Atskuri
Atskuri (Gürcüce: აწყური; okunuşu: “ats’q’uri”), Gürcistan’da Ahaltsihe Belediyesi sınırları içinde bir köydür. Deniz seviyesinden 900 metre yükseklikte, Kura Nehri’nin hemen kıyısında yer alır. Ahaltsihe kentine 22 km uzaklıktadır.
Atskuri, aynı adlı temin merkezidir ve Atskuri temi, Atskuri köyü dışında Tiseli ve Tkemlana köylerini kapsamaktadır.[1]
Tarihçe
Gürcüce bir yer adı olan Atskuri (აწყური), suyla ilişkili "tskuri" (წყური) kelimesinden türemiştir ve "su olan yer anlamına" gelir. Köy, Kura Nehri kıyısında bulunmasından dolayı bu şekilde adlandırılmış olabilir.[2]
Eski bir yerleşme olan Atskuri'nin İmparatoru Herakleios zamanında Bizans'ın bir seferi sırasında temellerinin atıldığı sanılır. Bir kent olarak erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü Krallığı ve bir Gürcü prensliği olan Samtshe-Saatabago sınırları içinde yer alıyordu. 5. yüzyılda kurulmuş olan Atskuri Piskoposluğu'nun merkeziydi. Atskuri piskoposu 506 tarihinde Dvin'deki konsil toplantısına katılmıştır. Atskuri, 16. son çeyreğinde Gürcistan'a aslarına Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan tarafından talan edildi. Bu sırada Atskuri Meryem Ana Kilisesi'ni yağmalayıp kilisenin ikonasını kaçırdı. Daha sonra Gürcüler Atskuri Meryem Ana Kilisesinin ikonasını büyük bir nakdi bedel karşılığında geri aldılar.[3]
Laşa Haçidze'nin fotoğrafı
Osmanlılar 16. yüzyılın ikinci yarısında Atskuri'yi Samtshe-Saatabago’dan ele geçirdi. 1595 tarihli mufassal defterde Osmanlı idaresinin Azğur (ازغور) biçiminde kaydettiği köyün nüfusu 107 haneden oluşuyordu. Atskuri bu deftere göre Çıldır Eyaleti’nin Ahısha livasına bağlı bir nahiyenin de adıydı. Bu nahiyenin merkezi olan ve Atskuri Kalesi çevresinde bulunan köy, Osmanlılar tarafından “Rabat-i Kale-i Azğur” olarak adlandırılmıştır. Vergi yükümlüsü olarak köyde Kupra, Manvel, Davita, Velican, Aleksi, Giorgi, Elia gibi erkek adları kaydedilmiştir. Her hanenin ispenç vergisi vermekle yükümlü kılınması, Atskuri'nin bir Hristiyan köyü olduğunu göstermektedir.[4]
Atskuri, 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı’nın ardından imzalanan Edirne Antlaşması’yla Çarlık Rusyası’na bırakıldı. Böylece bu imparatorluğun bir parçası olan Gürcistan’a yeniden katılmış oldu. Bu savaşın ardından, Katolik Gürcülerin ve Osmanlı döneminde ortaya çıkan Müslüman nüfusun önemli bir kısmı Osmanlı ülkesine göç etti. Katolik Gürcüler İstanbul'a yerleşip Bomonti Gürcü Katolik Kilisesi'ni kurdular. Çarlık idaresi, Atskuri'den ayrılanların yerine Erzurum bölgesinden göç eden Ermenileri yerleştirdi. 166 hane Ermeninin yerleştirildiği tarihte Atskuri’de 461 hane Müslüman Gürcü, 31 hane Yahudi ve 14 hane Gürcüce konuşan Hristiyan Gürcü nüfusu vardı.[5][6][7]
Atskuri Psikoposluğu sınırları içindeyken köyde 10-11. yüzyıllarda inşa edilmiş olan Atskuri Kilisesi günümüzde yıkık durumdadır. Atskuri köyü yakınlarında, Mtkvari Nehri'nin sağ kıyısında bulunan Atskuri Kalesi, orta çağda Gürcistan'ın savunmasında önemli rol oynamıştır.
Nüfus
2014 yılı verilerine göre köyde 1.539 kişi yaşıyordu.
| Sayım tarihi | Nüfus | Erkek | Kadın |
|---|---|---|---|
| 2002 | 1.984 | 945 | 1.039 |
| 2014 | 1.539 | 760 | 779 |
Galeri
Slesa ya da Moktseva Kalesi
Kuzeydoğu yönünde Atskuri Kalesi'nden manzara
Caba Labadze'nin fotoğrafı
Kale içinde kilise yıkıntıları
Caba Labadze'nin fotoğrafı
Kalenin kulelerinden biri
Caba Labadze'nin fotoğrafı
Atskuri Meryem Ana Kilisesi
Caba Labadze'nin fotoğrafı
Vladimer Barbakov'un fotoğrafı, 19. yüzyıl
Atskuri Kalesi'nden bir manzara
Kaynakça
- ^ Samshe-Cavaheti (Gürcüce), Yazarlar (Dali Nikolaişvili, Davit Sartania, Avtandil Ucmacuridze, Lamzira Lağidze, Vaja Trapaidze, Tinatin Nanobaşvili), Tiflis, 2016, s. 33 26 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8626-7
- ^ ""Birkaç Gürcüce Antroponomi ve Toponominin Etimolojisi (Gürcüce)". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.
- ^ Tao-Klarceti: Tarih ve Kültür Araştırmaları, (Editöler) Buba Kudava ve Goça Saitidze; Türkçeye çevirenler: Hasan Çelik ve Kevser Ruhi; Tiflis, 2018, s. 154, ISBN 9789941963629.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947), s. 86, II. cilt (1941), s. 89". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2021.
- ^ Eugène Dallegio d'Alessio, İstanbul Gürcüleri, İstanbul, 2003, s. 37, ISBN 975-8260-15-4
- ^ Şota Lomsadze, Samtshe-Cavaheti (Gürcüce), Tiflis, 2011, s. 487 23 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9171-6-5.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 214" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Mayıs 2022.
