Kumuklar, veya Kumuk Türkleri, Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdır Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.
Çağatay Hanlığı, Moğol hükümdarı Cengiz Han’ın oğullarından Çağatay Han’ın adını taşıyan Türkleşmiş Moğol devletidir.
Şeyh Şamil ; Kuzey Kafkasya halklarının siyasi ve dinî önderi, Kuzey Azerbaycan, Dağıstan, Çeçenistan ve Çerkesya'nın üçüncü imamı olan imam ve asker. Kafkasya'nın bağımsızlığı için mücadele etmiş olan Şeyh Şamil, Müslüman nüfusa sahip ülkelerde ün sahibidir. Ruslara karşı kazandığı zaferlerden ötürü "Kafkas Kartalı" ve "Rusya'nın Kâbusu" gibi isimlerle anılır. Hamzat Bey'den sonra Kafkasya'daki direnişçilerin komutanıdır ve aynı zamanda Nakşibendi şeyhlerinden Seyyid Cemaleddin Kumuki'nin halifelerindendir. Yirmi beş yıl sürdürdüğü savaş ile onu izleyenlerin benimsemiş oldukları İslam ve tasavvuf inancı, günümüzde Kafkas halkları arasında oldukça yaygındır.
Dağıstan, resmî adıyla Dağıstan Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'nın Kuzey Kafkasya kısmında, Hazar Denizi kıyısında bulunan Rusya'ya bağlı, özerk bir cumhuriyettir. Kuzey Kafkasya Federal bölgesinin bir parçasıdır ve Büyük Kafkas Dağları'nın kuzeyinde konumlanır. Rusya'nın en güneyinde yer alan Dağıstan, güney ve güneybatıda Gürcistan ve Azerbaycan ile, batı ve kuzeyde Rusya'ya bağlı cumhuriyetler olan Çeçenistan ve Kalmukya ile kuzeybatıda ise Stavrapol Krayı ile sınır komşusudur. Mahaçkale, başkenti ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentleri ise Derbent, Kizlyar, İzberbaş, Kaspiysk, Buynaksk'tır.
Avarlar veya Kafkasya Avarları, Kafkasya halklarından biridir. Rusya'nın Dağıstan Cumhuriyeti'nde yaşayan çeşitli etnik gruplar arasında baskın olan Kuzeydoğu Kafkasya yerli etnik grubudur. Avarlar, Karadeniz ile Hazar Denizi arasında Kuzey Kafkasya olarak bilinen bir bölgede yaşarlar. Kuzey Kafkasya bölgesindeki diğer etnik grupların yanı sıra Kafkas Avarları, deniz seviyesinden yaklaşık 2.000 m yükseklikte bulunan eski köylerde yaşarlar. Kafkas Avarları tarafından konuşulan Avar dili, Kuzeydoğu Kafkas dilleri ailesine aittir ve Nah-Dağıstan grubu olarak da bilinir. İslam, 13. yüzyıldan beri Avarların hakim dini olmuştur. Çoğunluğu Dağıstan'da yaşamakta ve Dağıstan nüfusunun % 29.6'sıyla en kalabalık etnik grubunu oluşturmaktadır. Avarların ezici çoğunluğu Sünni Müslüman olup dilleri ise Kuzeydoğu Kafkas dillerine bağlı bir dil olan Avarcadır.
Lakça. Dağıstan'da, Lakların konuştuğu bir Kuzeydoğu Kafkas dilidir. Dağıstan Cumhuriyeti'ndeki altı yazılı dilden biridir. Yaklaşık 160.000 kişi tarafından konuşulur. Eskiden Rusça adlandırmadan (Кази-Кумук /Kazi-Kumuk veya Каси-Кумук / Kasi-Kumuk) dolayı Gazi Kumuk (ГЬази-КЬумукь) olarak da bilinir.
Hiva Hanlığı, günümüz Özbekistan, Türkmenistan ve Kazakistan sınırları içinde kalan bir alanda, 1512-1920 yılları arasında varlığını sürdürmüş olan Özbek devleti. Buhara Hanlığı ve Hokand Hanlığı ile birlikte "Özbek üç hanlığı" olarak anılmıştır.
Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.
Birinci Bulgar İmparatorluğu, Ön Bulgarların 681'de bugünkü Balkan bölgesinde Asparuh komutasında kurdukları devlettir. Devlet bugünkü Bulgaristan, Arnavutluk, Bosna, Hırvatistan, Yunanistan, Macaristan, Kosova, Kuzey Makedonya, Moldova, Karadağ, Romanya, Sırbistan, Slovakya, Türkiye ve Ukrayna topraklarını içine alan yaklaşık Türkiye kadar bir toprak büyüklüğü olan (750.000 km²) topraklarda kurulmuştur.
Laklar, daha çok Dağıstan'ın orta kesimlerinde dağlık bölgelerde yaşayan ve 178,630 kadar bir nüfusa sahip etnik bir gruptur. Lakça konuşurlar. Konuştukları dil; Kafkas dil gruplarının Kuzey Kafkas ana kolundan Kuzeydoğu Kafkas dilleri kolu içinde Dargwa-Lak dil grubuna girer. Yaşadıkları bölgelerin doğusunda Dargi boyları, batı ve doğusunda Avarlar, güney bölgelerinde de Lezgi boyları yaşamaktadır. Antik çağ yazarların ın Lega, Gele ve Gelon kabileleri olarak adlandırdığı Laklar'a Gürcü dilinde Leki (Dağlı), Avarlar ise Gumi / Toma, Dargiler Kumuçan / Bulikan denir.
İdil Bulgar Devleti, 9. yüzyılda kurulmuş bir Türk Devleti. Büyük Bulgarya Hanlığı'nın Hazarlar tarafından dağıtılıp Ön Bulgarlar halkının bölünmesinden sonra meydana gelmiştir ve 13. yüzyılda Moğollar devleti yıkıncaya kadar ayakta kalmayı başaran bir devlet olmuştur. İslamiyeti kabul eden ilk müslüman Türk devletidir.
Revan Hanlığı, merkezi günümüzdeki Erivan şehrini başkent olarak seçen ve 1747 ile 1828 yıllarında faaliyet gösteren hanlıktır.
Buhara Emirliği, Aştarhan hanedanı'nın son hanı olan Ebül Gazi zamanında, Muhammed Rahim Han yönetimindeki Moğol kökenli Mangıtlar tarafından kurulan Özbek devleti. Moğol kökenli ancak Cengiz Han soyundan olmayan Mangitler 1747'de Buhara'yı işgal ederek 1753'te Emirliğini ilan etmişti. Dönemin Orta Asya'nın töresine göre Cengiz Han soyundan gelmeyen Han olamadığı için 1756'de "Amīr al-Mu'minīn" unvanını kullanmıştı. Ve 1785 yılında Aştarhan hanedanının Buhara Hanlığını yok etmişti.
Kafkasya İmamlığı veya Kuzey Kafkasya İmamlığı, bugünkü Çeçenya, Dağıstan topraklarında Dağıstan imamları tarafından kurulmuş devlet. Kafkasya Savaşı'nda Rus İmparatorluğu'na karşı savaşmıştır.
Karadağ Hanlığı, 1747 yılında bugün İran'a bağlı Azerbaycan bölgesindeki Karadağ (Karacadağ) topraklarında kurulmuş feodal devlettir. Karadağ kelimesi büyük dağ veya dağlık yer anlamına gelmektedir. Hanlığın başkenti Ahar şehri olup bir ara Kürdeşt'e taşınmıştır. Hanlığın batısında Hoy Hanlığı, doğusunda Lenkeran Hanlığı, kuzeyinde Karabağ Hanlığı, güneyinde Tebriz Hanlığı ve Erdebil Hanlığı vardır.
Gence Hanlığı, Azerbaycan'ın Gence yöresinde hüküm sürmüş olan hanlıktır. Afşar hükümdarı Nadir Şah, 1735'te, Gence'yi ele geçirdi. Nâdir Şah'ın öldürülmesinden sonra, Gence de diğer Azerbaycan hanlıkları gibi Afşar devletinin egemenliğinden çıkarak 1747'de bağımsızlığını ilan etti.
Berke Han, 1257-1266 yılları arasında hüküm sürmüş Altın Orda Devleti hanı.
Irak'taki Kuzey Kafkasyalılar, Çerkesler, Çeçenler ve Dağıstanlılar da dahil olmak üzere Irak'ta yaşayan Kuzey Kafkasya kökenli insanlardır.
Safevi-Rus Savaşı (1651-1653) - II. Abbas saltanatı sırasında, Safevi İmparatorluğu'nun Kuzey Kafkasya'daki etkisini artırmaya yönelik girişimi Ruslarla bir çatışmaya neden oldu. 1646'dan itibaren, Rus hükûmeti, İsveç'e Safevi topraklarından ipek ticareti yapan yabancı tüccarların pozisyonlarını zayıflatmaya başladı ve 1649'da Sobornoe Ulojenie kabul edildi. Sonuç olarak, yabancı tüccarlar için olanaklar daha da sınırlı hale geldi. II. Abbas'ın saltanatının ilk yıllarında, Ruslarla ilişkilere önem vermedi ve Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkilerini geliştirme tekliflerini görmezden geldi. 1647 ve 1653 yıllarında kervan soygunları ve Rus tüccarlarının Safevi topraklarında tutuklanması nedeniyle ikili ilişkilerdeki gerilimler arttı. Ayrıca, Rus sınırlarının güneye doğru genişlemesi, bu alanları kendi mülkleri olarak gören Safevilerden karşı tepki aldı. Bu gerilimler 1651-1653 savaşı veya çatışmasına yol açtı. Bu savaşın patlak vermesinin bir diğer nedeni de, Rusların devrilen Gürcü kralı I. Teimuraz için bir kale inşa etme isteği oldu. Ruslardan yardım talep eden I. Teimuraz, bu haber Şah II. Abbas'a ulaştıktan sonra amacına ulaşamadı. Hemen, Şah II. Abbas konuyu çözmek için askerler hazırladı. Azerbaycan beylerbeyi Hosrov Han, Erdebil, Karabağ ve Astara'daki yerel Kızılbaş kuvvetleri ile birlikte Rusları yenilgiye uğrattı, üslerini ele geçirdi ve kovdu. Sonra İsfahan ve Moskova arasında elçiler seyahat ederek son bir barış antlaşması imzalandı, ancak bu on yıl sonra oldu.
Gazi Kumuk Şamhallığı ya da Gazi Kumuk Hanlığı, Dağıstan'da hüküm sürmüş devlet.
