İçeriğe atla

Avrupa coğrafyası

Avrupa kıtası
İstanbul Boğazı; batıda Avrupa, doğuda Asya Kıtası

Avrupa geleneksel olarak Dünya'daki 7 kıtadan biri olarak düşünülmektedir. Oysa Avrupa ve Asya coğrafi açıdan birbirleriyle bağlantılı kıtalardır ve bazen Avrasya adı altında anılırlar. Avrupa'nın geleneksel tanımına göre Ural Dağları Avrupa'nın doğudaki sınırını oluştururlar. Güneydoğu'daki sınırını Ural Nehri oluşturur. Sınır Hazar denizi, Kafkas Dağlarının zirveleri boyunca devam eder, Karadeniz, İstanbul Boğazı, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı'yla belirlenir. Akdeniz Avrupa'nın güney sınırını, Atlas Okyanusu ise batı sınırını belirler. İzlanda Avrupa'dan çok Kuzey Amerika'ya yakın olmakla birlikte Avrupa'nın bir parçası olarak sayılmaktadır.

Jeoloji

Avrupa kıyıları Yunanistan'da olduğu gibi büyük ölçüde koylar ve körfezlerle girintili çıkıntılıdır.

Avrupa'nın en önemli jeolojik özelliği, Güney Avrupa'nın yaylaları ve dağları ile batıda Büyük Britanya'dan doğuda Ural Dağları'na kadar uzanan geniş, kısmen su altındaki kuzey ovası arasındaki ikilemdir. Bu iki yarım Pireneler ve Alpler/Karpatların sıradağlarıyla ayrılır. Kuzey ovaları batıda İskandinav dağları ve Britanya Adaları'nın dağlık kısımlarıyla sınırlıdır. Kuzey ovalarının batık kısımlarındaki başlıca sığ su kütleleri Kelt Denizi, Kuzey Denizi, Baltık Denizi bloğu ve Barents Denizi'dir.

Kuzey ovası, eski jeolojik kıta Baltık'ı kapsar ve bu nedenle "asıl kıta" olarak kabul edilebilir, güney ve batıdaki çevre yaylalar ve dağlık bölgelerse başka jeolojik kıtaların parçalarıdır.

Avrupa'nın jeolojisi çok çeşitli ve karmaşıktır, İskoç Yaylaları'ndan Macaristan'ın inişli çıkışlı ova'larına kadar tüm kıtada çok çeşitli manzaralar oluşturur.

Nüfus

Avrupa nüfusu için rakamlar, Avrupa sınırlarının hangi tanımının kullanıldığına göre değişir. Birleşmiş Milletler'e göre, standart fiziksel coğrafi sınırlar içindeki nüfus 2005 yılında 701 milyondu. 2000 yılında Rusya ve Türkiye kıtalararası ülkelerinin tamamını kapsayan bir tanımla nüfus 857 milyondu. Nüfus artışı, dünyanın diğer kıtalarına kıyasla nispeten yavaş ve medyan yaş nispeten yüksektir.

Nehirler

Karadeniz Kıyısındaki Tuna Deltası
Ren Nehri, Almanya

Avrupa'daki en önemli nehirleri Tuna, Volga, Ren, Elbe, Oder ve Dinyeper'dir.

Volga, Avrupa'nın en uzun nehri, Saratov Oblastı, Rusya.
Tuna, Avrupa'nın ikinci en uzun nehri, Budapeşte, Macaristan'da.

Avrupa nehirleri uzunluklarına göre

Yaklaşık uzunluklarıyla doğrudan Dünya Okyanusu'na veya Kapalı havza'lara akan Avrupa'nın en uzun nehirleri ve geçtiği ülkeler şunlardır:[1][2]

  1. Volga(İdil) 3,690 km, Rusya
  2. Tuna 2,860 km, Almanya, Avusturya, Slovakya, Macaristan, Hırvatistan, Sırbistan, Bulgaristan, Romanya, Moldova, Ukrayna
  3. Ural 2,428 km, Rusya Kazakistan
  4. Dinyeper 2,290 km, Rusya, Belarus, Ukrayna
  5. Don 1,950 km, Rusya
  6. Peçora 1,809 km, Rusya
  7. Kama 1,805 km, Rusya
  8. Oka 1,500 km, Rusya
  9. Belaya 1,430 km, Rusya
  10. Tisza 1,358 km, Ukrayna, Romanya, Slovakya, Macaristan, Sırbistan
  11. Dinyester 1,352 km, Ukrayna, Moldova
  12. Ren 1,320 km, İsviçre, Lihtenştayn, Avusturya, Almanya, Fransa, Hollanda
  13. Elbe 1,091 km, Almanya, Çekya
  14. Vistül 1,047 km, Polonya, Belarus, Ukrayna, Slovakya
  15. Tagus(Tejo) 1,038 km, İspanya, Portekiz
  16. Loire 1,012 km, Fransa
  17. Ebro 960 km, İspanya
  18. Sava 933 km, Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan
  19. Rhône 815 km, İsviçre, Fransa
  20. Sen 776 km, Fransa
  21. Po 652 km, İsviçre, İtalya

Deşarj miktarına göre Avrupa nehirleri

Yalnızca doğrudan Dünya Okyanusu'na veya Kapalı havza'lara akan nehirler dahil olmak üzere ortalama deşarja göre Avrupa'nın 15 nehri:

  1. Volga - 8,087 m³/s (Doğu Avrupa'daki en büyük nehir)
  2. Tuna - 6,450 m³/s (Orta Avrupa'daki en büyük nehir)
  3. Peçora - 4,380m³/s
  4. Kuzey Dvina Nehri - 3,330m³/s
  5. Neva - 2,490 m³/s
  6. Ren - 2,315 m³/s) (Batı Avrupa'nın en büyük nehri)
  7. Rhône - 1,900 m³/s (Fransa'daki en büyük nehir)
  8. Dinyeper - 1,700 m³/s
  9. Po - 1,460 m³/s (İtalya'nın en büyük nehri)
  10. Vistül - 1,080 m³/s (Polonya'daki en büyük nehir)
  11. Don - 890 m³/s
  12. Mezen - 890 m³/s
  13. Loire - 889 m³/s (Fransa'nın en uzun nehri)
  14. Elbe - 860 m³/s
  15. Glomma - 709 m³/s (Norveç'in en uzun ve en hacimli nehri)

Adalar

İzlanda, Faroe Adaları, Büyük Britanya, İrlanda Adası, diğer Britanya adaları, örneğin Azorlar, Madeira, Balear Adaları, Korsika, Sardinya, Sicilya, Malta, On İki Adalar, Girit, Ege Adaları, Åland, Gotland, Saaremaa, Kanarya Adaları, Kıbrıs, Svalbard, Hinnøya, Senja, Zealand, Fyn ve Kuzey Jutland Adası.

Sıradağlar

Avrupanın çatısı Alplerden bir kare, Avusturya

Avrupa'nın en büyük sıradağları ve en yüksek noktaları şunlardır:

Avrupa'da iklim

Avrupa'da coğrafi enleme ve denizlerin etkisine bağlı olarak sıcaklık ve yağışın değiştiği çok farklı iklim tipleri görülür. Avrupa ikliminin başlıca özelliği ılıman olmasıdır. Kuzeyde az bir alan hariç tamamı orta iklim kuşağında yer alır. Avrupa'da aşırı sıcaklıklar (Sahra'da olduğu gibi) ve aşırı soğuklar (Sibirya'da olduğu gibi) görülmez.

Kıtanın batısında denizel etki fazla görülürken doğuya gittikçe kısmen karasallaşır. Kuzeyde dar alanlı olarak soğuk iklim görülmesine karşılık güneyde de Akdeniz iklimi görülmektedir

Yıllık ortalama sıcaklık dereceleri, genel olarak kuzeyden güneye doğru artmaktadır. Termik genlik (fark) ise batıdan doğuya doğru artar ve dolayısıyla doğuda iklim sıcaklık yönünden kontinental bir hal alır.

Yağış miktarları yeryüzü şekillerine bağlıdır. Genel olarak dağ yamaçlarına fazla yağış düşerken, ovalara daha az yağış düşmektedir. Yıllık yağışlar batıdan doğuya doğru azalır ve bu azalma dağlık alanların yamaçlarında daha da belirginleşir. Yağışlar mevsimsel olarak, en fazla kuzey bölgelerinde ilkbahar ve yaz mevsiminde düşerken, güneyde Akdeniz kıyılarında kış mevsiminde düşer. Orta Avrupa'da ise, yağışın mevsimlere göre dağılışı düzenlidir.

Avrupa'da bulutluluk süresi, güneydoğudan kuzeybatıya doğru, kar yağışları güneyden kuzeye doğru, karın yerde kalma süresi ise ovalardan dağlara doğru artar. Yıllık güneşlenme süresi ise kuzeyden güneye doğru artış göstermektedir.

Kıtanın kuzeyinde kutup altı (Subarktik) veya Tundra iklimi hâkimdir. Burada yazlar çok kısa sürer. Bu dönemde gündüz süresi uzundur. Orta Avrupa'nın kuzeyinde gündüz süresi 20 saate yaklaşır. 66°33'tan geçen Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzey kesimine tekabül eden İskandinavya yarımadası ve Rusya Federasyonunun kuzey kesimlerinde devamlı gün düzlere geçilir.

Avrupa'nın batı sahillerinde Okyanusal İklim etkilidir. Buralarda kışlar ılık ve yazlar serin geçer. Kışların ılık geçmesi Gulf Stream sıcak su akıntısının etkisi ile olur. Atlas Okyanusunun orta kısmın da batı rüzgarları ile gelen bu akıntılar, kışın hava sıcaklığının düşmesini engeller. Bu nedenle sıcaklık Baltık ve İskandinavya ülkelerinde doğudaki sahalara göre birkaç derece yüksektir. Örneğin aynı paralelde Moskova'da Ocak ayı ortalama sıcaklığı -10 °C iken İskandinavya'nın Kuzey Buz Denizi kıyılarında 0 °C'dir. Başka bir ifade ile Gulf Stream sıcak su akıntısı, Batı Avrupa kıyılarında sıcaklığı karaların iç kısımlarına göre 10 °C daha yüksektir.

Karasal iklim, kıtanın denize uzak olan iç, doğu ve kuzey kesimlerinde görülür. Burada kış dönemi soğuk ve karlı, yazlar sıcak geçer. Yağış çoğunlukla ilkbahar ve yaz döneminde düşer.

Avrupa'nın Akdeniz'e komşu olan sahalarında yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi etkilidir. Bu sahalara düşen yıllık toplam yağış miktarı çok farklıdır. Dağların yüksek ve cephelerin geliş yönüne bakan kesimlerine bol miktarda yağış düşerken dağlar arasındaki oluklar ve İspanya'nın güney kesimi daha az (400–500 mm) yağış almaktadır.

Kıtanın dağlık kesimlerinde ise kışlan çok soğuk ve karlı, yazları serin ve kısa süren soğuk iklim görülür. Kar yağışı fazla alan İsviçre'nin Alp dağlarında kayak sporları yapılır.

Kara ülkeleri

Ada ülkeleri

Diğer kıtalara komşu ülkeler

Doğu Avrupa

Avrupa-Afrika

Başkentleriyle aynı adı taşıyan ülkeler

Başkenti en büyük kent olmayan ülkeler

Avrupa

Komşu ülke sayısına göre ülkeler

Kaynakça

  1. ^ "European Rivers". worldatlas.com. 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2022. 
  2. ^ "River Systems of the World". 19 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Asya</span> kıta

Asya veya Asya Kıtası, Avrupa'nın doğusunda, Büyük Okyanus'un batısında, Okyanusya'nın kuzeyinde ve Arktik Okyanus'un güneyinde bulunan kıta, yüz ölçümü olarak Dünya'nın en büyük kıtası, aynı zamanda nüfus açısından en kalabalık kıtasıdır. Sınırları değişkenlik gösterse de Avrupa ve Afrika kıtaları ile kara sınırı vardır. Avrupa ile birlikle Avrasya'yı, Avrupa ve Afrika kıtalarıyla birlikte Eski Dünya'yı oluşturur. İnsanlığın Afrika'dan çıktıktan sonra ayak bastığı ilk kıta olan Asya, aynı zamanda Dünya üzerindeki birçok dinin çıkış bölgesidir. Ortadoğu kökenli İslam, Hristiyanlık gibi İbrani dinler ile Hint Yarımadası kökenli Budizm ve Hinduizm gibi Dharmatik dinler buna örnektir. Kuzey Kutup Dairesi'nden Ekvator'a kadar uzanan Asya Kıtası, yeryüzünün en alçak noktası olan Lut Gölü ve en yüksek noktası olan Everest gibi çok farklı yeryüzü şekillerini içinde barındırır.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa</span> kıta

Avrupa, kuzeyde Arktik Okyanusu, batıda Atlantik Okyanusu, güneyde Akdeniz ve doğuda Asya ile çevrili bir kıtadır. Avrupa'nın Asya'dan Ural Dağları, Ural Nehri, Hazar Denizi, Büyük Kafkaslar, Karadeniz ve Türk Boğazlarının su yolları ile ayrıldığı kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Avrasya</span> bir bütün olarak Avrupa ile Asya

Avrasya, Avrupa ile Asya'yı kapsayan coğrafi bölgeye verilen isim.

<span class="mw-page-title-main">Alpler</span> Orta Avrupada yer alan bir sıradağ

Alpler, Orta Avrupa'da yer alan büyük dağ silsilesi. İsviçre, Kuzey İtalya ve Fransa'nın pek çok bölümünde görülür. Avusturya'nın hemen hemen hepsini kaplar ve Almanya'nın güneyinde önemli yer tutar. Coğrafi olarak 44°-48° kuzey enlemleri ve 5°-18° doğu boylamları arasında bulunur. Ekvator'dan ve Kuzey kutbundan hemen hemen aynı uzaklığa sahiptir. 207.000 km² bir alanı kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya</span> Rusyanın, Ural Dağlarından Büyük Okyanusa kadar uzanan toprakları

Sibirya, Rusya'nın, Ural Dağları'ndan Büyük Okyanus'a kadar uzanan topraklarına verilen ad. Sibirya, Kazakistan ve Orta Asya'yı meydana getiren diğer cumhuriyetleri de ihtiva eder. Yaklaşık olarak 13 milyon km²'lik bir yüzölçümüne sahiptir. Sibirya bölgesinde 30 milyon civarında insan yaşar. Kuzeyinde Arktik Okyanusu, doğusunda Pasifik Okyanusu, güneyinde Kazakistan, Moğolistan ve Mançurya ülkeleri bulunur. Batısında ise Ural Dağları bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Soğuk iklimler</span>

Asya'nın kuzeyinde yer alan Sibirya, 12.800.000 km²'lik yüzölçümüyle Rusya'nın yüzde 60'tan fazlasını kaplar. Batıda Ural Dağları'ndan doğuda Büyük Okyanus'a kadar uzanır. Kuzeyinde Arktik Okyanusu vardır. Sibirya'nın güneyinde, batıdan doğuya doğru, Kazakistan, Moğolistan ve Çin yer alır. Sibirya'nın nüfusu yaklaşık 40 milyondur.

<span class="mw-page-title-main">Muson iklimi</span>

Muson iklimi, tropikal iklim özellikleri taşıyan Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya'da etkilidir. Görkemli yağmur bulutları, aralıksız yağış ve güçlü rüzgârları başta gelen özelliğidir. En yağışlı iklim tipidir dolayısı ile sık sık sel felaketi görünür.

<span class="mw-page-title-main">Almanya coğrafyası</span>

Bu madde Almanya coğrafyasını anlatmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tahran (eyalet)</span>

Tahran Eyaleti (Farsça : استان تهران; Ostān-e Tehrān), İran'ın 31 eyaletinden biri.

2011 UEFA Avrupa 19 Yaş Altı Futbol Şampiyonası Elemeleri 2011 yılında Romanya'da düzenlenen 2011 UEFA Avrupa 19 Yaş Altı Futbol Şampiyonasında mücadele edecek 7 Takımı belirlemek amacıyla 2 tur üzerinden yapılan elemelerdir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Avrupa Platosu</span>

Doğu Avrupa Platosu Kuzey ve Orta Avrupa Ovası'nın doğusunda bulunan ve 25 derece boylamından doğuya doğru uzanan platoları içerir. En batısında Volhynian-Podolian Upland ve doğu sınırında Volga Yaylası bulunur. Ovada ayrıca Dnepr Havzası, Oka-Don Ovası ve Volga Havzası gibi büyük nehir havzaları bulunmaktadır. Doğu Avrupa Platosunun güney sınırlarını Kafkas ve Kırım Dağları oluşturur. Kuzeydoğu Polonya, Estonya, Letonya ve Litvanya'nın çoğunluğunu kapsayan Kuzey Avrupa Platosu ile birlikte, Avrupa Platosunu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Rusyası</span>

Avrupa Rusyası, Rusya'nın Avrupa'da kalan batı bölümüdür. Genel olarak Ural Dağları, Ural Nehri, Kafkas Dağları ve Kazakistan sınırı doğu sınırı olarak kabul edilir. Yaklaşık 110 milyon nüfusu ile Rusya nüfusunun %77'sini, 4 milyon km² yüzölçümü ile Rusya yüzölçümünün %25'ini oluşturmaktadır. Rusya'nın iki büyük şehri olan Moskova ve Sankt-Peterburg Avrupa'da yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Peçora Nehri</span> Rusyada bir nehir

Peçora Nehri, kuzeybatı Rusya'da, Peçora Denizi'ne dökülen nehir. Büyük bölümü Komi Cumhuriyeti'nde, bir kısmı Nenetsiya Özerk Bölgesi sınırlarında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Avrupa orman bozkırı</span>

Doğu Avrupa orman bozkır ekolojik bölgesi, Ukrayna'nın ortasından Rusya'nın Ural Dağları'na kadar doğu Avrupa boyunca 2.100 km uzanan geniş yapraklı orman toplulukları ve otlakların (bozkır) bir birleşimidir. Doğu Romanya, Moldova ve Bulgaristan'ın batı ucunda da benzer özellikler sergileyen izole edilmiş alanlar bulunmaktadır. Bölge, kuzeydeki ılıman ormanlar ile güneydeki bozkır arasında bir geçiş bölgesi oluşturur. Orman bozkırları, Rusya'da yağış ve buharlaşmanın yaklaşık olarak eşit olduğu bir alandır. Ekolojik bölge, nemli kıtasal bir iklime sahip Palearktik biyocoğrafik bölgesindedir. 727.269 kilometrekare (280.800 sq mi) alan kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kazakistan coğrafyası</span>

Kazakistan, Orta Asya ve Doğu Avrupa'da 48°K 68°D koordinatlarında yer almaktadır. Yaklaşık 2.724.900 km2 bir alana sahip olan Kazakistan, diğer dört Orta Asya ülkesinin toplam büyüklüğünün iki katından ve Alaska'dan %60 daha büyüktür. Ülke güneyde Türkmenistan, Özbekistan ve Kırgızistan ile; Kuzeyde Rusya; Batıda Hazar Denizi; Doğuda ise Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ile sınır komşusudur.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan coğrafyası</span>

Gürcistan, Kafkasya bölgesinde yer alan bir ülkedir. Batı Asya ve Doğu Avrupa'nın kesişme noktasında yer alır, batıda Karadeniz, kuzeye Rusya, güneyde Türkiye ve Ermenistan ve doğuda Azerbaycan ile sınırlanmıştır. Gürcistan 69,700 kilometrekare (26,911 sq mi) bir alanı kaplamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Belarus coğrafyası</span>

Belarus, Karayla çevrili, genellikle düz bir ülke olan, doğal sınırları olmayan, 207.600 kilometrekarelik bir alanı kaplar veya yüzölçümü bakımında Birleşik Krallık veya Kansas eyaletinden biraz daha küçüktür. Komşuları doğuda ve kuzeydoğuda Rusya, kuzeyde Letonya, kuzeybatıda Litvanya, batıda Polonya ve güneyde Ukrayna'dır. Kuzeyden güneye uzantısı 560 km, batıdan doğuya 650 km 'dir.

<span class="mw-page-title-main">Çekya coğrafyası</span>

Çekya, Orta Avrupa'da yer alan ve denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Batıda Almanya, güneyde Avusturya, doğuda Slovakya ve kuzeyde Polonya ile komşu olan ülkenin coğrafyasını çoğunlukla alçak tepeler oluştururken sınırlar boyunca dağlarla çevrili platolar da görülmektedir. Ovaların iki bölgesi Elbe ve Morava nehirlerini boyunca uzanır. Ülkenin yaklaşık üçte biri ormanlarla kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Türkmenistan coğrafyası</span>

Türkmenistan, Orta Asya'da karayla çevrili bir ülkedir ve batıda Hazar Denizi, güneyde İran ve Afganistan, kuzeydoğuda Özbekistan ve kuzeybatıda Kazakistan ile komşudur. 1991'in sonunda Sovyet sonrası devletlerin çoğu tarafından oluşturulan gevşek federasyon olan Bağımsız Devletler Topluluğu'nun (BDT) en güneydeki cumhuriyetidir.

<span class="mw-page-title-main">Suriye coğrafyası</span> Suriyenin coğrafi özellikleri

Suriye, Batı Asya'da, Arap Yarımadası'nın kuzeyinde, Akdeniz'in doğu ucunda yer almaktadır. Kuzeyde Türkiye, batı ve güneybatıda Lübnan ve İsrail, doğuda Irak ve güneyde Ürdün ile komşudur. Batıda sıradağlardan ve iç kesimlerde sarp bir alandan oluşur. Doğuda Suriye Çölü, güneyde ise Cebel el-Dürzi Sıradağları yer almaktadır. İlk bölge Fırat Vadisi tarafından ikiye bölünür. Fırat üzerinde 1973 yılında inşa edilen bir baraj, Suriye'nin en büyük gölü olan Esad Gölü adında bir rezervuar oluşturur. Suriye'nin en yüksek noktası Lübnan sınırındaki 2,814 metre yüksekliğindeki Hermon Dağı'dır. Nemli Akdeniz kıyısı ile kurak çöl bölgeleri arasında, ülkenin dörtte üçüne yayılan ve çöl boyunca esen sıcak ve kuru rüzgarları alan yarı kurak sarp bir bölge yer alır. Suriye'de toprakların yüzde 28'i ekilebilir, yüzde 4'ü kalıcı ürünlere ayrılmış, yüzde 46'sı çayır ve mera olarak kullanılırken sadece yüzde 3'ü orman ve ağaçlıktır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.