İçeriğe atla

Avrupa Portekizcesi

Avrupa Portekizcesi
português europeu
português de Portugal
EtnisitePortekizliler
Konuşan sayısı40 milyon  (2012)[1]
Dil ailesi
Hint-Avrupa
Önceki formlar
Eski Latince
Yazı sistemiLatin
Dil kodları
ISO 639-3–
GlottologYok
Avrupa Portekizcesi ve lehçeleri de dahil olmak üzere İber-Romen dillerinin lehçe sürekliliği
Avrupa Portekizcesi konuşan Sara

Avrupa Portekizcesi (Portekizce: português europeu) veya bilinen diğer adlarıyla Portekiz Portekizcesi (Portekizce: português de Portugal), İberya Portekizcesi (Portekizce: português ibérico) ve Yarımada Portekizcesi Portekizce: português peninsular) Portekiz'de konuşulan Portekizce lehçelerinin tümüne verilen addır.

Portekizce, birçok ülkede birbirleriyle etkileşim hâlinde olan çok merkezli bir dildir. Bir Latin dili olup dilde Kelt dilleri, Cermen dilleri, Yunanca ve Arapça etkileri de görülür. Daha önce İber Yarımadası'nda Galiçya-Portekizce olarak konuşuluyordu. 12. yüzyılda Portekiz'in ülke olmasıyla birlikte dil Portekizceye dönüştü. Portekizin kuzeyindeki İspanya'nın Galiçya bölgesinde ise Galiçyaca konuşulmaktadır. İki dil de birbirine oldukça benzer olduğu için ve aynı aileden geldikleri için Galiçyaca ve Portekizce konuşanlar birbirini rahatlıkla anlayabilirler. Leksikon olarak %89 aynı kelimeleri paylaşsalar da Portekizce ve İspanyolca farklı dillerdir.[2]

Fonoloji

Ağız ünlüleri
Ön Merkez Arka
Kapalı iɨu
Yarı kapalı eo
Yarı açık ɛɐɔ
Açık a
Geniz ünlüleri
Ön Merkez Arka
Kapalı ĩũ
Orta ẽõ
Açık ɐ̃
Ağızsı ikili ünlüler
Bitiş
/j//w/
Başlangıç /a/[aj][aw]
/ɐ/[ɐj][ɐw]
/ɛ/[ɛj][ɛw]
/e/[ej][ew]
/i/[iw]
/ɔ/[ɔj]
/o/[oj][ow]
/u/[uj]
Genizsi ikili ünlüler
Bitiş
/j̃//w̃/
Başlangıç /ɐ̃/[ɐ̃j̃][ɐ̃w̃]
/ẽ/[ẽj̃]
/õ/[õj̃]
/ũ/[ũj̃]

Sessiz e

Avrupa Portekizcesi'nde kapalı arka düz ünlü vardır. Vurgusuz hecelerde bu ses duyulur. Portekizce: pegar [pɯ̽ˈɣaɾ] ('yakalamak') sözcüğünde olduğu gibi.[3] Uluslararası Fonetik Alfabe'de bu sesin kesin bir karşılığı yoktur; ancak IPA El Kitabı'nda /ɯ/ şeklinde gösterilir. Türkçedeki I sesine benzer bir sestir. Portekizce kaynaklarda geleneksel olarak /ɨ/ şeklinde gösterilir.[4]

  • Genellikle "e" vurguluyken telaffuz edilir; verdade [vɨɾˈðaðɨ], perigo [pɨˈɾiɣu].
  • Kelime "e" ile başlarsa [i] gibi telaffuz edilir; energia [inɨɾˈʒiɐ], exemplo [iˈzẽplu]
  • "E" başka bir ünlüyle bitişikse [i] gibi telaffuz edilir; real [ʁiˈal]
  • "Sessiz e" bir yarı ünlüden sonra gelirse [e ~ ɛ] olarak telaffuz edilebilir; poesia [puɛˈziɐ], quietude [kjɛˈtuðɨ]

Coğrafi değişkenlik

Avrupa Portekizcesi lehçe haritası
  Transmontano
  Minhoto
  Beirão
  Alentejano
  Alto-Alentejano
  Estremenho
  Açoriano / Micaelense
  Madeirense
  Algarvio
  Portuense

Avrupa Portekizcesi genel olarak Kuzey ve Güney ağzı olarak ikiye ayrılır. Coimbra ve Lizbon şehirlerinin ağızları prestijli olarak kabul görülür.[5]

Fonetik olarak Anakara Portekiz'de farklılıklar görülür. Örneğin kuzey bölgesinde /b/ ve /v/ ses birimleri diğer bölgelere göre daha az ayırt edilebilir şekilde duyulur. Ayrıca dişyuvasıl titrek ünsüze özellikle kırsal kesimler olmak üzere birçok kuzey lehçesinde rastlanır. Bölgesel özelliklere başka bir şekilde güneyde ve adalarda rastlanabilir. Bu bölgelerde gerundium için mastar hâl yerine present progressive hâl kullanımı yaygındır.

Portekizce, Andorra ve Lüksemburg'ta önemli bir azınlık tarafından konuşulur. Andorra Prensliği Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu'na (CPLP) büyük bir ilgi göstermiştir. Ayrıca Fransa ve Almanya'da göçmen toplulukları vardır.

Galiçyaca

Galiçyaca, İspanya'nın Galiçya özerk bölgesinde konuşulmaktadır. Portekiz ile kara sınırı vardır. Galiçyaca ve Portekizcenin aynı dil olup olmadığı hakkında yazarlar ve dil bilimciler arasında hâlâ kesin bir fikir birliliği yoktur. Galiçya-Portekizce Roma İmparatorluğu döneminde yüzyıllarca Roma eyaletinin Gallaecia bölgesinde Romalı askerlerin, sömürgecilerin ve hakimlerin konuştuğu Halk Latincesinden gelişti.

Galiçya İspanya Hükûmeti'nin izniyle CPLP'ye katılma ilgisini ifade etmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Portekizce Ethnologue (18. baskı, 2015)
  2. ^ Extra, Guus; Yaǧmur, Kutlay (2004). Urban Multilingualism in Europe: Immigrant Minority Languages at Home and School (İngilizce). Clevedon: Multilingual Matters. ISBN 9781853597787. 
  3. ^ Cruz-Ferreira (1995:92)
  4. ^ "Aprender Português Europeu - Guia de Pronúncia das Vogais" [Learn European Portuguese - Vowel Pronunciation Guide]. european-portuguese.info (Portekizce). 5 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ Baxter, A. N. (1992). "Portuguese as a Pluricentric Language". Clyne, Michael (Ed.). Pluricentric Languages: Differing Norms in Different Nations (İngilizce). Berlin: De Gruyter. s. 14. ISBN 3-11-012855-1. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Portekizce</span> Portekizin resmi dili

Portekizce, iki yüz milyonun üzerinde insan tarafından ana dil olarak konuşulan Hint-Avrupa dili. Dünya üzerinde en yaygın altıncı dildir. Beş kıtada konuşulmaktadır. Güney Amerika'da yaklaşık 190 milyon kişi tarafından, Latin Amerika'da ise nüfusun % 34'ü tarafından konuşulmaktadır. Hint-Avrupa dil ailesinin İtalo-Keltik alt grubunun Latin dilleri koluna bağlıdır. İspanyolcaya çok yakın olmakla birlikte İspanyolcadan daha yumuşak ve melodiktir. Sözcük hazneleri %70 ortak olsa da İspanyolcada kullanılmayan burundan seslere Portekizcede çokça rastlanır. Bu sesler aksanlı olduklarında, ã, õ harfleriyle; aksansız olduğunda ise sözcük sonuna konan m harfi ile gösterilir. İtalyanca, Fransızca ve Rumence ile de oldukça benzerlik taşır. Portekizceye en yakın dil ise İspanya’nın Galiçya bölgesinde konuşulan Galiçyaca'dır (Gallego). Dünya üzerinde yayılımı 15. ve 16. yüzyılda Portekiz'in sömürgeleştirme sürecinde hız kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Rusça</span> Doğu Slav dili

Rusça, Hint-Avrupa dil ailesinin Slav dilleri koluna bağlı bir dil. Rusça, Belarus ve Ukrayna dilleri ile yaşayan üç Doğu Slav dilinden biridir. Yaklaşık 260 milyon konuşanı olan Rusça dünyanın en çok konuşulan dillerinden biri olup Rusya, Belarus, Kazakistan, Kırgızistan, Moldova (Gagavuzya) ile kısmî olarak tanınan Abhazya, Güney Osetya, Transdinyester'de resmî dil statüsündedir. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in altı resmî dilinden biri ve Uluslararası Uzay İstasyonu'nun İngilizce ile birlikte kullanılan iki dilinden biridir. Orta Asya, Kafkasya, Ukrayna ve kısmen Baltık devletlerinde lingua franca olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Katalanca</span> Latin dili

Katalanca, Hint-Avrupa dillerinin Latin koluna bağlı bir dildir. İspanya'nın bazı bölgelerinde ve Andorra'da resmî dildir. Katalanca konuşanların çoğu İspanya'da yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Galiçyaca</span>

Galiçyaca, İspanya'nın Galiçya bölgesinde konuşulan bir dildir. Kendi dilindeki adı Galegodur. Latin kökenli bir dildir, Kelt kültürünün ve Arapçanın etkisi de görülür.

<span class="mw-page-title-main">Galiçya, İspanya</span> Ispanyada özerk bölge

Galisya ya da Galiçya, İspanya'da bulunan özerk bir bölgedir. Bölgenin yüzölçümü 29.574 km², nüfusu ise 2.738.000 kişidir. Başkenti Santiago de Compostela şehridir. 1981 yılında bu bölgeye özerklik verilmiştir.

Yahudi-Romen dilleri Latin dillerinden türemiş Yahudi dilleridir. Romen dillerinin çoğunluk tarafından konuşulduğu bölgelerde yaşayan çeşitli Yahudi toplulukları tarafından konuşulmakta olan Romen dilleridir ve zamanla öyle bir boyuta kadar değiştirilmişlerdirki dil olarak kabul edilmeye başlanmışlardır.

Eski İngilizce şu anki İngiltere olan bölgenin belli bölümlerinde ve Güney İskoçya'da 5. yüzyılın ortalarından 12. yüzyılın ortalarına kadar konuşulmuş İngilizcenin eski şeklidir. Bu dil, Batı Cermen dillerinden birisiydi ve bu yüzden de Eski Frizce ve Eski Saksoncayla yakından ilgilidir. Ayrıca dil, Kuzey Cermen dil grubundan Eski Norsçanın da büyük etkisi altında kalmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Makao</span> Çinin özel idari bölgesi

Makao ya da tam resmî adıyla Çin Halk Cumhuriyeti Makao Özel İdari Bölgesi, Güney Çin Denizi kıyısında, İnci Nehri Deltası'nın batısında bulunan bir şehir. Çin Halk Cumhuriyeti'ne bağlı özel idari bölgedir ve yönetimsel ve ekonomik sistemleri, Çin anakarasındakilerden farklıdır. Yüzölçümü 28,2 km2 olan Makao, 667.400 kişilik nüfusuyla Dünya'da nüfusun en yoğun olduğu bölgedir.

<span class="mw-page-title-main">Brezilya Portekizcesi</span>

Brezilya Portekizcesi, Brezilya'da konuşulan ve Avrupa Portekizcesinden bazı farklılıkları olan bir Portekizce lehçesi. Tüm çeşitleri arasında Portekizce dilinde ve dışında yaşayan 220 milyon Brezilyalı tarafından konuşulur. Brezilya Portekizcesi, dünyada en çok konuşulan, okunan ve yazılan Portekizce lehçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çay (içecek)</span> su ve çay yapraklarının demlenmesiyle yapılan sıcak içecek

Çay, çeşitli bitkilerin yapraklarının, çiçeklerinin, köklerinin, gövdelerinin, kabuklarının, tohumlarının kaynatılmasıyla veya haşlanmasıyla elde edilen bir içecek türüdür. Çay, çalının yapraklarının fermantasyonu, ısıtılması, kurutulması ve bazen diğer meyve veya bitkilerle karıştırılması sonucu hazırlanır.

Ç, Latin alfabesini temel alan sistemlerde kullanılan bir harftir. Arnavutça, Azerice, Kurmançça, Tatarca, Türkçe, Türkmence ve Zazaca gibi dillerin alfabelerinde yer alır. Bunun dışında Fransızca, Katalanca ve Portekizce gibi dillerde C harfinin değişkesi olarak da kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Vigo</span> İspanyanın Pontevedra ilinde belediye

Vigo, İspanya'nın kuzeybatısında bulunan Galiçya özerk bölgesinin Pontevedra ili'ne bağlı bulunan şehri. Vigo Atlas Okyanusu üzerinde derin ve kara içine çok girmiş korunaklı bir körfezde bulunan liman şehridir.

<span class="mw-page-title-main">Portekiz İmparatorluğu</span> 15. Yüzyıldan 20. Yüzyıla kadar Portekiz tarafından yönetilen tüm denizaşırı bölgeler

Portekiz İmparatorluğu, denizaşırı Portekiz veya Portekiz Sömürge İmparatorluğu da denilen, denizaşırı koloniler, fabrikalar ve daha sonra Portekiz tarafından yönetilen denizaşırı topraklardan oluşuyordu.

<span class="mw-page-title-main">Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu</span>

Portekizce Konuşan Ülkeler Topluluğu (CPLP) Portekizce konuşan ülkeler arasındaki birlikteliği ve ortak çalışmayı öngören çok taraflı bir forumdur. Bu toplulukta Portekiz'in yanı sıra geçmiş dönemde Portekiz'in kolonisi olan ülkeler yer almaktadır. Üye ülkelerin tamamında Portekizce resmi dil olarak kullanılmaktadır.

Makao Portekizcesi, Portekizcenin Kantoncayla beraber resmi dil olduğu Makao'da konuşulan Portekizce ağzıdır. Portekizce, Makao nüfusunun yaklaşık %3'ünün anadilidir; bunun yanı sıra %7'si Portekizceyi akıcı olarak konuşabilir. Portekizce bazlı bir kreyol dili olan ve yerel dilde "Patuá" olarak bilinen Makao Kreyolu'ndan farklıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çin'de konuşulan diller</span>

Ethnologue verilerine göre Çin'de toplam 298 yaşayan dil konuşulmaktadır. Bu dillerin birçoğu, Çin'deki tanınmış etnik gruplar tarafından konuşulur. Çin'deki en yaygın dil yedi ana lehçe grubuna bölünür ve Hanyu olarak bilinir. Çin'de bu dille ilgili çalışmalar, kendine özgü bir akademik disiplin olarak düşünülmektedir. Hanyu kapsamına giren lehçe grupları, birbirinden hem morfolojik hem de fonetik açıdan o kadar çok farklılık gösterir ki farklı bölgelerde konuşulan lehçeler karşılıklı olarak anlaşılmaz. Çince, Moğolca, Tibetçe, Uygurca ve Zhuangca, Çin'de en çok öğrenilen ve hükûmetten en çok destek gören dillerdir.

<span class="mw-page-title-main">Lusofon</span>

Lusofon, Portekizceyi resmî dil olarak tanıyan ve konuşan, 10 egemen devlet, tahminî 270 milyon insanı kapsayan, kimse veya topluluğa verilen isimdir. Lusofonia veya Lusofon Dünya olarak da bilinen bu bölge Avrupa, Amerika, Afrika, Asya ve Okyanusya kıtalarındaki Lusofon ulusları kapsar.

Angola Portekizcesi Angola'da konuşulan Portekizce lehçesine verilen addır. 2005 yılında nüfusun %60'ı tarafından konuşuluyordu. %20'sinin ile birinci diliydi. 2016 CIA World Fact Book verilerine göre nüfusun %47'sine tekabül eden yaklaşık 12,3 milyon kişinin ana dilidir. Birçok ebeveyn çocuklarını Portekizce konuşarak yetiştiriyor. 2014 nüfus sayımına göre nüfusun %71'i evde bir Bantu diliyle birlikte Portekizce konuşurken bu oran kentlerde %85, kırsal kesimde ise %49 olabiliyor.

Mozambik Portekizcesi Mozambik'te konuşulan Portekizce lehçesine verilen addır. Ülkenin resmî dili Portekizcedir.

<span class="mw-page-title-main">İtalo-Batı dilleri</span>

İtalo-Batı dilleri, Latin dil grubunun -bazı sınıflandırmalara göre- en büyük koludur. İtalo-Dalmaçya ve Batı Latin dilleri olmak üzere ikiye ayrılır, Sarduca ve Doğu Latin dillerini kapsamaz.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.