi. Resmî para birimi Kron'du.

Maria Theresia, Habsburg hanedanının devleti, 1740-1780 tarihleri arasında bizzat yöneten tek imparatoriçesidir.

Triyanon Antlaşması ya da Trianon Antlaşması, 4 Haziran 1920 tarihinde, I. Dünya Savaşı'nın galip İtilaf Devletleri ile Macaristan arasında, Fransa'nın Versay kentindeki Trianon Sarayı'nda imzalanan ve savaşı resmen sona erdiren antlaşmadır.

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Alman sorunu</span> 19. yüzyılın ortalarında Almanyanın birleşmesine ilişkin tartışmalar

Alman sorunu, 19. yüzyılda, özellikle de 1848 Devrimleri boyunca süren Almanya'nın birleşmesinin en iyi yolu hakkındaki bir tartışmadır. 1815'ten 1871'e kadar, Alman Konfederasyonu'nda 37 bağımsız Almanca konuşulan eyalet bulunuyordu. Großdeutsche Lösung tüm Almanca konuşan insanları bir devlet altında birleştirmeyi amaçlıyordu ve Avusturya İmparatorluğu ile onun destekçileri tarafından benimsenmişti. Kleindeutsche Lösung ise Avusturya'yı içermeyecek şekilde sadece kuzey Alman eyaletlerini birleştirmeyi amaçlıyordu ve Prusya Krallığı tarafından benimsenmişti.

<span class="mw-page-title-main">Alman ikiliği</span> Avusturya ile Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupada hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabet

Avusturya ve Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupa'da hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabete Almancada Almanca: Deutscher Dualismus denilmektedir. Bu rekabetin bir parçası olarak savaşlar yapılırken, rekabet aynı zamanda Almanca konuşan halkları temsil eden bir siyasi güç olma yolunda da bir prestij yarışı haline gelmiştir. İki ülke arasındaki çatışma ilk olarak Yedi Yıl Savaşları'nda kendini gösterirken, Napolyon Savaşları ve İkinci Schleswig Savaşı gibi durumlarda zaman zaman aynı safta bulundukları da olmuştur.

1867 Avusturya-Macaristan Antlaşması, Avusturya İmparatorluğu'nun Macarlarla imzaladığı bir uzlaşma antlaşmasıdır.

Miskolc, Osmanlı kaynaklarında Miskofça, Macaristan'ın kuzeydoğusunda yer alan bir şehirdir. Bir ağır sanayi şehri olan Miskofça, 2013 yılı sayımına göre nüfus olarak Budapeşte ve Debrecen' in ardından ülkenin üçüncü büyük şehridir.

Osmanlı döneminde Macaristan, Orta Çağ'ın sonlarında Macaristan Krallığı'nın güney ve orta kısımlarıydı ve 1541'den 1699'a kadar Osmanlı İmparatorluğu tarafından fethedildi ve yönetildi. Osmanlı egemenliği, Büyük Macar Ovası ve Güney Transdanubia'nın neredeyse tamamını kapsıyordu.

<span class="mw-page-title-main">1848 Macar Devrimi</span>

1848 Macar Devrimi, Macaristan'da 1848-1849 Macar Devrimi ve Bağımsızlık Savaşı olarak da bilinir. 1848'deki birçok Avrupa Devriminden birisi ve 1848'de Habsburg bölgelerindeki diğer devrimler ile yakından bağlantılıdır. Devrim başarısız olmasına rağmen, Macaristan'ın modern tarihindeki en önemli olaylardan biridir ve modern Macar ulusal kimliğinin temel taşını oluşturur. Devrimin patlak vermesinin yıldönümü olan 15 Mart, Macaristan'ın üç ulusal bayramından biridir.

1917-1923 Devrimleri, Rus Devrimi'nin başarısından ve Birinci Dünya Savaşı sonrasında yaratılan düzensizlikten ilham alan, dünya çapındaki siyasi huzursuzlukları ve silahlı isyanları içeren devrimci bir dalgaydı. Ayaklanmalar esas olarak sosyalist veya sömürge karşıtı nitelikteydi. Bazı sosyalist isyanlar kalıcı sosyalist devletler yaratmayı başaramadı. Devrimlerin, Alman İmparatorluğu'nun çöküşü, Avusturya-Macaristan'ın dağılması ve Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanması gibi gelecekteki Avrupa siyasi manzarasını şekillendirmede kalıcı etkileri oldu.

Bosna krizi, 8 Ekim 1908 tarihinde Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ın resmi olarak Osmanlı İmparatorluğu'nun egemenliğindeki Bosna-Hersek'i tek taraflı ilhak etmesinin ardından meydana gelen uluslararası bir krizdir. İlhak, 5 Ekim'de Bulgaristan'ın Osmanlı İmparatorluğu'ndan tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesinin ardından gerçekleşmiş olup tüm Büyük Güçlerin ve Avusturya-Macaristan'ın Balkanlar'daki komşuları Sırbistan ve Karadağ'ın protestolarına yol açtı. Nisan 1909'da Berlin Antlaşması, olguyu yansıtmak ve krizi sona erdirmek amacıyla değiştirildi. Kriz, Avusturya-Macaristan ile Sırbistan, İtalya ve Rus İmparatorluğu arasındaki ilişkilerinin bozulmasına yol açtı. Osmanlı yönetimi ise II. Meşrutiyet sebebiyle etkisiz kalmış ve hukuken olmasa da ilhakı kabullenmek zorunda kalmıştır.

Macaristan Krallığı, 1526 ve 1867 yılları arasında Kutsal Roma İmparatorluğu'nun dışında bir devlet olarak mevcuttu; ancak 1804'te Avusturya İmparatorluğu haline gelen Habsburg Monarşisi'nin topraklarının bir parçasıydı. 1526'daki Mohaç Muharebesi sonrası ülke iki taçlı kral tarafından yönetilmiştir. Başlangıçta, Habsburg yönetimi altındaki toprakların kesinliği tartışmalıdır çünkü her iki yönetici de tüm krallığı talep ediyorlardı. Bu istikrarsız dönem, János Sigismund Zápolya'nın İmparator II. Maximilian'ın lehine Macaristan Kralı olarak tahttan feragat ettiği 1570 yılına kadar sürmüştür.

I. Karl veya I. Charles Avusturya'nın son imparatoru, Macaristan'ın son kralı, Bohemya Krallığı'nın son kralı, ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun dağılmasından önce Habsburg-Lorraine Hanedanı'na ait son hükümdar.

Alfred Redl Avusturya-Macaristan Ordusu Genelkurmay Başkanlığının karşı istihbarat kanadı Evidenzbureau'nun başındaki Avusturyalı bir subaydı. Redl, Birinci Dünya Savaşı öncesi casusluğun önde gelen isimlerinden biri olarak tanınıyordu.

Fransız-Habsburg rekabeti terimi, Fransa ile Habsburg hanedanı arasındaki rekabeti tanılamaktadır. Habsburglar Yüksek Orta Çağ’da Augsburg Diyeti’nden Yakın çağda I. Dünya Savaşı’nın ardından monarşinin lağvedilmesine kadar çeşitli zamanlarda Kutsal Roma İmparatorluğu, İspanya İmparatorluğu, Avusturya, Bohemya ve Macaristan’ı içeren genişleyen ve gelişen bir imparatorluğu yönettiler.

Hırvat-Macar Uzlaşması, 1868'de Hırvatistan'ın Avusturya-Macaristan'ın Macar yönetimindeki kesimindeki siyasi statüsünü yöneten bir anlaşmaydı. Antlaşma, Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna, Hırvatistan'ın tarihi egemenliğinin temsilcisi olarak Hırvatistan Parlamentosu'nun 29 Ekim 1918'de eski Avusturya-Macaristan ile tüm devlet ve yasal bağlarını sona erdirme kararı almasına kadar sürdü.

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun ortak bir bayrağı yoktu. İktidardaki Habsburg Hanedanlığı'nın siyah-sarı bayrağı bazen fiili bir ulusal bayrak olarak ve 1869'da sivil gemiler için ortak bir sancak olarak kullanıldı. Kraliyet donanması, 1786'dan 1918'e kadar Avusturya sancağını taşıdı ancak kraliyet donanmasının alayları, önemli bir geçmişe sahip olduğundan 1867'den önce kullandıkları çift kartal sancaklarını taşımaya devam etti. 1915'te oluşturulan yeni sancaklar devam eden 1. Dünya Savaşı nedeniyle uygulanamadı. Devlet işlerinde Avusturya'nın siyah-sarı ve Macaristan'ın kırmızı-beyaz-yeşil renkleri kullanıldı.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.