İçeriğe atla

Augsburg Barışı

Augsburg Barışı
Belgenin ön sayfası
Belgenin ön sayfası. Mainz, 1555.
Tarih1555
KonumAugsburg
KatılanlarV. Karl; Schmalkaldik Ligi
Sonuç(1) Cuius regio, eius religio anlayışı kuruldu.
(2) reservatum ecclesiasticum ilkesi kuruldu.
(3) Kutsal Roma İmparatorluğu’nun Almanca konuşulan eyaletlerinde var olan iki dinin (Katoliklik ve Lütercilik) barışmasına yasal zemin hazırladı.

Augsburg Çözümü[1] olarak da bilinen Augsburg Barışı, Kutsal Roma İmparatoru V. Karl ile Scmalkaldik Ligi arasında Eylül 1555'te İmparatorluk şehri Augsburg’da imzalanan bir antlaşmaydı. İki grup arasındaki dini mücadeleyi resmen sona erdirdi ve Hristiyanlığın yasal olarak bölünmesini Kutsal Roma İmparatorluğu içinde kalıcı hale getirerek yöneticilerin devletlerinin resmi dini olarak Lüterciliği ya da Roma Katolikliğini seçmelerine izin verildi. Bununla birlikte Augsburg Barışı'nın yapılmasıyla Avrupa'daki birçok Hristiyan birliğini de sona ermiştir. Vestfalya Barışı’na kadar Kalvinizm’e ise izin verilmedi.

Augsburg Barışı, “Avrupa egemen devletler sistemine giden yolda ilk adım” olarak tanımlanmıştır.[2] Augsburg Barışı'nın temelinde oluşturulan sistem, 17. yılda çökmüştür, bu da Otuz Yıl Savaşı’nın temel nedenlerinden birisidir.

Genel Bakış

Barış, Kutsal Roma İmparatorluğu'ndaki devletlerin prenslerinin kontrol ettikleri alanlarda Lüterciliği ya da Katolikliği benimsemelerine izin veren ve nihayetinde bu konudaki egemenliklerini yeniden teyit eden Cuius regio, eius religio (kimin diyarı, onların dini) ilkesini kurdu. Prensin seçimine uymak istemeyen uyruklarına, vatandaşlara ya da sakinlerine arzu ettikleri dinin kabul edildiği farklı bölgelere göç etmekte özgür oldukları ek bir süre verildi.

Madde 24: “İster eski dine mensup olsun ister Augsburg İtirafına mensup olsun, tebaalarımız eşleri ve çocukları ile birlikte evlerini terk ederek başka bir yere yerleşmek isterlerse mahalli vergilerin ödenmesinden sonra mülklerinin satışına engel olunmayacak ve onurlarına zarar verilmeyecektir.”

V. Karl, imparatorluktaki iki dini inancın meşruiyeti konusunda 1548 Augsburg Fasılası ile geçici bir karar almıştı. Bu, Katolik kilisesi genel konseyinin himayesi altında dini farklılıkları çözmek isteyen V. Karl'ın ısrarıyla 30 Haziran 1548'de kanunla düzenlenmiştir. Fasıla, 26 maddesinde dinsel davranış ilkelerini büyük ölçüde yansıtıyordu ancak din adamlarının evlenmesine ve meslekten olmayanlara hem ekmek hem de şarap verilmesine izin verdi. Bu, ertesi yıl Leipzig'de kendi fasılalarını ilan eden Protestan topraklarının direnişine yol açtı.[3]

Fasıla, 1552'de Protestan Saksonya Elektörü Maurice ve müttefiklerinin isyanıyla ortadan kaldırıldı. 1552 yazında Passau’daki müzakerelerde, Katolik prensler bile mezhep kavgalarının asla çözülmeyeceğinden korkarak kalıcı bir barış çağrısında bulundular. Ancak İmparator, Batı Hristiyan alemindeki dini bölünmenin kalıcı olduğunu kabul etmeye isteksizdi. Bu belge, 1552'de Protestan ordularının zaferinden sonra Lüterciliği dini özgürlük veren Passau Barışı’nın habercisiydi. Passau belgesine göre Karl, 1555'in başlarında toplantıya çağrılan bir sonraki İmparatorluk Diyetine kadar bir barış verdi.

Kardeşi Ferdinand tarafından Karl adına müzakere edilen antlaşma, cuius regio, eius religio politikasına göre Lüterciliğe Kutsal Roma İmparatorluğu’nun etki alanları içinde etkin bir şekilde resmi statü verdi. Bir süredir Lüterciliğe inanan şövalyeler ve kasabalar, Declaratio Ferdinandei kapsamında muaf tutuldu. Reservatum ecclesiasticum ilkesi ile birlikte bir kilise yöneticisinin Lüterciliğe geçmesi durumunda cuius regio, eius religio ilkesini geçersiz bırakacaktı.

Ana İlkeler

Augsburg Barışı üç ana ilkeyi barındırıyordu:[4]

  1. cuius regio, eius religio (kimin diyarı, onların dini) ilkesi, bir devlet içinde dini birliği sağlıyordu. Prensin dini, devletin ve tüm sakinlerinin dini haline geldi. Prensin dinine uymayan sakinlerin gitmesine izin verildi, 16. yüzyıl için bu yenilikçi bir fikirdi. Bu ilke çeşitli delegeler tarafından uzunca tartışıldı ve sonunda sorunu ve önerilen çözümü mümkün olan her açıdan inceledikten sonra ifadenin ayrıntıları üzerinde anlaşmaya vardılar.[5]
  2. Reservatum ecclesiasticum (dini rezervasyon) olarak adlandırılan ikinci ilke, dini devletin özel statüsünü kapsıyordu. Bir kilise devletinin başpiskoposu dinini değiştirirse o devletin sakinleri bunu yapmak zorunda değildi. Bunun yerine, antlaşmada belirtilmemiş olmasına rağmen başpiskoposun görevinden istifa etmesi bekleniyordu.[6]
  3. Declaratio Ferdinandei (Ferdinand'ın Deklarasyonu) olarak bilinen üçüncü ilke, şövalyeleri ve bazı şehirleri (eğer reforme edilen din 1520'lerin ortalarından beri orada uygulanıyorsa) dini birlik şartından muaf tuttu. Bu, Katoliklerin ve Lütercilerin birlikte yaşadığı birkaç karışık şehir ve kasabaya izin verdi. Aynı zamanda soylu ailelerin, şövalyelerin ve bazı şehirlerin kendi topraklarında dini birliğin ne anlama geldiğini belirleme yetkisini de korudu. Ferdinand bunu kendi yetkisiyle son dakikada ekledi.[7]

Üçüncü ilke, antlaşmanın bir parçası olarak kamuya açıklanmadı ve neredeyse yirmi yıl boyunca gizli tutuldu.[8]

Sorunları

Belgenin içerisinde kritik sorunlar vardı. Lüterciler kendi itikatlarının uygulanması için yasal bir temel sağlarken Kalvinizm gibi Reform mezheplerinden hiçbiri kabul edilmedi ve Anabaptizm de tanınmadı. Augsburg Barışı, imparatorluktaki gerilimi azaltmada ve hoşgörüyü arttırmada orta derecede başarılı olmasına rağmen önemli şeyleri de yarım bıraktı. Ne anabaptistler ne de Kalvinistler barış altında korunamadılar, Lüterci prenslerin yönetimi altında yaşayan birçok Protestan grup hala sapkınlık suçlaması tehlikesiyle karşı kaşıya kaldı. (Madde 17: “Ancak yukarıda adı geçen iki dine mensup olmayanlar mevcut barışa dahil edilmeyecek ve tamamen hariç tutulacaktır.”) Bu azınlıklar, 1648'deki Vestfalya Barışı’na kadar herhangi bir yasal tanınma elde edemediler. Kalvinistlere karşı hoşgörüsüzlük, Otuz Yıl Savaşı'na yol açan önlemler almalarına neden oldu. Daha dikkate değer önlemlerden birisi ise Bohemya'nın koyu muhafazakar Katolik kralı Arşidü Ferdinand'ın (Matthias 20 Mart 1619'a kadar İmparator idi) iki temsilcisinin Prag'daki bir kale penceresinden atıldığı Prag’ın Üçüncü Defenestrasyonu (1618) idi.

Sonrası

Dini rezervasyon ilkesi, Ferdinand'ın şartı yazdığı sırada tahmin edilen senaryodan doğan Köln Savaşı’nda (1583-1588) test edildi. Hüküm süren Prens-Başpiskopos Wied’li Hermann Protestanlığa geçti, nüfusun din değiştirmesi konusunda ısrar etmese de Köln Elektörlüğü’nde Kalvinizmi Katoliklikle aynı kefeye koydu. Bu başlı başına iki yönlü bir yasal sorun ortaya çıkardı. Birincisi, Kalvinizm bir sapkınlık olarak kabul edildi. İkincisi, elektör görevinden istifa etmedi, bu da onu en azından teoride imparator için oy kullanmaya uygun kıldı. Son olarak evliliği, elektörlüğü bir hanedan prensliğine dönüştürmek için çok gerçek bir potansiyel oluşturdu ve imparatorluktaki dini güç dengesini değiştirdi.

Dini kargaşanın bir yan etkisi de Karl'ın Habsburg bölgesini iki bölüme ayırma ve bölme kararıydı. Kardeşi Ferdinand, Avusturya topraklarını yönetti ve Karl'ın koyu Katolik oğlu II. Felipe, İspanya, İspanya Hollandası ve İtalya'nın bazı bölümleri ve diğer denizaşırı toprakların yöneticisi oldu.

Notlar

  1. ^ Hughes, Michael (1992). Early Modern Germany, 1477–1804, MacMillan Press and University of Pennsylvania Press, Philadelphia, p. 59. 0-8122-1427-7.
  2. ^ Reus-Smit, Christian (2011). "Struggles for Individual Rights and the Expansion of the International System". International Organization (İngilizce). 65 (2): 207-242. doi:10.1017/S0020818311000038. ISSN 1531-5088. 25 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022. 
  3. ^ "here". 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2022. 
  4. ^ For a general discussion of the impact of the Reformation on the Holy Roman Empire, Holborn, chapters 6–9 (pp. 123–248).
  5. ^ Steven Ozment, The Age of Reform 1250–1550 (1980) p.259n13.
  6. ^ Parker, Geoffrey. The Thirty Years' War, p. 17. 0-415-12883-8
  7. ^ Holborn, pp. 244–245.
  8. ^ Parker, Geoffrey. The Thirty Years' War, 2nd Edition. p. 17. 0-415-12883-8

Bibliyografya

  • Holborn, Hajo. A History of Modern Germany, The Reformation. Princeton: Princeton University Press, 1959 [1982], 9780691007953.

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Reform (tarih)</span> 16. yüzyılda yalnızca Kutsal Kitapa dayanan bir ilahiyat anlayışını ortaya çıkaran hareket

Reform veya Yenilikçi Devrim 16. yüzyılda başlatılarak tüm Avrupa’yı etkilemiş ve Katolik Kilisesi’ne karşı yapılmış dinsel bir harekettir. Bu hareket Avrupa'nın değişim ve dönüşümüne sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Otuz Yıl Savaşı</span> Avrupada 1618-1648 arası sürmüş savaş

Otuz Yıl Savaşı ya da Otuz Yıl Savaşları, çoğunlukla Kutsal Roma İmparatorluğu'nun sınırları içerisinde 1618'den 1648'e kadar sürmüştür. Avrupa tarihinin en yıkıcı savaşlarından birisi olan savaş sonucunda tahminen 4,5 ila 8 milyon arasında insan ölmüştür ve Almanya'nın bazı bölgelerinde %50'nin üzerinde nüfus düşüşü olmuştur. Seksen Yıl Savaşı, Mantova Veraset Savaşı, Fransız-İspanyol Savaşı ve Portekiz Restorasyon Savaşı da Otuz Yıl Savaşı ile bağlantılı savaşlardır.

Protestanlık, Hristiyanlığın en büyük üç ana mezhebinden biridir. 16. yüzyılda Martin Luther ve Jean Calvin'in öncülüğünde Katolik Kilisesi'ne ve Papa'nın otoritesine karşı girişilen Reform hareketinin sonucunda doğmuştur (1529).

<span class="mw-page-title-main">Vestfalya Antlaşması</span> Otuz Yıl Savaşları ve Seksen Yıl Savaşlarının sonunda Ekim ve Mayıs 1648 tarihlerinde imzalanan antlaşma

Birkaç antlaşmayı da içine alan Vestfalya Barışı, Otuz Yıl Savaşları ve Seksen Yıl Savaşları'nın sonunda Ekim ve Mayıs 1648 tarihlerinde imzalanmıştır. Antlaşma 24 Ekim ve 15 Mayıs 1648'de Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, diğer Alman prensleri, İspanya, Fransa, İsveç ve Hollanda Cumhuriyeti temsilcileri arasında imzalanmıştır. Fransa ve İspanya arasında 1659 yılında imzalanan Pyrenees Antlaşması'nı da bu antlaşmanın içine dahil edilebilir. Bu barış tarihçiler tarafından modern çağın başlangıcı olarak gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kutsal Roma İmparatorluğu</span> Avrupada 962-1806 yılları arasında hüküm sürmüş bir devletçikler bütünü

Kutsal Roma Germen İmparatorluğu, 962-1806 yılları arasında 844 yıl boyunca Orta Avrupa'da hüküm sürmüş bir monarşi. Alman Krallığı temelinde olsa da, aslında bir devletçikler bütünüdür. Daha doğrusu imparatorluk toprakları tek bir hanedanın malı değildi. Ülke toprakları birçok federal hanedanlık tarafından yönetiliyordu. Kutsal Roma İmparatorluğu'nu oluşturan bu hanedanlıklar şunlardı:

<span class="mw-page-title-main">III. Ferdinand (Kutsal Roma imparatoru)</span>

III. Ferdinand, Kutsal Roma imparatoru (1637–1657).

<span class="mw-page-title-main">Matthias (Kutsal Roma imparatoru)</span>

Matthias, 1612-1619 yılları arası Habsburg Hanedanı'nı Kutsal Roma İmparatoru olarak yönetip, Avusturya Arşidükü, Macar ve Hırvatistan Kralı olarak 1608-1619, 1611-1617 Bohemya Kralı olarak hükmetti.

<span class="mw-page-title-main">Almanya'da din</span>

Almanya'da baskın din Hristiyanlık olmaktadır ve din 4. yüzyılda modern Almanya'nın kapladığı bölgelerdeki Cermen kabilelerinin bu dini benimsemesi ile yayılmıştır. 8. ve 9. yüzyılda, Şarlman'ın hakimiyetine kadar bölge tamamen Hristiyanlaşmıştır. 16. yüzyılda Martin Luther tarafından başlatılan Reform hareketi ve Katolik Kilisesi ile yarattığı bölünme sonucunda yöre halkının önemli bir kısmı Lütercilik ve Kalvinizm başta olmak üzere Protestanlığı benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alman ikiliği</span> Avusturya ile Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupada hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabet

Avusturya ve Prusya arasında 18. ve 19. yüzyıllarda Orta Avrupa'da hakimiyet kurmak için uzun yıllar süren rekabete Almancada Almanca: Deutscher Dualismus denilmektedir. Bu rekabetin bir parçası olarak savaşlar yapılırken, rekabet aynı zamanda Almanca konuşan halkları temsil eden bir siyasi güç olma yolunda da bir prestij yarışı haline gelmiştir. İki ülke arasındaki çatışma ilk olarak Yedi Yıl Savaşları'nda kendini gösterirken, Napolyon Savaşları ve İkinci Schleswig Savaşı gibi durumlarda zaman zaman aynı safta bulundukları da olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Özgür İmparatorluk şehirleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Kutsal Roma İmparatorluğu içerisinde 1792 yılında 51 Özgür İmparatorluk Şehri vardı. Burada ise Vestfalya Barışı (1648) ile birlikte onaylanan günah affına göre Özgür İmparatorluk Şehirleri listelenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı</span>

1550-1562 Osmanlı-Alman Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu ve Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında Macaristan ve Erdel'in hakimiyeti konusundaki çekişme nedeniyle başlayan ve gerek Macaristan gerek Akdeniz'de büyük bir mücadeleye dönüştükten sonra karada ve denizdeki Osmanlı zaferleri üzerine 1555 ve 1559'daki iki ateşkesin ardından 1562 yılında İstanbul Antlaşması'yla sonuçlanan savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Nördlingen Muharebesi (1634)</span>

Nördlingen Muharebesi, Otuz Yıl Savaşları'nın bir parçası olarak 6 Eylül 1634'te meydana geldi. Birleşik İmparatorluk-İspanyol orduları, İsveç-Alman Protestan birliğine karşı ezici bir zafer kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Magdeburg'un Yağmalanması</span>

Magdeburg'un Yağmalanması, Magdeburg Düğünü veya Magdeburg'un Kurban Edilmesi Protestan şehri olan Magdeburg'un 20 Mayıs 1631'de İmparatorluk Ordusu ve Katolik Birliği askerleri tarafından yağmalanması ve hem garnizon hem de yerel halk da dahil olmak üzere yaklaşık 20.000 kişinin ölümüyle sonuçlanan olaydır. Olay, Otuz Yıl Savaşlarının en vahşi katliamı olarak kabul edilir. 1630'da 25.000'den fazla nüfusuyla Almanya'nın en büyük şehirlerinden biri olan Magdeburg, 18. yüzyıla kadar önemini geri kazanmadı.

<span class="mw-page-title-main">İade Fermanı (1629)</span>

6 Mart 1629'da Otuz Yıl Savaşları'nın ilk on bir yılını, Katoliklerin askeri alandaki zaferleri izleyince Kutsal Roma İmparatoru II. Ferdinand tarafından Viyana şehrinde ilan edilen İade Fermanı; Augsburg Barışı'ndan sonra oluşan dinsel ve bölgesel durumları tersine çevirmeyi amaçlıyordu. Augsburg Antlaşması'nda yer alan "Reservatum ecclesiasticum" ilkesi 1555'ten sonra Katolik kilisesine ait toprakların laikleşmesini engellemişti çünkü Katolik toprakları yasal olarak Protestan kontrolüne devredilemezdi. Buna rağmen uzun yıllardır süregelen zayıf imparator yönetimi, "Reservatum ecclesiasticum" ilkesini uygulamaktan acizdi.

<span class="mw-page-title-main">Heilbronn Ligi</span>

Heilbronn Ligi, Otuz Yıl Savaşı sırasında 23 Nisan 1633'te özgür İmparatorluk şehri Heilbronn’da kuruldu. İsveç önderliğinde, batı ve kuzey Almanya'daki çeşitli Protestan devletlerini bir ara getirdi. Lige üye olmasalar da Saksonya ve Brandenburg-Prusya tarafından desteklendi.

<span class="mw-page-title-main">Passau Barışı (1552)</span>

Kutsal Roma İmparatoru V. Karl, 1547’de Schmalkaldik Savaşı’nda Protestan güçlere karşı bir zafer kazanmıştı. Birçok Protestan Prens, bu zaferden sonra dayatılan Augsburg Fasılası’nın dini koşullarından memnun değildi. Ocak 1552’de Saksonyalı Maurice liderliğindeki birçok kişi Chambord Antlaşması’nda Fransa Kralı II. Henri ile ittifak kurdu. Fransız finansmanı ve yardımı karşılığında Henri’ye Batı Almanya’da toprak sözü verildi. İkinci Schmalkaldik Savaşı olarak da bilinen Prens İsyanı’nda Karl, Protestan ittifakı tarafından Almanya’dan Avusturya’daki atalarının topraklarına Innsbruck’e kadar sürüldü. Henri ise Metz, Verdun ve Toul’daki üç Ren Piskoposluğunu ele geçirdi.

<span class="mw-page-title-main">Prag Barışı (1635)</span>

Prag Barışı, 30 Mart 1635’te Saksonya’nın Otuz Yıl Savaşları’ndan barış ile çıkması için imzalandı. Daha sonra diğer Alman prensleri de bu antlaşmaya katıldı ve Otuz Yıl Savaşları devam etmesine rağmen Prag Barışı ile Kutsal Roma İmparatorluğu içindeki din savaşının sona erdirdiği kabul edilir. Bu antlaşmadan sonra çatışma büyük ölçüde İspanya, İsveç ve Fransa dahil olmak üzere yabancı güçler üzerinde döndü.

Prag Defenestrasyonu, insanların pencerelerden atıldığı Bohemya tarihinde üç kez yaşanan bir olaydı. Orta Fransızcada zaten var olmasına rağmen defenestrasyon kelimesinin, huzursuz olan Protestan aristokratların, iki kraliyet valisinin 1618'de Prag’da Hradčany Kalesi penceresinden dışarı atıldığı olayları savundukları metinde İngilizce karşılığı olarak kullanıldığına inanılıyor. Orta Çağ’da ve erken modern zamanlarda, defenestrasyon nadir değil, eylem peşinde cinayet şeklinde linç ve şiddet unsurları da taşıyordu.

<span class="mw-page-title-main">Alman Katolik Birliği</span>

Alman Katolik Birliği(Latince; Liga Catholica, Almanca:Katholische Liga), 10 Temmuz 1609'da Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Katolik devletlerinin oluşturduğu bir koalisyon. Daha sonra "Katolik dininin savunulması ve İmparatorluk içinde barış için" askeri bir ittifak olarak sonuçlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Schmalkaldic Savaşı</span>

Schmalkaldic Savaşı, Saksonya ve Kutsal Roma İmparatorluğu'nun etki alanları içindeki Lüteriyen Schmalkaldic Birliği ve Kutsal Roma İmparatoru V. Karl'ın komutasında ki Alba Dükü ve Saksonya Dükü güçleri arasında 1546'dan 1547'ye kadar süren kısa süreli şiddet dönemiydi.