İçeriğe atla

Avrupa'da faşizm

Benito Mussolini, Adolf Hitler'in yanında durarak Roma selamı veriyor.

Avrupa'da faşizm, 20. yüzyıl boyunca Avrupa'daki hükûmetler ve siyasi örgütler tarafından uygulanan çeşitli faşist ideolojilerin bütünüdür. Faşizm, I. Dünya Savaşı'nın ardından İtalya'da doğmuş ve İtalyan Faşizminden etkilenen diğer faşist hareketler daha sonra Avrupa genelinde ortaya çıkmıştır. Avrupa'da faşizmin ideolojik kökenleri olarak tanımlanan siyasi doktrinler arasında, Fransa'da bütüncül milliyetçi Charles Maurras[1] ve devrimci sendikalist Georges Sorel[2] tarafından benimsenen geleneksel ulusal birlik ve devrimci anti-demokratik retoriğin birleştirilmesi yer almaktadır.

Faşizmin pratikteki ilk temelleri İtalyan milliyetçisi Gabriele D'Annunzio tarafından yönetilen İtalyan Carnaro Vekilliği'nde[3] görülebilir; bu vekilliğin politika ve estetiğinin çoğu daha sonra Benito Mussolini ve Mussolini'nin 1914'te Devrimci Eylem Vekilleri olarak kurduğu İtalyan Savaş Vekilleri tarafından kullanılmıştır. Üyelerinin kendilerini "faşist" olarak tanımlamalarına rağmen, ideoloji ulusal sendikalizme dayanıyordu.[4] Faşizm ideolojisi, Mussolini'nin hareketini Ulusal Faşist Parti'ye dönüştürdüğü 1921 yılına kadar tam olarak gelişmeyecek, daha sonra 1923'te İtalyan Milliyetçi Derneği'ni (İMD) bünyesine katacaktı. İMD, renkli gömlek üniformaları gibi faşist mecazlar oluşturdu ve D'Annunzio ve milliyetçi entelektüel Enrico Corradini gibi önemli proto-faşistlerin desteğini aldı.

Faşizmin siyasi duruşunun ilk beyanı, ulusal sendikalist Alceste De Ambris ve fütürist şair Filippo Tommaso Marinetti tarafından yazılan ve 1919 yılında yayınlanan Faşist Manifesto'dur. Manifestoda ileri sürülen merkezileşme, senatonun kaldırılması, devlete sadık ulusal konseylerin oluşturulması, genişletilmiş askerî güç ve milislere destek (örneğin Kara Gömlekliler) gibi politikaların çoğu Mussolini rejimi tarafından benimsenirken, genel oy hakkı ve barışçıl bir dış politika[5] gibi diğer çağrılar terk edildi. De Ambris daha sonra önde gelen bir anti-faşist oldu. 1932 yılında Mussolini ve Giovanni Gentile tarafından kaleme alınan "Faşizm Doktrini" adlı makale, Mussolini rejimini daha iyi temsil eden bir faşizm taslağı ortaya koymuştur.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Carroll, David (21 Temmuz 1998). French Literary Fascism. Princeton University Press. ISBN 9780691058467. 12 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  2. ^ Antliff, Mark (3 Eylül 2007). Avant-Garde Fascism: The Mobilization of Myth, Art, and Culture in France, 1909–1939. Duke University Press. ISBN 978-0822390473. 8 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022 – Google Books vasıtasıyla. 
  3. ^ Sternhell, Zeev; Sznajder, Mario; Ashéri, Maia (8 Ağustos 1994). The Birth of Fascist Ideology: From Cultural Rebellion to Political Revolution. Princeton University Press. ISBN 9780691044866 – Internet Archive vasıtasıyla. 
  4. ^ James Gregor, A. (13 Ağustos 2006). Mussolini's Intellectuals. Princeton University Press. ISBN 9780691127903. 23 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2022. 
  5. ^ "Tiscali Webspace". webspace.tiscali.it. 7 Şubat 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Benito Mussolini</span> İtalya diktatörü (1922–1945)

Benito Amilcare Andrea Mussolini, Ulusal Faşist Parti'nin lideri olan İtalyan politikacı ve gazeteci. Kendini faşist olarak tanımlayan Mussolini, iktidara geldikten sonra Duce (Lider) olarak tanındı. Mussolini, faşizm ideolojisinin ilk örneği olan İtalyan faşizminin kurucusudur, bu sebepten dolayı faşizmin kurucusu olarak da kabul edilmektedir. 31 Ekim 1922 ve 25 Temmuz 1943 tarihleri arasında İtalya Krallığı'nın başbakanı, 23 Eylül 1943 ve 25 Nisan 1945 tarihleri arasında ise İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin Ducesi olarak görev yaptı. II. Dünya Savaşı öncesinde ve savaş sırasında İtalyan siyasetinde önemli bir rol oynadı. Nisan 1945'te, Luftwaffe miğferi takıp bir Nazi konvoyu ile İsviçre'ye kaçmaya çalışırken, komünist İtalyan partizanlar tarafından fark edildi ve sevgilisi ile beraber kurşuna dizilerek infaz edildi. Ayrıca; Adolf Hitler, Francisco Franco ve António de Oliveira Salazar gibi aşırı sağ totaliter yöneticilere de ilham vermiştir.

Siyaset biliminde gericilik veya irtica, çağdaş toplumda bulunmayan, olumlu özelliklere sahip olduğuna inandığı statüko öncesine dönüşü destekleyen siyasi görüşlere sahip siyasi görüştür. Tanımlayıcı bir terim olarak gerici, siyasi yelpazenin ideolojik kavramlarından türemiştir. Bir sıfat olarak gerici kelimesi, statükoyu eski haline getirmeyi amaçlayan bakış açılarını ve politikaları tanımlar.

<span class="mw-page-title-main">Faşizm</span> Aşırı sağcı, otoriter, aşırı milliyetçiliği savunan ideoloji

Faşizm, ilk olarak İtalya'da Benito Mussolini tarafından oluşturulan, otoriter devlet üzerine kurulu radikal bir aşırı milliyetçi politik ideolojidir. İlkeleri ve öğretileri, La dottrina del fascismo adı altında Giovanni Gentile tarafından yazılmıştır. Benito Mussolini'nin kurucusu olduğu Ulusal Faşist Parti'nin İtalya'da iktidara gelmesinin ardından, faşizm birçok milliyetçi ideolojiye örnek olmuştur. Hitler'in nasyonal sosyalizmi ve Franco'nun falanjizmi, faşizmden çok etkilenmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Ulusal Faşist Parti</span> İtalyan politik partisi

Ulusal Faşist Parti, Benito Mussolini'nin faşizmin politik ifadesi olarak 9 Kasım 1921 tarihinde Roma'da kurduğu siyâsî parti. Faşizmi bu zamandan önce Faşist Mücadele Birliklerinin İttifakı isimli teşkilata bağlı Fasci olarak bilinen gruplar temsil ediyordu. Partinin temel politikaları, milliyetçilik, vatanseverlik, cumhuriyetçilik, korporatizm ve popülizm üzerine kuruluydu. Cumhuriyetçi Faşist Parti ile birlikte şu anda İtalya'da anayasa tarafından yeniden kurulması yasaklanan iki partiden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Demir Muhafızlar</span>

Demir Muhafızlar, 1927'den II. Dünya Savaşı'nın erken dönemlerine kadar Romanya'daki aşırı milliyetçi, kökten dinci, aşırı sağcı, anti-semitist, faşist bir harekete ve de siyasi partiye verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">Antifaşizm</span>

Anti-faşizm; her türlü faşist ideoloji, politik hareket ve organizasyona karşı olan görüş. Aşırı sol hareketler -anarşizm, sosyalizm ve komünizm gibi- bu hareketin içinde yoğunlukta olur.

<span class="mw-page-title-main">Aşırı sağ</span> sağcı siyasette sağcılığın en yüksek biçimini gösteren politik konum

Aşırı sağ, radikal sağ ya da ekstrem sağ, sağcı siyasette sağcılığın en yüksek biçimini gösterir. Aşırı sağ siyaset, toplumsal hiyerarşiyi aşırı biçimde destekler; daha doğuştan bazı insanların aşağı, bazılarınınsa üstün olduğu gibi düşünceleri içinde barındırır. Belirli kişilerin ya da grupların ileri derecede üstünlüğünü destekler. Bu tip siyaset genel olarak otoriterdir ve radikal biçimde sol fikirlere karşıtlık içerir. Genellikle aşırı sağ terimi istenmeyen gruplara karşı göç ve uyum karşıtlığı duruşları, sosyokültürel boyutta baskı, milliyet ayrımcılığı; ırksal ve dinsel grupların kendilerini diğerlerinden üstün konuma getirecek tutumlar, küreselleşme karşıtlığı gibi görüşleri kapsamaktadır. Başka bir deyişle kavram aşırı milliyetçi, yabancı düşmanı, ırkçı, köktendinci özelliklerine sahip kişi ya da grupları tanımlamada kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan Sosyal Cumhuriyeti</span> Kuzey İtalyadaki eski Nazi kukla devleti

İtalyan Sosyal Cumhuriyeti, II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nın desteği ile kurulmuş, İtalya'nın kuzeyindeki eski kukla devlettir. 1943-1945 yılları arasında varlığını sürdürmüştür. Kurucusu ve yöneticisi Benito Mussolini'dir.

Faşizm ekonomisi ya da faşist ekonomi, faşist hükûmetler tarafından uygulanan ekonomi politikalarını ifade eder. Faşizm otoriter, milliyetçi ve korporatist bir ideolojidir. Ancak faşizmin yerleşmiş bir tanımı yoktur.

İtalyan faşizmi, Ulusal Faşist Parti'nin 1922 ile 1943 yıllarında içerisinde yönettiği İtalya Krallığı'nda, 1943 ile 1945 yılları arasında ise İtalya'nın kuzeyinde kurulan İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'nin resmî ideolojisi olarak uygulanmış yönetim sistemidir. "İtalyan faşizmi" kavramı, Benito Mussolini'nin kurucusu olduğu faşizmin İtalya'da uygulandığı dönemi tanımlayıp nazizm, falanjizm ve daha pek çok faşist hareketten ayırmak için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Metaksizm</span>

Metaksizm, Yunan diktatörü İoannis Metaksas'ın oluşturduğu faşist otoriter bir ideolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Roma'ya Yürüyüş</span> İtalya tarihinde bir olay

Roma'ya Yürüyüş, Ekim 1922 tarihinde İtalya'da Benito Mussolini önderliğinde Kara Gömleklilerin Napoli'den başkent Roma'ya düzenlediği yürüyüşten oluşan bir gösteridir. Yürüyüş sonunda Ulusal Faşist Parti, İtalya'da iktidarı ele geçirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alessandro Mussolini</span>

Alessandro Mussolini, İtalyan faşist lider Benito Mussolini'nin babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Luigi Facta</span>

Luigi Facta İtalyan siyasetçi ve gazeteci. Roma'ya Yürüyüş ve Benito Mussolini diktatörlüğünden önceki son İtalya Başbakanıydı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Faşizm Konseyi</span>

Büyük Faşizm Konseyi, Benito Mussolini liderliğindeki Faşist İtalya'da iktidarı elinde tutan en yüksek organdı. Ulusal Faşist Parti bünyesinde bir organ olarak 1923 yılında kurulmuş, sonrasında 9 Aralık 1928 itibarıyla devlet kurumu haline gelmişti. Konsey, İtalyan hükûmetlerinin toplandığı Roma'daki Palazzo Venezia'da toplanırdı. II. Dünya Savaşı sürmekteyken 25 Temmuz 1943 günü gerçekleşen Konsey toplantısında Mussolini iktidarının aldığı güvensizlik oyu sonucu İtalya'da faşizmin sona ermesi üzerine konseyin varlığı sona ermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Faşist İtalya (1922-1943)</span> İtalya Krallığının faşist yönetim altında olduğu dönem

Faşist İtalya (1922-1943) Benito Mussolini'nin İtalya Krallığı Başbakanı olduğu 1922-1943 yılları arasında Ulusal Faşist Parti iktidarı altındaki dönemi anlatır. Totaliter bir rejim kuran İtalyan faşizmi ekonomik kalkınma modeli benimsemişse de siyasal muhalefeti ortadan tamamen kaldıracak hamlelerde bulunmuş, geleneksel muhafazakâr değer yargılarını savunmuş Katolik Kilisesi'yle yakın işbirliği yapmıştır. Çeşitli farklı dönemlerden geçen rejim özellikle gerçekleştirdiği emperyalist hamlelerle II. İtalya-Habeşistan Savaşını çıkarmış, Milletler Cemiyeti'nden atılmıştır. Ayrıca Sovyetler Birliği'nde karşı Çelik Pakt'a katılmış, II. Dünya Savaşı'na gidişi hızlandıran hamlelerde bulunmuştur. Dahil olduğu Mihver Devletlerinin II. Dünya Savaşı'nda mağlup olması sürecinde alaşağı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İtalyan milliyetçiliği</span> bir milliyetçilik türü

İtalyan milliyetçiliği, İtalyanların tek bir homojen kimliğe sahip bir ulus olduğuna inanan ve bundan sonra İtalya'nın kültürel birliğini ülke olarak desteklemeye çalışan bir harekettir. İtalyan milliyetçisi bir bakış açısıyla İtalyanlık, aslen Latium'da bulunan ve İtalyan yarımadasına ve Avrupa'nın büyük bir kısmına hakim olmak için gelen italik bir kabile olan Latinlerden kültürel ve etnik köken iddia etmek olarak tanımlanır. Bu nedenle, İtalyan milliyetçiliği tarihsel olarak emperyalist teorilere de bağlı kalmıştır. Bu tür görüşlerin romantik versiyonu İtalyan vatanseverliği, ayrılmaz versiyonu ise İtalyan faşizmi olarak bilinir.

Faşist sembolizm, faşizmin yönlerini temsil etmek için tasarlanmış belirli imge ve sembollerin kullanılmasıdır. Bunlar, tarihsel öneme sahip ulusal sembolleri, amaçları ve siyasi politikaları içerir. En bilinenleri faşizmin orijinal sembolü olan fasces ve Nazizm'in gamalı haçlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çanizm</span>

Çanizm, Çan Kay Şek'in Siyasi Felsefesi veya Çan Kay Şek Düşüncesi olarak da bilinir, Başkan Generalissimo Çan Kay Şek'in, Kuomintang yönetimi altında Çin Cumhuriyetindeki yönetimi sırasında Anakara Çin ve Tayvan'ın her ikisinde de kullanılan siyasi felsefesidir.

Şova devletçiliği veya imparatorluk faşizmi ve Japon faşizmi olarak da bilinir, özellikle Şova Dönemi'nde Japon İmparatorluğu ile ilişkilendirilen milliyetçi bir ideolojidir.