Eksiltili cümle ya da kesik cümle, tam bir cümle kurulabilmesi için gereken ana unsurları içermeyen cümledir. Türkçenin eklemeli yapısı nedeniyle yüklemler tek başına cümle kurmaya yettiği için, "yüklemi olmayan cümle" olarak da tanımlanabilir. Eksiltili cümleler bazen cümleleri pratik gerekçelerle kısaltmak amacıyla, bazen de edebî amaçlarla kullanılırlar.
- -Okula.
- -Bu kadar erken mi?
- Kısa bir sessizlik... Sonra müzik başlar.
- Önümüzde göz alabildiğine bir kumsal…
Koşaç, isnat edatı veya haber edatı, isim cümlelerinde özne ile yüklemi birleştiren; yükleme güçlü ihtimal, olumluluk, olumsuzluk, süreklilik veya kesinlik kavramları veren -dir eki ile değil kelimesi. Bazı kaynaklarda tüm ek-fiiller koşaç olarak anılır. Koşaçlar isim cümlelerinde özneyi yükleme bağlayan ve yüklemde cümlenin bitiş hâlini oluşturan dilbilgisel ögelerdir.
Ek-fiil, ek-eylem veya cevher fiil, Türkçede isimlerin sonuna eklenerek onları yüklem haline getiren bir ektir. Bu ek Eski Türkçe "ér- : olgunlaşmak, yetişmek, tamam olmak" fiilinden evrilip zaman içinde "i-mek" haline gelmiş ve zamanla kökünün de erimesiyle bugün sadece “şu veya bu durumda bulunmak” manalarını cümleye katan (i)-di, (i)-miş, (i)-se ve (i)-dir halleri kalmıştır. Diğer dillerden muadil olarak İngilizce "to be",Latince "esse" fiilleri örnek verilebilir.
Gelecek zaman, dilbilgisinde şu andan sonraki bir zamanda gerçekleşen bir olayı veya durumu anlatan zaman yapısıdır.
Bilinen geçmiş zaman ya da -di'li geçmiş zaman; Türkçede fiil sonuna "-di" ekinin ses uyumlarına uyacak şekilde eklenmesi ile oluşturulan geçmiş zaman yapısı. Ayrıca görülen geçmiş zaman ve hikâye geçmiş zaman olarak da bilinir. -di eki; -dı, -du, -dü, -ti, -tı, -tu veya -tü şekillerinden birini alabilir. -di ekinden sonra -varsa- ilgili şahıs eki gelir.
Bildirme eki veya bildirme koşacı, Türkçede yükleme kesinlik, belirsizlik, ihtimal gibi anlamlar katan -dir eki. Türkçedeki dört ek-fiilden biridir. Eklendiği kelimedeki ses kurallarına uyarak -dır, -dur, -dür, -tir, -tır, -tur ve -tür hâllerine dönüşebilir:
- cevherdir, elmadır, yüzüktür, gelmiştir, dönüyordur
İngilizce dilbilgisinde zaman yapıları; simple (basit), perfect ve progressive/continuous (sürekli) olmak üzere başlıca üç grupta toplanır. Bunun yanı sıra İngilizcede zamanlar, anlamlarına göre "geçmiş zamanlar", "şimdiki zamanlar" ve "gelecek zamanlar" şeklinde farklı gruplara ayrılabilir; zira İngilizcede cümleye belirli bir zaman anlamı kazandırmak için farklı zaman yapıları kullanılabilir.
Present perfect, İngilizce dilbilgisindeki zaman yapılarından biri. Standart olumlu bir cümle sırasıyla özne, yardımcı fiil (has/have) ve fiilin üçüncü hâlinden meydana gelir. Çoğunlukla geçmişte tamamlanmış deneyimler veya geçmişte bir noktada başlamış ve günümüzde de devam eden eylem ve durumlar için kullanılır.
Modal auxiliary verb, modal verb veya kısaca modal, İngilizce dilbilgisinde cümlelere zaman, gereklilik, ihtimal ve yeterlilik gibi anlamlar katan yardımcı fiil. İngilizcedeki modal verb'ler can, could, may, might, must, shall, should, will ve would'dur. Modal'lar; be, do ve have'le birlikte auxiliary verb'leri meydana getirir.
Past participle, İngilizce dilbilgisinde fiillerin üçüncü hâli. Perfect zaman yapılarının, edilgen yapıların ve bazen de sıfatların kurulmasında kullanılır. Düzenli fiillerde fiilin ikinci hâli ile aynıdır ve fiil sonuna "-ed" eki eklenerek oluşturulur:
- I have visited my parents today.
- I was warned by the warden.
- limited seating (adjective)
Present simple veya simple present, İngilizcedeki zaman yapılarından biridir. Türkçeye sıklıkla şimdiki basit zaman olarak çevrilse de daha çok Türkçedeki geniş zaman ile benzerlik gösterir. Öncelikli olarak bir durum veya eylemin "her zaman" gerçekleştiğini belirtirken veya genel bir yargı bildirirken kullanılır.
Past simple veya simple past, İngilizcedeki zaman yapılarından biri. Türkçeye sıklıkla basit geçmiş zaman olarak çevrilir ve bilinen (-di'li) geçmiş zamana benzer. Başlıca olarak herhangi bir durum veya eylemin geçmişte meydana geldiğini belirtmekte kullanılır.
Future simple veya simple future, İngilizcedeki zaman yapılarından biri. Türkçeye sıklıkla basit gelecek zaman olarak çevrilir. Öncelikli olarak bir durum veya eylemin gelecekte gerçekleşeceğini belirtmekte kullanılır.
Present continuous veya present progressive, İngilizcedeki zaman yapılarından biri. Bir eylem veya durumun "şu anda" gerçekleşmekte olduğunu bildirir ve Türkçedeki şimdiki zaman yapısına benzer. Standart olumlu bir cümle özne, yardımcı fiil (am/is/are) ve fiillerin present participle (-ing) hâlinden meydana gelir:
Subject + am/is/are + present participle
- It is raining outside.
- Are you listening to me?
Present perfect continuous veya present perfect progressive, İngilizce dilbilgisinde süreklilik bildiren zaman yapılarından biri. Standart olumlu bir cümle özne, "have/has" yardımcı fiili, "be" fiilinin üçüncü hâli (been) ve ana fiilin present participle (-ing) hâlinden oluşur. Geçmişte bir anda başlamış, şu ana kadar devam etmiş ve hâlen devam etmekte olan bir olay veya durumdan bahsederken kullanılır:
- We have been playing tennis for two hours.
Present participle, İngilizce dilbilgisinde bir fiilin "-ing" eki almış hâli. İngilizcede participle kavramı "fiilden oluşturulmuş sözcük" anlamına gelir ve birebir örtüşmemekle birlikle, Türkçedeki sıfat-fiillerle (ortaç) benzerlik gösterir.
Past continuous veya past progressive, İngilizcedeki sürekli zaman yapılarından biri. Geçmişte belirsiz bir süre boyunca gerçekleşmiş olay ve durumlardan bahsederken kullanılır. Standart olumlu bir cümle kuruluşu şu şekildedir:
Subject + was/were + present participle
- He was watching TV.
- The children were doing their homework when I got home.
Future continuous veya future progressive, İngilizcedeki sürekli zaman yapılarından biri. Gelecekte bir anda gerçekleşiyor olacak olay ve durumlardan bahsederken kullanılır. Standart olumlu bir cümle kuruluşu şu şekildedir:
Subject + will + be + present participle
- I will be flying to Ankara, this time tomorrow.
Future perfect continuous veya future perfect progressive, İngilizcedeki sürekli zaman yapılarından biri. Gelecekte bir anda, bir süreden beri gerçekleşmekte olan eylemler için kullanılır. Standart olumlu bir cümle kuruluşu şu şekildedir:
Subject + will + have + been + present participle
- Next Friday, I will have been working on this project for five years.
Yardımcı fiil veya yardımcı eylem, isim soylu sözcüklerin ve bazen de fiilimsilerin (eylemsilerin) ardından gelerek bileşik fiil oluşturan sözcük. Türkçedeki başlıca yardımcı fiiller etmek, eylemek, olmak, kılmak ve yapmak'tır. Aşağıdaki örneklerde yardımcı fiil ile oluşturulmuş bileşik fiillerin altı çizilmiştir:
- Okul müdürü, dereceye giren öğrencileri tebrik etti.
- Bu bahaneyle sizleri de görmüş oldum.
- Bana bir şeyler söyleyecek oldu, söyleyemedi.
- Yıldızlar dem çekti güvercinler gibi başucumuzda / Ve yaktı perişan eyledi sine-i sâd-pâremizi - Attilâ İlhan
- İslam geleneğinde namaz kılan bir kimsenin önünden geçilmez.
- Fırının harlı ateşi yanaklarını pembe pembe yapmıştı." - N. Araz