İçeriğe atla

Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali

Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali

Livno saldırısı
Tarih29 Temmuz-28 Ekim 1878[1]
Bölge
Bosna Vilayeti
Sonuç Avusturya-Macaristan İmparatorluğu zaferi
Bosna'da Avusturya-Macaristan
yönetimi kurulması
Taraflar
 Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu
Müslüman direnişçiler
Sırp ayaklanmacılar
Komutanlar ve liderler
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Josip Filipoviç
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Gavrilo Rodiç
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Stephan Jovanoviç		 Muhamed Hadžijamakoviç İdam edildi[2]
Abdulah Kaukčija
Hadži Loja Teslim
Güçler
198,930 (toplam işgalci güç)
91,260 (ortalama-çatışmalara doğrudan katılan muharip güç)[3]		 79,000 direnişçi
Osmanlı İmparatorluğu Bosna'da savaşmadan çekilmeyi reddeden 13,800 Osmanlı askeri[4]
Kayıplar
1,205 ölü
2,099 asker hastalıktan öldü
3,966 yaralı
177 kayıp
Toplamda: 7,447[3]		 Bilinmiyor

Avusturya-Macaristan'ın Bosna-Hersek'i işgali, Berlin Kongresi'nin ardından 29 Temmuz-28 Ekim 1878[1] tarihleri arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ın Osmanlı İmparatorluğu yönetimindeki Bosna vilayetini işgal etmesidir. Boşnaklar, Müslüman halk ve bölgede yaşayan bir kısım Hristiyan Sırp halk çekilmeyi reddeden bazı Osmanlı birlikleri ile birlikte işgale pek çok yerleşim yerinde ve sert şekilde karşı koymuşlardır; vilayet başkenti Saraybosna'da sokak çatışmaları ardından ancak Avusturya ordusunun eline geçebilmiştir. Son direniş lideri, savundukları yerleşim yerleri ele geçirilene kadar kırsal da süren gerilla savaşlarıyla işgal 28 Ekim 1878'de[1] ancak tamamlanabilmiştir. Bazı direniş liderleri teslim olurken bazıları çatışmalarda ölmüş veya Avusturyalılarca idam edilmiştir.

Arka plan

93 Harbi'nden (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) sonra Temmuz ve Haziran 1878'de Büyük Güçler tarafından düzenlenen Berlin Kongresi sonucunda ortaya çıkan antlaşmada, Bosna hukuki olarak olarak Osmanlı'nın sözde bir parçası olarak kalmaya devam etti[5] ancak fiilen ayrıca Yeni Pazar Sancağı'nı tutma hakkını elde eden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'a devredildi. 25. maddedeki bilgiye göre:

"Bosna-Hersek vilâyetleri Avusturya-Macaristan tarafından işgal edilecek ve idare edilecektir. Avusturya-Macaristan hükûmeti, Sırbistan ile Karadağ arasında güneydoğu yönündeki Mitroviça'nın diğer tarafına uzanan Yeni Pazar Sancağı'nın idaresini üstlenmek istemediği için Osmanlı yönetimi, buradaki görevlerini yerine getirmeye devam edecektir. Yine de, yeni siyasi durumun ve haberleşme özgürlüğünün ve güvenliğinin sağlanması için Avusturya-Macaristan, eski vilâyetin bu bölümünün tamamında, garnizon bulundurması, askeri ve ticari yollara sahip olma hakkını saklı tutar."[6]

İşgal

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Bosna'ya biri kuzeyden Bosna'ya, diğeri güneyden Hersek'e olmak üzere iki büyük harekât ile girdi. İşgal 29 Temmuz 1878'de; Avusturya Macaristan İmparatorluğunun 28 Temmuz 1878'de, Avusturya-Macaristan Hükûmeti Bosna-Hersek hakkında bir beyanname yayınlayarak askerlerinin sınırı geçmek üzere olduklarını, bunu, düşman sıfatıyla değil, fakat Bosna-Hersek'i ve bunlara sınır olan Avusturya-Macaristan arazisini uzun yıllar boyunca huzursuzluk içinde bulundurmuş olan kötülükleri ortadan kaldırmak üzere yapacaklarını belirtir beyanname yayınlanması akabinde başlamasına karşın Avusturya-Macaristan işgal kuvvetleri komutanı General Filipoviç, Hersek'in merkezi olan Mostar kasabasını şiddetli çatışmalardan sonra ele geçirmiştir . Bu mağlubiyete rağmen, halkın Avusturya yanlısı olmaması sonucu birçok Bosnalı, İmparator'un askerine karşı gelmeye devam etmiştir. General Filipoviç'in ordusu, Müslümanların ciddi direnişiyle karşılaşmış ve Doboj, Žepče (Sebze), Maglaj şehirlerine girebilmek için kuzeyde çatışmalara girip önemli kayıplar vermiştir. Maglaj şehrinde Avusturya ordusu ile Boşnaklar arasında ciddi çarpışmalar olmasına rağmen, Avusturya ordusu, 5 Ağustos'ta bu şehri, 8 Ağustos'ta da Zepçe'yi işgal etti. Bu sırada Babıali, Bosna'daki askeri temsilcilerine Avusturya-Macaristan askerlerini dostça karşılamaları talimatını göndermişti, fakat önemli sayıda Osmanlı-Türk komutanı emirlere karşı gelip askerleriyle, bu talimatın aksine hareket etti. Bu suretle, direnişçilerin sayısı gittikçe çoğaldı. Hristiyanlardan özellikle Hersek isyanını çıkaran Osmanlı'ya karşı da savaşan Sırp isyancılardan birçok kimse ve Müslüman Arnavutlar da direnişçilerin saflarına katıldılar. Böylece Avusturyalılara karşı mücadele eden vatanseverlerin sayısı neredeyse yüz bine yaklaşmıştı.[1] Graçanik, Biskova Hanı'nda ve Tuzla'da önemli çarpışmalar oldu. Wurtemberg Dukası'nın emrindeki tümen üç günlük şiddetli bir çarpışmadan sonra, Travnik ile Saraybosna arasındaki direnen mevzileri ancak zorlayabildi. Duka sonrası bu şehirlerden Travnik'i mukavemetsiz işgal etti.

Avusturya işgal ordusunun büyük kısmı 18 Ağustos'ta Saraybosna'nın önüne geldi. Sokak, sokak süren çatışmanın ardından 19. günde Saraybosna düştü. General Zach komutasındaki Avusturyalılar 19 Eylül'de Bihaç'ı hücumla ele geçirdi. Başka bir yönde General Szapary Ağustos ayı sonunda Doboj şehrine girdi. Eylül sonlarına doğru Biyelina müstahkem şehri ile Tuzla kasabası Avusturya askerlerinin eline geçti. Sonbaharın ilk günlerinde mukavemetin şiddeti, yavaş yavaş durmaya başlamıştı. Ancak kırsalda süren direnişle de bütün Bosna-Hersek'in Avusturya-Macaristan Devleti tarafından ele geçirilmesi 28 Ekim 1878‘e kadar ancak tamamlanabilmiştir.[1] Tepeli kırlarda, direniş liderleri tutuklandıktan sonra son direniş kalesi düşene kadar bir gerilla savaşı sürdü.

Kaynakça

  1. ^ a b c d e Çakmak, Zafer (2003), Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun Bosna-Hersek’i İşgali ve Sonrasında Osmanlı Devleti İle Yaptığı Antlaşma (s.16-20), Doğu Bölgesi Araştırmaları Cilt:1 Sayı:4, ss. 17,18, 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 3 Aralık 2022 
  2. ^ Donia, Robert J. (2006). Sarajevo: A Biography. University of Michigan Press. ss. 56. ISBN 0-472-11557-X. 
  3. ^ a b Micheal Clodfelter, "Warfare and Armed Conflicts: A Statistical Encyclopedia", p. 196
  4. ^ Plaschka 2000, p. 99–100.
  5. ^ Zovko 2007, s. 13.
  6. ^ Modern History Sourcebook: The Treaty of Berlin, 1878—Excerpts on the Balkans 14 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. hosted by Fordham University
Bibliyografi
  • Zovko, Ljubomir (2007). Studije iz pravne povijesti Bosne i Hercegovine: 1878. - 1941 (Hırvatça). Mostar Üniversitesi. ISBN 978-9958-9271-2-6. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Saraybosna</span> Bosna-Hersekin başkenti

Saraybosna, Bosna-Hersek’in başkenti ve 2007 yılı sayımlarına göre 619.030 kişilik nüfusuyla en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu'nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti'nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu'nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri'yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri'nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa'nın Kudüs'ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek</span> Balkanlarda bir ülke

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Gavrilo Princip</span> Sırp milliyetçisi

Gavrilo Princip, 28 Haziran 1914'te Saraybosna'yı ziyarete gelen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu veliahtı Arşidük Franz Ferdinand'ı öldürerek, I. Dünya Savaşı'nın başlamasına neden olan Saraybosnalı Sırp milliyetçisi genç. Gavrilo Princip Sırpçada Prensip Müjdecisi anlamına gelmektedir. Bu suikast, I. Dünya Savaşı'nın gerçek nedeni olmamasına rağmen, barut fıçısına atılan bir kıvılcım etkisi göstermiştir. Yani kısmen günümüz Dünya düzeninin temeline sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Hersek</span> Bosna Hersekin eyaleti

Hersek, merkezinde kabaca Mostar şehri olan Adriyatik Denizi'ne bir çıkış koridoruna sahip Dinar Alpleri'ndeki tarihsel ve coğrafi bölge, günümüzde Bosna-Hersek'in güney bölümünü oluşturmaktadır. Hersek'in yüzölçümü 9.948 km²'dir. Hersek ile Bosna arasında belirgin bir sınır yoktur. Hersek'in bittiği yerden Bosna'nın başlaması hakkında birçok düşünce vardır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Macaristan İmparatorluğu</span> 1867 ile 1918 yılları arasında Orta Avrupada var olan bir monarşi

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Orta Avrupa'da hüküm sürmüş ve I. Dünya Savaşı'ndan sonra yıkılmış bir imparatorluktur. Bu imparatorluğu oluşturan Avusturya İmparatorluğu ve Macaristan Krallığı aslında içişlerinde bağımsız iki ayrı ülkeydi fakat dışişleri açısından, Avrupa'nın birçok ülkesinde hüküm süren Habsburg Hanedanı'na mensup tek bir Habsburg imparatoru tarafından yönetilmekteydi. Resmî para birimi Kron'du.

<span class="mw-page-title-main">Visoko</span> Bosna-Hersekte şehir

Visoka, Vizoko veya Vizoka, Bosna-Hersek'in merkezinde yaklaşık 17.000 sakini olan bir şehirdir. Zenica ve Saraybosna arasındaki yol üzerindedir. Vizoko, Bosna nehrinin, Fojnicka nehri ile karıştığı noktada uzanmıştır. İdari olarak Zenica-Doboj Kantonu'unun bir parçasıdır. Bosna Piramitleri ile ünlüdür.

<span class="mw-page-title-main">Berlin Antlaşması (1878)</span> 13 Temmuz 1878de imzalanan barış antlaşması

Berlin Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu, Rus İmparatorluğu, Büyük Britanya, Alman İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, İtalya Krallığı ve Fransa arasında 13 Temmuz 1878 tarihinde Berlin'de imzalanan barış antlaşmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Hersek (Habsburg)</span> 1878de kurulan Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna bağlı bir devlet

Hersek, 1878'de kurulan bir devlettir. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na bağlıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek tarihi</span> Bosna-Hersek ülkesinin tarihi

Bosna-Hersek tarihi Bosna-Hersek'in tarih öncesi zamanlardan günümüze uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan tarihi</span>

Hırvatistan tarihi, bugünkü Hırvatistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Üçlü İttifak (1882)</span> 1882den 1914e kadar Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya arasında kurulan ittifak

Üçlü İttifak Almanya, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ve İtalya arasında yapılanan ve 1882'den 1914'te I. Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar süren askeri ittifaktır. Antlaşmaya göre eğer bir üye diğer büyük güçlerden biri tarafından saldırıya uğrarsa diğerleri ona yardım edecektir. İlave olarak, İtalya kendi teşebbüslerinin doğrudan Büyük Britanya'ya karşı yapılmış olarak değerlendirilemeyeceğini beyan etmiştir. Temmuz 1902'te İttifakın yenilenmesinden kısa bir süre sonra İtalya benzer bir garantiyi Fransa'ya da vermiştir. Yine özel bir anlaşmaya göre, ne Avusturya-Macaristan ne de İtalya Balkanlar'daki statükoyu önceden diğerine danışmadan değiştirmeyecektir. 7 Ekim 1879 tarihinde Alman İmparatorluğu ile Avusturya-Macaristan İmparatorluğu arasında gerçekleştirilen İkili İttifak, bu antlaşmanın öncülü kabul edilir. Bir görüşe göre Mihver Devletleri de ardılıdır.

İspanyol Engizisyonuyla başlayıp Holokost'la neredeyse yok olmaya yüz tutan, II.Dünya Savaşı ve Yugoslav savaşlarını atlatan Bosna-Hersek'teki Yahudilerin zengin bir tarihi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Vilayeti</span>

Bosna Vilayeti, 1864 yılında kurulan Osmanlı İmparatorluğu vilayeti. Vilayetin merkezi Saraybosna'dir. Berlin Antlaşması ile Bosna Vilayeti, imtiyazlı bir vilayet olmuştur. 5 Ekim 1908'de Avusturya-Macaristan İmparatorluğu tarafından ele geçirilmiştir.

Banya Luka Muharebesi, Hekimoğlu Ali Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu ile Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu ve ona bağlı Avusturya Arşidüklüğü arasından yapılmıştır. Bosna'ya girmek isteyen Avusturyalılar, Osmanlı Ordusu ile Banya Luka şehri yakınında karşı karşıya gelmiştir. Osmanlı Ordusunun o bölgedeki ordusu, çoğunlukla yerel Bosnalı kökenli askerlerden ve milislerden oluşmaktaydı. Osmanlı-Bosna askerleri, Avusturya ordusunu yenilgiye uğratıp Bosna'daki ilerlemelerini durdurmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya-Macaristan yönetiminde Bosna-Hersek</span> 1878-1918 arasında Avusturya-Macaristan İmparatorluğu himayesi altında Bosna Hersek

Avusturya-Macaristan yönetiminde Bosna-Hersek, 1878-1918 yılları arasında Bosna-Hersek'te Avusturya-Macaristan İmparatorluğu idaresini ifade eder. 1878 yılında 93 Harbi'nden sonra yapılan Berlin Antlaşması ile Bosna Vilayeti imtiyazlı bir vilayet haline geldi ve fiilen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun hakimiyetine girdi. 1908 yılında Bosna Krizi sonrasında Avusturya-Macaristan Bosna-Hersek'i ilhak etti ve Avusturya ile Macaristan arasında bir kondominyum kuruldu. 1918 yılında I. Dünya Savaşı'nın sonunda bağımsızlığını ilan ederek Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti'ne katıldı.

Avrupa'da Osmanlı savaşları Osmanlı İmparatorluğu ile eski Orta Çağ'dan 20. yüzyılın başlarına kadar uzanan çeşitli Avrupa devletleri arasındaki bir dizi askeri çatışma idi. İlk çatışmalar 13. yüzyılda Bizans-Osmanlı savaşları, ardından da 14. yüzyılda Bulgar-Osmanlı savaşları ve Sırp-Osmanlı Savaşları başlamıştır. Bu devrin büyük bölümü, Osmanlı'nın Balkanlara açılmasıyla karakterize edildi. Osmanlı İmparatorluğu, 15. ve 16. yüzyıllarda Orta Avrupa'ya daha fazla girdi ve Avrupa'daki toprak taleplerinin zirvesinde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Reîsü'l-ulema</span> Vikimedya liste maddesi

Reîsü'l-ulema, Bosna Hersek İslam Birliği başkanına verilen unvan.

Osmanlı döneminde Bosna-Hersek, Bosna-Hersek'in 1463/1482'den Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun Bosna'yı ele geçirdiği 1878'e kadar Osmanlı yönetiminde kaldığı dönemdir. Osmanlıların gelişi, Bosna-Hersek tarihindeki en önemli olaydır ve günümüz Bosna-Hersek bölgesi için muazzam dini, dilsel, kültürel, politik ve askeri sonuçlar doğurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Berlin Kongresi</span> 1878de büyük Avrupa güçlerinin temsilcilerinin toplantısı

Berlin Kongresi, dönemin Avrupa'daki altı büyük gücünün, Osmanlı İmparatorluğu ve dört Balkan devletinin temsilcilerinin bir araya geldiği bir toplantıdır. 93 Harbi sonrası Balkan Yarımadası'ndaki devletlerin topraklarını belirlemeyi amaçlayan ve Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında üç ay önce imzalanan Ayastefanos Antlaşması'nın yerini alan Berlin Antlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi.

<span class="mw-page-title-main">II. Abdülhamid döneminde toprak kayıpları</span> II. Abdülhamid döneminde Osmanlı İmparatorluğunun kaybettiği topraklar

Bu madde 2.Abdülhamid dönemi Osmanlı toprak kayıplarını ele almaktadır. II. Abdülhamid, Osmanlı İmparatorluğu'nun 1.592.806 km² toprak ile en çok toprak kaybeden padişahlarından biri oldu. 1878'den 1908'e kadar Mısır, Sudan, Habeş vilayetleri, Tunus, Sırbistan, Karadağ, Dobruca ile birlikte Romanya, Bulgaristan, Girit, Kars, Batum, Ardahan,Artvin, Bosna-Hersek ve Kotur şehri, onun döneminde kaybedildi. Yemen'de 1904 sonrasında İmam Yahya ve Şeyh İdrisi isyanları, Lübnan'da Ammiya Ayaklanması baş gösterdi, Kuveyt özerk hale gelip İngiliz kontrolüne girdi, Arabistan'da döneminin başında sağlanan kontrol 1902 ve sonrasında İbn Suud isyanı ile kaybedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.