İçeriğe atla

Avrupa saksağanı

Avrupa saksağanı
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Passeriformes
(Ötücü kuşlar)
Familya: Corvidae
(Kargagiller)
Cins: Pica
Tür: P. pica
İkili adlandırma
Pica pica
Linnaeus, 1758

Avrupa saksağanı ve diğer Afro-Avrasya Pika türlerinin küresel dağılımı.

Açık mavi: Pika pika melanotos
Açık yeşil: Pika pika pika
Koyu yeşil: Pica pica fennorum
Sarı: Baktriya Pika pikası
Mor: Pica pika leucoptera
Koyu mavi: Pica pica camtschatica
Artık ayrı türler olarak değerlendirilenler:
Turuncu: Mağrip saksağanı (Pica mauritanica)
Koyu gri: Asir saksağanı (Pica asirensis)
Açık kırmızı: Siyah sağrılı saksağan (Pica bottanensis)

Koyu kırmızı: Doğu saksağanı (Pica serica)
Pica pica pica
Küçük kuşlar ve yuva gelen düşüş (Avrupa saksağanı)
Yavru saksağan
Avrupa saksağanı

Avrupa saksağanı (Pica pica), kargagiller (Corvidae) familyasından tarlalar, orman kenarları, parklar ve banliyölerde yaygın görülen bir kuş türü. Avrupa'da boydan boya, daha çok Asya'da ve Kuzeybatı Afrika'da üreyen yerleşik bir kuştur.

Özellikleri

Kuyruğu uzun ve sivri, tüyleri ise göz alıcı derecede siyah ve beyazdır. Başı, sırtı ve göğsü mat siyah; omuzları ve alt tarafı beyazdır. Kanatları parlak çelik mavisidir; ancak kanatlarını açtığında uçlarının oldukça beyaz olduğu görülür. Kıçı ve kuyruk sokumu siyah, kuyruğu parlak yeşil ve mordur. Güçlü, hızlı ve düzgün kanat çırpışları ile uçuşu süratlidir. Sesi kuvvetlidir ve "çak çak çak çak" diye çıkar.[1] Ömrünün 30 ilâ 38 yıl[2] olduğu düşünülür. Zeki bir kuş türüdür.

Yaşam Şekli

Bir saksağanın doğumundan ölümüne kadar geçen süre çok karmaşık ve uzundur.[3] Yapılan araştırmalarda yavru saksağanların ayaklarına bilezik takılmış ve sonuca göre ilk yıllarda saksağanların hayatta kalma olasılığı %22, ilk yılı atlatanların hayatta kalma olasılığı ise %69'dur, hayatta kalmak için 3.7 yıl kazanmıştır. Kayıtlara geçmiş en uzun saksağan ömrü 21 yıl 8 ay'dır.[4] Saksağanlarda ortalama yuva yapma mevsimi şubat ayının son haftasında veya mart ayının ilk haftasında başlar. Yuvanın dış iskeleti en az kalem kalınlığındaki dallardan; yuvanın iç kısmı ise kuru ot, pamuk, tüy gibi yumuşak malzemelerden oluşur. Son olarak da yuvanın daha sağlam olması ve dalları birbirine yapıştırmak içinde çamur ile yuvalarını sıvarlar. Tokyo'daki Büyük-Gagalı kargaların (Corvus macrorhynchos) yuva yapmak için kıyafet askılıkları çaldıkları ve yuvanın yumuşak malzemesi olarak da bizonların sırtına konup tüylerini yolup kaçtıkları görülmüştür. Avrupa Saksağanı'nda yuva yapımı 30-40 gün sürer. Yuvayı yaptıktan 1 haftaya yakın süre sonra yuvada 4-6 adet yumurta vardır. En az 3, en fazla 10 yumurta olduğu kaydedilmiştir. Kuluçka süresi 21-22 gündür. Dişi kuş günde 1 kere yumurtlar böylelikle yumurtadan çıkan civciv bir öncekine göre hep 1 gün daha küçüktür. Tek eşlidirler;[5][6] ölene kadar aynı eşle yaşarlar, yavrulama döneminde dişi daha çok yuvada zaman geçirir ve erkek dişiyi besler. Yavrular yumurtadan çıktıktan 7-8 gün sonra gözleri açılır ve görünür şekilde tüyleri vardır; yumurtadan çıktıktan 3-3,5 hafta sonra yuvanın olduğu ağaçta 2 hafta yaşarlar, çok fazla dallara çıkıp uçma antrenmanı yaparlar ve sonrasında ebeveynleri gibi uçma özelliğine sahip olurlar ama uzun mesafe uçamazlar bu şekilde de yerde ve ağaçta 1 hafta geçirirler sürenin sonunda 6-7 haftalığa yakın olurlar ve kendini kurtaracak kadar uçabilirler. Yetişkin olmayan yavru saksağanların kuyruk tüyleri daha kısadır. Tüyleri yetişkinlere nazaran daha az parlaktır, gagasının kenarında ten renginde yumuşak bir doku vardır, ağzının içi kırmızıdır ve gözleri maviye yakındır, büyüdükçe göz rengi koyu kahverengi olur, gagasındaki yumuşak doku yok olur ve ağzının içinin bir kısmı (gaga altı), siyaha döner. 2 aylık olduklarında ebeveynleri ağızdan beslemeyi bırakır ve artık kendileri yemek bulup yemeye başlar ailesiyle birlikte yemek bulup yer. Bu şekilde cinsel olgunluğa ulaşana kadar (3-4)[7] yıl ebeveynleriyle yaşar. Kargalarda; fiziksel, karakter ve zeka gelişimi 1 yılda tamamlanır ama üremeye hazır oldukları yaşa çok çok sonra ulaşırlar. Cinsel olgunluğa ulaştıktan sonra kalıcı olarak ebeveynlerinden, sürüsünden ayrılırlar ve kendi sürüsünü kurar, eş edinir ve yuva yapar. Bu sayede döngü tamamlanmış olur.

Kültürde saksağan

Saksağanın Avrupa kültüründe onu çok yönlü hurafelerle çevreleyen ortaklığı vardır. Genellikle konuşulan, kuşun mutsuzluk ve probleme ortaklığıdır. Bu belki de onun çok iyi bilinen huysuzluğu kadar, kaba sesi ve parlak objeleri çalma eğilimindendir. Konuyla uzaktan yakından ilgisi olmayan söylemi tanımlamak için Türkçede "Dam üstünde saksağan, vur beline kazmayı!" deyimi kullanılır.[8]

Folklor

  • İsveç'te, kuşun büyücülük ile bağlantılı olacağı kabul edilir.
  • İngiliz adalarında, Devonshire'de saksağanlar kötü talih ile ilişkilendirilir,
  • İskoçya'da, bir saksağan, evin penceresinin yanında ise ölümden haber verir.
  • Alman folklorunda saksağan aynı zamanda bir hırsız olarak görülür.
  • Çin kültüründe, saksağan en popüler kuşlardan biridir. İyi haber ve talihin habercisi olarak görülür. Gerçekte, onun Çincedeki isminin anlamı sevinç kuşudur.
Avrupa saksağanı üzüm dallarından yaptığı yuva

Kaynakça

  1. ^ Kuş Gözemcisinin Cep Kitabı Avrupa'nın Kuşları, Peter Hayman ve Rob Hume, Çeviri: Beyser Semizoğlu, 2005, Kuşun Araştırmaları Derneği Yayınları, sy.238 ISBN 975-00270-0-0
  2. ^ Wie alt können Vögel werden? Zum Alter von Rabenvögeln http://www.gefiederte-welt.de/TUlEPTEyMzUmQUlEPTc3NzI2MCZVUE9TPTA.html?UID=6F25409DAABDBE175C7E82D671B2F604F4668DCBC8ADA52956 20 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ "Saksağan Hakkında". 15 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ "Saksağan Yaşam Şekli". 15 Aralık 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ "Kargalar sosyal olarak tek eşli, genetik olarak karışık olarak tanımlanır". 2 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ "Karga Yaşamı Hakkında". 7 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Karagaların Cinsel Olgunluk Yaşı". 11 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ İlgili Viki Sözlük sayfası 26 Nisan 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 6 Ekim 2023 tarihinde erişilmiştir

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karga</span> Kuş türü

Karga, kargagiller (Corvidae) familyasından Corvus cinsini oluşturan, orta boylu, güçlü ayakları ve düz iri gagaları olan siyah ve zeki ötücü kuşlar.

<span class="mw-page-title-main">Koyu sırtlı saka</span>

Koyu sırtlı saka, ispinozgiller (Fringillidae) familyasından saka türü.

<span class="mw-page-title-main">Fındık faresi</span> Memeli hayvanların bir cinsi

Fındık faresi, Gliridae familyasından en küçük memelilerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Kral akbaba</span> Orta ve Güney Amerikada bulanan iri kuş türü

Kral akbaba, Güney Amerika'da Yeni Dünya akbabaları (Cathartidae) familyasına ait, görkemli renkleri olan bir kuş türüdür. Kral akbaba, cinsinin tek türü olup, leş başında diğer akbabalara karşı baskın olmasından ismini bu şekilde almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mavi baştankara</span> Kuş cinsi

Mavi baştankara, baştankaragiller (Paridae) familyasından mavi-sarı renkli küçük bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Bayağı kuzgun</span> Kuş türü

Bayağı kuzgun, karakarga veya kelağ, kargagiller (Corvidae) familyasından Corvus cinsine ait, zekası, büyüklüğü ve simsiyah olması ile dikkat çeken bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Saksağan</span> karga ailesinden büyük bir kuş

Saksağan, kargagiller (Corvidae) familyasından uzun kuyruklu kuş türlerini kapsayan bir cins ve Pica, Urocissa, Cissa, Cyanopica cinslerini oluşturan kuş türlerinin ortak adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kargagiller</span>

Kargagiller ya da Corvidae, karga, kuzgun, saksağan, alakarga, treepies, dağ kargası ve göknar kargası gibi cinsleri kapsayan ötücü kuşlar familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kayın baştankarası</span>

Bataklık baştankarası, baştankaragiller (Paridae) familyasından bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Ak yanaklı baştankara</span>

Dağ baştankarası, baştankaragiller familyasından bir kuş türü. "Mahzun baştankara" da denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kara ağaçkakan</span> Ağaçkakan türü

Dryocopus martius veya Kara ağaçkakan, Dryocopus cinsine bağlı bir kuş türüdür. Büyük bir ağaçkakan olup 40–46 cm boylarında 67–73 cm kanat açıklığında bir kuş türüdür. Kuzey palearktiğin karşısında olgun ormanda yaşarlar. O bölgede cinsinin yegane temsilcisidirler. Sahası Avrupa'da geniştir. Göçmen değildirler.

<span class="mw-page-title-main">Karabaş martı</span>

Karabaş martı, martıgiller (Laridae) familyasından bir martı türü.

<span class="mw-page-title-main">Tepeli guguk</span>

Tepeli guguk, gugukgiller (Cuculidae) familyasından bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Göçmen ardıç</span>

Göçmen ardıç, öz ötücüler (Passeri) alt takımından ardıçgiller familyasına ait bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Orman alaca ağaçkakan</span>

Dendrocopos major veya Orman alaca ağaçkakan, Dendrocopos cinsine bağlı bir kuş türüdür. Siyah ve beyaz alacalı tüy örtüsüne sahip olan ve kuyruk altında kırmızılık bulunan orta boyutlu bir ağaçkakandır. Erkek ve genç kuşlarda ayrıca boyun ya da kafada kırmızı lekeler bulunur. Kuzey Afrika'nın bir kısmı da dahil olmak üzere Palearktik'te yaşar. Dağılım alanının çoğunda göçmen olmasa da kuzey bölgelerde eğer kozalak azalırsa bazı popülasyonlar güneye göçebilir. Bazı bireylerin normal dağılım dışına çıkmaları söz konusu olabilmektedir ve yakın geçmişte İrlanda'da yeniden kolonileşmeleri ile Kuzey Amerika'da görülmelerinin nedeni budur. Orman alaca ağaçkakanları besin bulmak ya da yuva açmak için ağaçların gövdelerini gagaları ile deler ve bölgelerini belirleyip temas kurmak için de ağaç gövdelerine gagaları ile vurup ses çıkarırlar. Diğer ağaçkakanlar da olduğu gibi gagaları ile ağaç gövdelerine vurmalarından dolayı olan fiziksel stresleri yönetebilmek için anatomik uyum geçirmişlerdir. Bu tür alaca ağaçkakan türüne benzerdir.

<span class="mw-page-title-main">Sincap</span>

Sincap, sincapgiller familyasından uzun kuyruk tüyleri ile dikkat çeken kemirici memelilerin ortak adıdır. Anadolu'nun çeşitli yörelerinde "çekelez" ya da "tiyin" olarak da bilinir.

<i>Malurus leucopterus</i>

Malurus leucopterus, Maluridae familyasından ötücü kuş türü. Queensland’in ortasından ve Güney Avustralya’dan Batı Avustralya’ya Avustralya’nın kuru bölgelerinde yaşar. Eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkekleri üreme döneminde parlak mavi gövde tüylerine, kara gagaya ve beyaz kanatlara sahiptir. Dişinin tüyleri kum-kahverengi ve açık mavi kuyruk tüyleridir. Genç erişkin erkekler de dişiler ile aynı tüylere sahiptir. Üç alt türü tanınmıştır. Ana karada bulunan ana ırkın dışında diğer ırklardan biri Dirk Hartog Adası’nda diğeri ise Batı Avustralya’nın açığında bulunan Barrow Adası’nda yaşar. Bu adalarda bulunan ırkların üreme dönemi tüyleri maviden çok kara renklidir.

<i>Malurus elegans</i> Göçmen olmayan ötücü bir kuş türü

Malurus elegans, Maluridae familyasından ötücü kuş türü. Göçmen değildir ve Batı Avustralya’nın güneybatı köşesine endemiktir. Eşeysel dimorfizm gösteren bu türün erkekleri üreme döneminde parlak gümüşi-mavi tepe, kulak örtüsü ve sırt tüyleri ile kızıl omuz tüyleri ve siyah boğaz, boz-kahve kuyruk, kanat ile soluk alt tüylerden oluşan oldukça dikkat çekici tüylere sahiptir. Üreme dönemi dışında erkekler ile dişi ve genç kuşlar asıl olarak boz-kahve tüylere sahiptir ancak erkeklerde bazen mavi ve kara tüylere de rastlanır. Farklı ırklar tanımlanmamıştır. Malurus lamberti ve Malurus pulcherrimus türlerine çok benzer ve yakından ilişkilidir ancak birlikte bulundukları yerlerde geçiş tiplerine rastlanmadığı için ayrı bir tür olarak sınıflandırılır. Yerel olarak yaygın olsa da sayılarının azaldığına dair kanıtlar bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kuluçka paraziti</span>

Kuluçka paraziti ya da kuluçka asalağı organizmalar, kuşlar, balıklar ve böcekler arasında bulunan ve üremek için kendi türlerinin ya da başka türlerin yuvalarına yumurtalarını bırakarak ve yavrularını konak organizmalara besleterek büyütme stratejisi olan ve bir çeşit kleptoparazitizm sayılabilecek kuluçka parazitliğini seçmiş olan organizmalardır. Bu sayede parazit ebeveyn yuva yapmak ve yavruları büyütmek gibi işlere vakit ayırmadan zamanlarını daha fazla besin aramak ve yavrulamak için kullanabilmektedir. Ayrıca yumurtaları birkaç yuvaya birden dağıtarak rakunlar gibi tehditler tarafından yumurtaların yok edilmesi riskini de en aza indirebilmektedirler. Bu davranış şekli konak tür için zarar verici olduğundan genellikle parazit ve konak tür arasında bir evrimsel silahlanma yarışına neden olur.

<span class="mw-page-title-main">Kara gagalı saksağan</span>

Amerikan saksağanı olarak da bilinen Kara gagalı saksağan, Kuzey Amerika'nın batı tarafında bulunan kargagiller familyasından bir kuştur. Siyah ve beyazdır; kanatlarında ve kuyruğunda yanardöner mavi ve mavi-yeşil tonları da görülür. Bir zamanlar Avrasya saksağanının bir alt türü olduğu düşünülse de 2000 yılında yapılan genetik araştırmalara dayanarak ayrı bir tür olarak tanımlandı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.